Search Icon
ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Ψυχική Υγεία

Ψυχικό Τραύμα: Ποια γεγονότα όμως μπορούν να το προκαλέσουν

Ψυχικό Τραύμα: Ποια γεγονότα όμως μπορούν να το προκαλέσουν

Τα παραπάνω τυπικά παραδείγματα ακραίων εμπειριών που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά: είναι απρόβλεπτα και βρίσκουν το άτομο εντελώς απροετοίμαστο, αβοήθητο και ανίκανο να αμυνθεί ή να δραπετεύσει. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά καθιστούν αυτές τις εμπειρίες δυνάμει τραυματικές.



Ψυχικό Τραύμα: Η λέξη «τραύμα» προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα «τιτρώσκω» που σημαίνει «πληγώνω». Η ιατρική έννοια του τραύματος είναι «η ξαφνική ή βίαιη λύση της συνέχειας των ιστών του δέρματος και συνήθως αιμορραγία» (Μπαμπινιώτης, 2004).

Σε επίπεδο φυσιολογίας, όταν κάποια πίεση ξεπεράσει τα όρια της αντοχής του σώματός μας, επέρχεται σωματικός τραυματισμός: οι τένοντες και οι μύες παθαίνουν θλάση, τα οστά σπάνε.


Ψυχικό τραύμα

Σε ψυχικό επίπεδο, όταν βιώνουμε ένα υπέρμετρα στρεσογόνο γεγονός, επιστρατεύονται μέσα μας όλες οι (ψυχικές) δυνάμεις, ώστε να επεξεργαστούμε, όσο το δυνατόν καλύτερα, αυτή την εμπειρία. Όταν οι προσπάθειές μας δεν επαρκούν, τότε δημιουργούνται εσωτερικά «ρήγματα». Ο τραυματισμός εγγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη, καθώς και στο σώμα μας, χωρίς να είμαστε σε θέση να τον ξεπεράσουμε.

Ποια γεγονότα όμως μπορούν να προκαλέσουν ένα ψυχικό τραύμα;

Ας αναλογιστούμε αν τα παραδείγματα που ακολουθούν στη συνέχεια αποτελούν τραυματικές εμπειρίες.

Τροχαίο ατύχημα-ληστεία-κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία-σεισμός-πόλεμος. Ενδεχομένως, πολλοί από τους αναγνώστες μας να απαντήσουν καταφατικά. Μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι για την ορθότητα της κρίσης μας; Πιθανόν κάποιοι που είχαν παρόμοια βιώματα να τα επεξεργάσθηκαν ως ιδιαίτερα επιβαρυντικές εμπειρίες, και να μην είχαν μακροπρόθεσμες ψυχικές συνέπειες. Άλλοι, πάλι μπορεί να βιώσουν ακόμα και ένα ατύχημα, όπου έσπασαν απλώς το χέρι τους, ως τραυματική εμπειρία.

Η απάντηση στο ερώτημα δίνεται εύκολα, αν εστιάσουμε την προσοχή μας στην ενδοψυχική επεξεργασία που διενεργείται στο ίδιο το άτομο. Ποια βιώματα δυνάμει τραυματικά είναι εντελώς υποκειμενικά και εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου, τον ψυχισμό του, από προηγούμενες εμπειρίες, καθώς και από τη μετέπειτα αντίδραση του περιβάλλοντός του.

Αφορμή ενός τραύματος είναι πάντοτε ένα πραγματικό, ιδιαίτερα στρεσογόνο γεγονός.

Αντίθετα με την ψυχαναλυτική παράδοση, δεν αποκαλούμε τραύματα τις εσωτερικές συγκρούσεις, ακόμα κι αν αυτές μπορεί να προκαλούν υπερβολικό άγχος.

Για παράδειγμα, το δίλημμα ενός νέου αν θα πρέπει να γίνει γιατρός, όπως ο πατέρας του, ή μουσικός, όπως του υπαγορεύει η κλίση του, δεν αποτελεί τραύμα αλλά εσωτερική σύγκρουση. Και η σύγκρουση αυτή μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα, όπως κατάθλιψη ή κρίσεις πανικού, καθώς η επεξεργασία της διέπεται από διαφορετικούς κανόνες απ’ ό,τι η επεξεργασία ενός τραυματικού γεγονότος.

Τραυματικά γεγονότα

Για να μας τραυματίσει ένα γεγονός, θα πρέπει να προκαλέσει έναν ασφυκτικό κλοιό που η Huber τον παρομοιάζει με τραυματική τανάλια. Όταν το σύστημα επεξεργασίας πληροφοριών του εγκεφάλου μας αξιολογήσει ένα στρεσογόνο γεγονός ως ακραίο κίνδυνο, προκαλείται ένα είδος υπερχείλισης: είναι σαν να τελειώνουν όλα, να χάνεται κάθε ελπίδα, να ανοίγεται ένα βάραθρο που κινδυνεύουμε να μας καταπιεί. Ο φόβος του θανάτου είναι τεράστιος. Στη συνέχεια ακολουθούν ορισμένα παραδείγματα:

  1. Μια γυναίκα περιμένει αμέριμνα μέσα στο αυτοκίνητό της, μέχρι ο σηματοδότης να γίνει πράσινος. Ξαφνικά, ένας άγνωστος ανοίγει την πόρτα του οχήματος και την τραβά με βία προς τα έξω.
  2. Κατά την προληπτική εξέταση μαστογραφίας, μια γυναίκα μαθαίνει ξαφνικά πως έχει καρκίνο και θα πρέπει να εγχειρισθεί άμεσα.
  3. Ένας σύζυγος μαθαίνει ξαφνικά πως η γυναίκα του και η μητέρα των ανήλικων παιδιών του σκοτώθηκε σε τροχαίο ατύχημα.
  4. Ένα παιδί είναι μάρτυρας πολυάριθμων ξυλοδαρμών της μητέρας του από τον πατέρα του.
  5. Ένας πυροσβέστης αναγκάζεται να ανασύρει νεκρούς μετά από κατάρρευση κτιρίου λόγω σεισμού.
  6. Ένα κοριτσάκι παρενοχλείται σεξουαλικά από έναν υπάλληλο σε παιδική κατασκήνωση.
  7. Μια γυναίκα σκοτώνει τον επίδοξο βιαστή της στην προσπάθειά της να αμυνθεί.

Τα παραπάνω τυπικά παραδείγματα ακραίων εμπειριών που παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά: είναι απρόβλεπτα και βρίσκουν το άτομο εντελώς απροετοίμαστο, αβοήθητο και ανίκανο να αμυνθεί ή να δραπετεύσει. Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά καθιστούν αυτές τις εμπειρίες δυνάμει τραυματικές.

Σύμφωνα με τους Fischer & Riedesser (1998), μια εμπειρία μπορεί να οδηγήσει σε τραύμα, όταν το άτομο νιώσει:

  • ανίκανο να αμυνθεί
  • αβοήθητο
  • και χωρίς να είναι σε θέση να δραπετεύσει
  • από ένα σοβαρό απειλητικό γεγονός
  • το οποίο δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί με τη βοήθεια προηγούμενων εμπειριών του.

Τα κριτήρια αυτά υπογραμμίζουν τον υποκειμενικό χαρακτήρα του τραύματος που επισημάναμε και παραπάνω. Μια εμπειρία μπορεί να είναι τραυματική, τόσο για κάποιον που βρίσκεται στον ρόλο του θύματος όσο και για τον ίδιο τον θύτη (βλ. παράδειγμα 7).

Στο παράδειγμα 5, ο πυροσβέστης είναι απλός μάρτυρας του βίαιου θανάτου των άλλων, καθώς όμως έρχεται αντιμέτωπος με τις σκηνές αυτές, χωρίς να είναι ικανός να βοηθήσει, θεωρείται πιθανό να τραυματιστεί ψυχικά.

Παρεμφερή βιώματα είναι δυνατόν να στιγματίσουν ανεπανόρθωτα ή (και) να ανατρέψουν οριστικά τη ζωή ενός ατόμου.

Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδoτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Εισαγωγή στην ψυχοτραυματολογία και στην τραυματοθεραπεία

Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον Κόσμο
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube

Διαβάστε Eπίσης:

Πως αντιμετωπίζεται το πένθος ανά ηλικία

Η διαφορά του μετατραυματικού στρες στα δύο φύλα

Ο ψυχικός κόσμος της κακοποιημένης γυναίκας

Μακροχρόνια ψυχολογικά προβλήματα έχουν οι ασθενείς που επιβίωσαν απο ανακοπή

svg%3E svg%3E
svg%3E
Αφιέρωμα στον Διαβήτη healthwebgr svg%3E
Περισσότερα

Social media: Η καθημερινή χρήση πάνω από 3 ώρες κάνει πιο εσωστρεφείς και αντικοινωνικούς τους εφήβους 

Social media: Οι έφηβοι βλέπουν συχνά «ιδανικές» εικόνες ζωής και επιτυχίας, γεγονός που μπορεί να τους οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα, όπως η ζήλεια και η δυσαρέσκεια με την προσωπική τους κατάσταση.

Πώς να ξεπεράσετε το άγχος της οδήγησης;

Άγχος οδήγησης: Το άγχος κατά την οδήγηση είναι μια κοινή εμπειρία που μπορεί να επηρεάσει τη ζωή πολλών ανθρώπων. Για να ξεπεράσετε αυτή την ανησυχία, μπορείτε να ακολουθήσετε μερικές στρατηγικές

Τι είναι το σύνδρομο Σταχτοπούτας και πώς αντιμετωπίζεται;

Το "Σύνδρομο της Σταχτοπούτας" αναφέρεται σε μια ψυχολογική κατάσταση όπου οι γυναίκες, κυρίως, νιώθουν ότι πρέπει να περιμένουν κάποιον «πρίγκιπα» ή σωτήρα που θα τις σώσει από τις δυσκολίες της ζωής τους.

Πώς το κάπνισμα βλάπτει την ψυχική μας υγεία;

Κάπνισμα ψυχική: Το κάπνισμα έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και συνδέεται με πολλές ψυχικές διαταραχές. Ενώ κάποιοι άνθρωποι χρησιμοποιούν το κάπνισμα ως μηχανισμό αντιμετώπισης

Καθημερινά γεγονότα: Δημιουργούν και σχηματίζουν τις αναμνήσεις;

Καθημερινά γεγονότα: Η ζωή μας αποτελείται από μια ακολουθία εμπειριών, και αυτές οι εμπειρίες – ή «σκηνές» – αφήνουν ανεξίτηλα ίχνη στη συνείδησή μας, επηρεάζοντας τον τρόπο που βλέπουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας.

Εγκέφαλος: Παρεμβαίνει στην αναπνοή για να καταπολεμήσει το άγχος;

Εγκέφαλος: Νεότερες έρευνες στον τομέα των νευροεπιστημών προσφέρουν σημαντικές αποκαλύψεις σχετικά με τον τρόπο που ο εγκέφαλος ρυθμίζει την αναπνοή κατά τη διάρκεια του άγχους.

Close Icon