Καρκίνος: Μία από τις πρόσφατες ανακαλύψεις θα μπορούσε ακόμη και να μεταμορφώσει την κατανόησή μας για το πώς αναπτύσσονται οι καρκίνοι.
Αν και 1 στους 2 ανθρώπους θα αναπτύξει κάποια μορφή καρκίνου στη ζωή του, υπάρχουν ακόμα πολλά που δεν γνωρίζουμε για αυτήν την ασθένεια. Αλλά χάρη στις συνεχείς ερευνητικές προσπάθειες, συνεχίζουμε να μαθαίνουμε περισσότερα για τη βιολογία του καρκίνου. Μία από αυτές τις πρόσφατες ανακαλύψεις θα μπορούσε ακόμη και να μεταμορφώσει την κατανόησή μας για το πώς αναπτύσσονται οι καρκίνοι.
Αλλά πριν μιλήσουμε για τη νέα ανακάλυψη, ας συζητήσουμε πρώτα την κλασική θεωρία που επιχειρεί να εξηγήσει γιατί τα φυσιολογικά κύτταρα γίνονται καρκινικά κύτταρα. Αυτή η θεωρία υποστηρίζει ότι οι μεταλλάξεις του DNA είναι η κύρια αιτία των καρκίνων. Είναι γνωστό ότι η γήρανση, καθώς και ορισμένοι παράγοντες του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος (όπως το κάπνισμα και η ακτινοβολία UV) προκαλούν τυχαίες μεταλλάξεις στο DNA (γνωστές και ως γενετικές αλλοιώσεις) στα κύτταρά μας.
Οι περισσότερες γενετικές αλλοιώσεις πυροδοτούν τον κυτταρικό θάνατο ή δεν έχουν καμία συνέπεια. Ωστόσο, μερικές μεταλλάξεις ευνοούν την επιβίωση των κυττάρων. Εάν σε ένα κύτταρο εμφανιστεί επαρκής αριθμός μεταλλάξεων DNA «που παρατείνουν τη ζωή», αυτό το κύτταρο θα γίνει ουσιαστικά αθάνατο – ξεκινώντας μια σειρά από ανεξέλεγκτους διπλασιασμούς που δημιουργούν καρκίνο. Αυτή η θεωρία έχει επιβεβαιωθεί από εκτεταμένα πειραματικά στοιχεία.
Ωστόσο, αυτή η θεωρία δίνει μεγάλη σημασία στις μεταλλάξεις του DNA, οι οποίες είναι μη αναστρέψιμες και συχνά δύσκολο να στοχευθούν με φάρμακα. Έτσι, εάν ο καρκίνος προκαλείται μόνο από γενετικές μεταλλάξεις, η ικανότητά μας να σκοτώνουμε καρκινικά κύτταρα μπορεί να είναι περιορισμένη. Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχουν και άλλες θεωρίες για το πώς ξεκινά ο καρκίνος. Εάν αυτές οι θεωρίες είναι επίσης έγκυρες, θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε καλύτερους τρόπους πρόληψης και θεραπείας του καρκίνου.
Μία από αυτές τις νέες θεωρίες δοκιμάστηκε από ερευνητές σε πρόσφατη δημοσίευση του Nature. Αυτή η μελέτη διεξήχθη σε μύγες φρούτων (που μοιράζονται το 75% των γονιδίων που σχετίζονται με τις ανθρώπινες ασθένειες). Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν τις μύγες για να διερευνήσουν εάν οι καρκίνοι θα μπορούσαν να προκληθούν από επιγενετικές αλλαγές – αναστρέψιμα “σημάδια” που προστίθενται στο γονιδίωμα για να ενεργοποιήσουν και να απενεργοποιήσουν τα γονίδια.
Η “γενετική” και η “επιγενετική” μπορεί να ακούγονται παρόμοιοι όροι, αλλά υποδηλώνουν δύο πολύ διαφορετικές διαδικασίες. Για να κατανοήσετε τη διαφορά μεταξύ γενετικών μεταλλάξεων και επιγενετικών αλλαγών, σκεφτείτε το DNA σας ως ένα βιβλίο που περιέχει μερικές από τις πληροφορίες που χρειάζονται για να φτιάξετε τον εαυτό σας. Σύμφωνα με αυτή τη μεταφορά, κάθε γονίδιο θα ισοδυναμούσε με μια πρόταση σε αυτό το βιβλίο. Μια γενετική μετάλλαξη θα αντιστοιχεί στη χρήση ενός στυλό για να χαράξουμε ή να τροποποιήσουμε μια πρόταση. Μόλις γίνει, δεν μπορείτε να το αναιρέσετε.
Τα επιγενετικά σημάδια είναι πιο λεπτές αλλαγές – όπως η υπογράμμιση μιας πρότασης με ένα μολύβι ή η χρήση ενός σελιδοδείκτη για γρήγορη ανάκτηση μιας συγκεκριμένης σελίδας. Αυτές οι αλλαγές επιτυγχάνονται με την προσθήκη ή την αφαίρεση μικρών μορίων στο ίδιο το DNA ή στις πρωτεΐνες που συνδέονται στενά με το DNA. Ως εκ τούτου, οι επιγενετικές αλλαγές είναι αναστρέψιμες — αλλά μπορούν να έχουν βαθύ αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο τα κύτταρα σας «διαβάζουν» το DNA.
Τα επιγενετικά σημάδια είναι απαραίτητα για την ενεργοποίηση και απενεργοποίηση των γονιδίων κατά την ανάπτυξη (όπως να μας βοηθήσουν να σχηματίσουμε τα μάτια μας στη μήτρα). Τα επιγενετικά σημάδια δημιουργούν επίσης μια γέφυρα μεταξύ του εξωτερικού περιβάλλοντος και των γονιδίων. Για παράδειγμα, η επιγενετική ρύθμιση των γονιδίων επιτρέπει στα ζώα να προσαρμοστούν στις μεταβαλλόμενες εποχές.
Για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα επιγενετικά σημάδια θεωρούνταν πολύ φευγαλέα για να προκαλέσουν πραγματικά καρκίνο. Αλλά προηγούμενες εργασίες της ερευνητικής μας ομάδας και πολλών άλλων έχουν δείξει ότι τα καρκινικά κύτταρα συσσωρεύουν πολλές επιγενετικές αλλοιώσεις — και αυτές οι αλλαγές μπορούν να προάγουν την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων τόσο αποτελεσματικά όσο και οι μεταλλάξεις του DNA. Αυτό υποδηλώνει ότι ο καρκίνος αναπτύσσεται μέσω της συσσώρευσης τόσο γενετικών όσο και επιγενετικών αλλοιώσεων.
Ωστόσο, προηγούμενες μελέτες σε αυτόν τον τομέα δεν είχαν επαρκή στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι επιγενετικές αλλοιώσεις θα μπορούσαν να προκαλέσουν καρκίνο απουσία μεταλλάξεων του DNA. Αυτή η πρόσφατη μελέτη του Nature έδειξε για πρώτη φορά ότι μια προσωρινή αλλαγή στα επιγενετικά σημάδια -ακόμη και χωρίς μετάλλαξη του DNA- είναι αρκετή για να προκαλέσει καρκίνο.
Θεραπεία του καρκίνου
Αυτό δεν είναι μόνο ένα επιστημονικά συναρπαστικό αποτέλεσμα, αλλά και στοιχεία που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε ορισμένους καρκίνους —ειδικά εάν αυτά τα αποτελέσματα επιβεβαιωθούν σε μελλοντικές μελέτες. Εάν οι επιγενετικές αλλαγές συμβάλλουν στον καρκίνο, τότε οι ερευνητές θα μπορούσαν να αναπτύξουν επιγενετικές θεραπείες για αυτή τη θανατηφόρα ασθένεια. Πολλοί επιστήμονες και φαρμακευτικές εταιρείες εργάζονται πάνω σε αυτό τις τελευταίες δεκαετίες.
Αυτές οι θεραπείες θα επαναπρογραμματίσουν τα καρκινικά κύτταρα αλλάζοντας την κατανομή των αναστρέψιμων επιγενετικών σημαδιών. Αυτό θα επέτρεπε στα κύτταρα να επανέλθουν στην κανονική τους συμπεριφορά, σταματώντας έτσι την ανεξέλεγκτη αναπαραγωγή. Ορισμένα από αυτά τα νέα επιγενετικά φάρμακα έχουν πλέον εγκριθεί σε ορισμένες χώρες για τη θεραπεία καρκίνων του αίματος και σαρκωμάτων. Άλλα επιγενετικά φάρμακα βρίσκονται σε κλινικές δοκιμές για τους πιο συνηθισμένους τύπους καρκίνου—συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού και του προστάτη.
Η επιγενετική θεωρία του καρκίνου έχει επίσης επιπτώσεις στην ανίχνευση του καρκίνου. Ίχνη μη φυσιολογικών επιγενετικών σημαδιών απελευθερώνονται από καρκινικά κύτταρα και μπορούν να βρεθούν στο αίμα καρκινοπαθών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι συνάδελφοί μου και εγώ έχουμε περιγράψει μια εξέταση αίματος που μπορεί να ανιχνεύσει επιγενετικά σημάδια από μικροσκοπικές ποσότητες αίματος. Δεδομένου ότι μεταλλάξεις του DNA μπορούν επίσης να βρεθούν στο αίμα περίπου
Ενώ η επιγενετική θεωρία του καρκίνου εξηγεί σημαντικές πτυχές του τρόπου με τον οποίο εξελίσσεται η ασθένεια, αυτό δεν σημαίνει ότι η κλασική θεωρία του καρκίνου είναι λάθος. Αυτή η νέα θεωρία εμπλουτίζει την κατανόησή μας για ένα περίπλοκο φαινόμενο, υπενθυμίζοντάς μας ότι έχουμε ακόμα πολλά να μάθουμε για τον καρκίνο. Τα επόμενα βήματα σε αυτή την έρευνα είναι να δοκιμαστεί η επιγενετική θεωρία σε άλλα μοντέλα – όπως τα ανθρώπινα κύτταρα – για να προωθηθεί η ανάπτυξη θεραπειών ακριβείας.
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
