Οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα (ΡΑ) είναι καλό να ακολουθούν μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή, η οποία θα τους εξασφαλίσει ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος. Σας παρουσιάζουμε τα χαρακτηριστικά της διατροφής των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα.
Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να αποφευχθούν οι εξαντλητικές δίαιτες, οι οποίες αποκλείουν βασικές ομάδες τροφίμων και στερούνται θρεπτικών συστατικών.
Κατά συνέπεια, η διατροφή των ασθενών με ρευματοειδή αρθρίτιδα έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
• Κατανάλωση ποικιλίας τροφών
• Αυξημένη φυσική δραστηριότητα
• Προτίμηση προϊόντων ολικής άλεσης, λαχανικών και φρούτων
• Αποφυγή τροφίμων πλούσιων σε λιπαρά, κορεσμένα λιπαρά, χοληστερόλη και σάκχαρα
• Μέτρια κατανάλωση αλκοολούχων ποτών.
➢ Καλό θα ήταν πάντα οι ασθενείς να τρέφονται με «φυσικό φαγητό». Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αποφεύγουν τα επεξεργασμένα τρόφιμα τα οποία συχνά έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε συντηρητικά, πολλά σάκχαρα και κορεσμένα λιπαρά. Συμπερασματικά, όσο γίνεται περισσότερος έλεγχος της κατανάλωσης τροφίμων, τόσο πιο πολλά θα είναι και τα οφέλη για την αρθρίτιδα αλλά και τη συνολική υγεία.
• Καταναλώστε περισσότερα τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Η οξείδωση είναι μια φυσική διεργασία η οποία συνδέεται με τη φλεγμονώδη αρθρίτιδα και οδηγεί σε βλάβη των κυττάρων και των ιστών. Αντιοξειδωτικά σαν τη βιταμίνη C, E, το καροτένιο, το λυκοπένιο και τα φλαβονοειδή επιβραδύνουν τη διαδικασία αυτή. Πιο συγκεκριμένα, τα πολύχρωμα λαχανικά και φρούτα είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά – τα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, λάχανο), το παντζάρι, τα μύρτιλλα και τα κράνα (κράνμπερι). Στη λίστα αντιοξειδωτικών προστίθενται και τα φασόλια, οι ξηροί καρποί (καρύδια, φουντούκια), το πράσινο τσάι, το κόκκινο κρασί, η μαύρη σοκολάτα καθώς και διάφορα μπαχαρικά όπως η κανέλα, η πιπερόριζα (τζίντζερ) και ο κουρκουμάς.
Υποσιτισμός
Οι ασθενείς με ΡΑ θεωρείται ότι διατρέχουν θρεπτικό κίνδυνο για πολλούς λόγους. Μία αιτία της κακής διατροφικής κατάστασης αυτών των ασθενών, πιστεύεται ότι είναι το αποτέλεσμα της απώλειας βάρους και η καχεξία που συνδέονται με την παραγωγή κυτοκίνης σε ασθενείς που βιώνουν χρόνια φλεγμονή, όπως η ιντερλευκίνη-1 και ο παράγοντας νέκρωσης όγκου , αυξάνουν το μεταβολισμό και τη διάσπαση των πρωτεϊνών.
Οι επιδράσεις διαφόρων φαρμάκων που λαμβάνονται σε μεγάλο χρονικό διάστημα για την ύφεση της νόσου μπορεί επίσης να συμβάλλουν σε αυτά τα διατροφικά προβλήματα. Ένα παράδειγμα διατροφικής έλλειψης που παρατηρήθηκε σε ασθενείς που λάμβαναν μεθοτρεξάτη, είναι η ανεπάρκεια φολικού οξέος. Επιπρόσθετα, πολλά από τα φάρμακα αυτά μπορεί να συσχετίζονται με γαστρεντερολογικά προβλήματα όπως γαστρίτιδα ή πεπτικό έλκος, τα οποία μπορούν να μειώσουν την επιθυμία για φαγητό.
Οι πιο συχνά παρατηρούμενες ελλείψεις βιταμινών και ανόργανων στοιχείων σε ασθενείς με ΡΑ, είναι το φυλλικό οξύ, η βιταμίνη C, D, Β6, Β12, Ε, ασβέστιο, μαγνήσιο, ψευδάργυρο και σελήνιο. Αν και τα τρόφιμα είναι πάντα η προτιμώμενη πηγή για τις βιταμίνες και τα ανόργανα στοιχεία, μπορεί να είναι απαραίτητο να χρησιμοποιήσουν συμπληρώματα για να βοηθήσουν την αντιστάθμιση των ανεπαρκειών που περιγράφονται και να λειτουργήσουν ως αρωγός για τη βελτίωση της διατροφικής κατάστασης των ασθενών με ΡΑ. Η αυξημένη πρόσληψη αντιοξειδωτικών όπως το σελήνιο και η βιταμίνη Ε, μπορεί να μειώσει τις ελεύθερες ρίζες στην εσωτερική επιφάνεια των αρθρώσεων καθώς και το πρήξιμο και τον πόνο. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, δεν υπήρξαν κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους (in vivo) που έχουν πειστικά αποδείξει ή αποκλείσει την αποτελεσματικότητα της χρήσης των αντιοξειδωτικών. Η συμπληρωματική χορήγη του ασβεστίου και βιταμίνης D συνιστάται επίσης από την εμμηνόπαυση και την ταυτόχρονη θεραπεία με στεροειδή, ώστε να μειώσουν τον κίνδυνο της οστεοπόρωσης που προκύπτει από απώλεια αυτών των θρεπτικών συστατικών.
Υπερευαισθησίες σε τρόφιμα και η σύνδεσή τους με την Ρευματοειδή Αρθρίτιδα
Σε ορισμένους ασθενείς, συγκεκριμένα τρόφιμα έχουν αποδειχθεί ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Η αποφυγή κάποιων τροφίμων ή ομάδων τροφίμων, έχει αποδειχθεί ότι έχει περιορισμένα και βραχυπρόθεσμα οφέλη, αλλά όχι μακροπρόθεσμα οφέλη. Ωστόσο, η επιστήμη δεν είναι σε θέση να προσδιορίσει αξιόπιστα ποια συγκεκριμένα τρόφιμα πυροδοτούν την αυτοάνοση απόκριση σε κάθε ένα άτομο ξεχωριστά.
Μια διατροφή αποφυγής συγκεκριμένων ομάδων τροφίμων είναι μια μέθοδος προσδιορισμού υπερευαισθησίας σε διάφορα τρόφιμα. Οι δίαιτες «εξάλειψης τροφίμων», αποκλείουν ένα συγκεκριμένο τρόφιμο ή μια ομάδα τροφίμων όπως το γάλα, το κρέας ή πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα τα οποία είναι ευρέως γνωστό ότι είναι οι κύριοι ύποπτοι πρόκλησης αλλεργίας. Αυτά τα τρόφιμα λοιπόν, εξαλείφονται από τη δίαιτα για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, σε ένα αυτοάνοσο νόσημα, η γλουτένη αποτελεί ένα έναυσμα για το ανοσοποιητικό σύστημα και οδηγεί σε ισχυρή φλεγμονή στο γαστρεντερικό σωλήνα, το δέρμα και τις αρθρώσεις. Συγκεκριμένα, η γλουτένη φαίνεται να ενεργοποιούν άλλους τύπους αρθρίτιδας, όπως η οστεοαρθρίτιδα και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Ωστόσο, αυτές οι μελέτες είναι σχετικά λίγες σε αριθμό και χρειάζονται περισσότερες in vivo έρευνες.
Τι να αποφεύγω στη ρευματοειδή αρθρίτιδα:
Τα παρακάτω συστατικά ευνοούν τη διαδικασία της φλεγμονής και αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιων ασθενειών. Τέτοιες τροφές θα πρέπει να αποφεύγονται στα πλαίσια ενός υγιεινού και αντιφλεγμονώδους διαιτολογίου.
Κορεσμένα λιπαρά: Τα κορεσμένα λιπαρά οξέα αυξάνουν τη φλεγμονή. Βρίσκονται κυρίως σε τροφές ζωικής προέλευσης, όπως το χοιρινό, το μοσχάρι, το αρνί, το κατσίκι, τα πλήρη γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, γιαούρτι, τυρί), το βούτυρο, φυτικά έλαια όπως το φοινικέλαιο.
Trans λιπαρά οξέα: Μια ιδιαίτερη κατηγορία λιπαρών οξέων αποτελούν τα trans τα οποία σχετίζονται σήμερα με την πρόκληση φλεγμονής.. Στην πραγματικότητα δεν αποτελούν εντελώς ξεχωριστή κατηγορία, αλλά πολυακόρεστα λιπαρά τα οποία λόγω θερμικής κυρίως επεξεργασίας έχουν αλλοιωθεί. Τρόφιμα τα οποία περιέχουν trans λιπαρά είναι όλα εκείνα τα οποία μαγειρεύονται – τηγανίζονται, ψήνονται – με σπορέλαια, όπως πατατάκια, γαριδάκια, τηγανητές πατάτες, τηγανισμένα λαχανικά, π.χ. Onion rings, αρτοσκευάσματα τύπου κρουασάν, έτοιμες ζύμες κ.λ.π.
Νιτρώδεις ενώσεις: Τα επεξεργασμένα κρέατα ειδικότερα, όπως τα αλλαντικά περιέχουν και ορισμένα χημικά, όπως τα νιτρώδη, που σχετίζονται με αυξημένη φλεγμονή και χρόνιες παθήσεις.
Αλάτι: με δεδομένο το γεγονός ότι οι ασθενείς ακολουθούν θεραπεία με κάποιο σκεύασμα που περιέχει κορτιζόνη, θα πρέπει να μειώσουν ή και να κόψουν από τη διατροφή τους το αλάτι (ιδιαιτέρως το νάτριο που περιέχεται κυρίως στο αλάτι) και τη ζάχαρη. Όσον αφορά το αλάτι θα πρέπει να αποφεύγεται τόσο το επιτραπέζιο αλάτι που χρησιμοποιείται κατά το μαγείρεμα ή επιπλέον στο πιάτο μας ή στη σαλάτα και να αντικαθίσταται από μπαχαρικά, μυρωδικά ή υποκατάστατο αλατιού. Επίσης ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται και το αλάτι αυτό που βρίσκεται μέσα στις τροφές (συνήθως ως νάτριο, που είναι συστατικό του αλατιού). Τέτοιες τροφές αποτελούν τα αλλαντικά, το καπνιστά, οι κονσέρβες, τα κατεψυγμένα λαχανικά, οι διάφορες σως (με κυριότερη τη σόγια σως), τα πατατάκια και αντίστοιχα προϊόντα, η μαγειρική σόδα, οι αλατισμένοι ξηροί καρποί, τα αλμυρά τυριά. Όσον αφορά τη ζάχαρη (ακόμη και το μέλι) θα πρέπει να αποφεύγεται τόσο ως επιτραπέζια στον καφέ, στα ροφήματα κ.α.. όσο και ως συστατικό γλυκών, αναψυκτικών κ.λ.π.
Χάμπουργκερ, κοτόπουλο ή άλλα κρέατα τα οποία έχουν τηγανιστεί σε υψηλές θερμοκρασίες αυξάνεται η ποσότητα των τελικών προϊόντων της προηγμένης γλυκοζυλίωσης (AGEs) στο αίμα. Παρόλο όμως που καμία συσχέτιση δεν έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει μεταξύ της AGEs και της αρθρίτιδας, έχουν βρεθεί πολλά άτομα με υψηλά επίπεδα AGEs στο αίμα.
Ένας άλλος ένοχος που μπορεί να ενισχύσει την φλεγμονή είναι τα ω-6 λιπαρά οξέα, που βρίσκονται στο καλαμπόκι, ηλίανθο, κάρδαμο, έλαια σόγιας, και πολλά σνακ και τηγανητά. Όσοι καταναλώνουν περισσότερα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα από ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, αυξάνουν τον κίνδυνο φλεγμονής των αρθρώσεων και της παχυσαρκίας.
Τι να προτιμώ:
Πολυακόρεστα ω3 λιπαρά: Τα ω-3 λιπαρά οξέα αποτελούν ισχυρούς αντιφλεγμονώδεις παράγοντες και οι μελέτες δείχνουν ότι η διατροφή που είναι πλούσια σε αυτά παρέχει μια φυσική αντιφλεγμονώδη δράση. Τα λιπαρά αυτά οξέα εντοπίζονται στα σε φυτικές μαργαρίνες, σε φυτικά έλαια, όπως το αραβοσιτέλαιο, το σησαμέλαιο, το ηλιέλαιο, το σογιέλαιο, σε ξηρούς καρπούς όπως τα αμύγδαλα, σε άγρια χόρτα όπως η γλιστρίδα και η αδράχλα, σε ψάρια – ιδιαιτέρως λιπαρά – όπως ο σολομός και στα θαλασσινά- , σε εμπλουτισμένα με ω3 – ω6 προϊόντα, όπως ψωμί και γαλακτοκομικά. Το ελαιόλαδο αποτελεί έναν ακόμα τρόφιμο που έχει βρεθεί ότι ελαττώνει τη φλεγμονή, εξαιτίας τόσο των πολυακόρεστων λιπαρών του όσο και της αντιοξειδωτικής βιταμίνης Ε που περιλαμβάνει.
Αντιοξειδωτικά: Τα εν λόγω συστατικά βρίσκονται κυρίως στα φρούτα και τα λαχανικά.. Παίζουν προστατευτικό ρόλο για τη φλεγμονή και σε συνδυασμό με τις φυτικές ίνες που περιέχουν τα φρούτα και τα λαχανικά σχετίζονται με χαμηλά επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών. Προτείνεται η επιλογή πράσινων φυλλωδών λαχανικών, λαχανικών με λαμπερά χρώματα και ποικιλίας φρέσκων ολόκληρων φρούτων (με τη φλούδα όπου είναι δυνατό). Οι χρωστικές στα λαμπερού χρώματος φρούτα και λαχανικά περιέχουν πολλά φυτοχημικά συστατικά με αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες. Ένα παράδειγμα είναι η κουερσετίνη, που βρίσκεται στο μήλο και στη φλούδα των κόκκινων κρεμμυδιών με πολύ ισχυρή αντιφλεγμονώδη δράση. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει για τα βατόμουρα και τις φράουλες που είναι πολύ πλούσια σε αντιφλεγμονώδη φυτοχημικά και αντιοξειδωτικά.
Αυξάνοντας τη λήψη φυτικών ινών από τα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης ευνοείται η μείωση της φλεγμονής. Μελέτες έχουν δείξει ότι όταν προστίθενται οι φυτικές ίνες στη διατροφή, μειώνονται τα επίπεδα της C- αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) στο αίμα – (ο CRP είναι δείκτης της φλεγμονής).
Το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο επίσης μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που κάνουν τα μη-στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (NSAID) όπως η ιβουπροφαΐνη ή ασπιρίνη – δηλαδή περιέχουν μια ένωση που ονομάζεται ελαιοκανθάλη, η οποία σταματάει την παραγωγή ενζύμων που προκαλούν φλεγμονή.
Υπάρχουν τελικά οφέλη από τα ιχθυέλαια για την αντιμετώπιση του πόνου των αρθρώσεων;
Πρόσφατα οι ερευνητές έχουν δείξει έντονο ενδιαφέρον στα οφέλη που έχουν τα λιπαρά οξέα όσον αφορά την ικανότητά τους να μειώνουν τη φλεγμονή. Τα ω λιπαρά οξέα όπως τα ω-3 που βρίσκονται στα ιχθυέλαια και στα θαλασσινά, χρήζουν ιδιαίτερης μνείας παρόλο που δεν είναι ακόμα γνωστές οι ακριβείς και επιτρεπτές δοσολογίες αυτών σε ασθενείς με ΡΑ. Σε όλες τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, τα οφέλη από τη χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων είναι εμφανή μετά το πέρας 12 εβδομάδων συνεχούς λήψης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στις παρενέργειες της υπερβάλλουσας λήψης ω-3 λιπαρών οξέων ανήκει η διαταραχή της πήξης του αίματος, η αύξηση της πιθανότητας εμφράγματος -ειδικά όταν λαμβάνονται με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα-, η διαρροϊκή κένωση και ο πόνος στο στομάχι. Μέχρι λοιπόν να επιβεβαιωθεί η σωστή δοσολογία των συμπληρωμάτων ω-3 λιπαρών οξέων -σε μορφή κάψουλας με ζελατίνη-, κρίνεται πιο ορθό να γίνεται κατανάλωση ψαριών πλούσιων σε ω-3 λιπαρά οξέα όπως σολομός, ρέγγα και σκουμπρί.
Σε μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Annals of Rheumatic Disease κατά την οποία ασθενείς με ΡΑ λάμβαναν συμπληρώματα ω-3 λιπαρών οξέων μαζί με αντιρευματικά τροποποιητικά φάρμακα της νόσου (DMARD), παρουσίασαν ύφεση της νόσου σε αντίθεση με αυτούς που τους χορηγήθηκαν μόνο τα αντιρευματικά φάρμακα. Από αυτό γίνεται αντιληπτή η δύναμη που έχει η τροφή καθεαυτή ως ανοσοενίσχυση στη θεραπεία κατά της ΡΑ.
Συμπληρώματα και φλεγμονή
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι με ΡΑ έχουν χαμηλά επίπεδα σεληνίου, ενός μετάλλου που βρίσκεται στα δημητριακά ολικής άλεσης και στα θαλασσινά όπως στα στρείδια και το καβούρι. Περιέχει αντιοξειδωτικά, τα οποία «κατευνάζουν» τη φλεγμονή. Μια παρενέργεια βέβαια είναι ότι μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη, οπότε καλό θα είναι να απευθυνθείτε στον αρμόδιο ιατρό/διαιτολόγο σας.
Σε περίοπτη θέση βρίσκεται η βιταμίνη D καθώς συσχετίζεται με το ασβέστιο και την προστασία που προσφέρει έναντι της οστεοπόρωσης, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της ΡΑ σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας ρυθμίζοντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Καλές πηγές βιταμίνης D αποτελούν τα αυγά, τα εμπλουτισμένα ψωμιά, δημητριακά ολικής άλεσης και γάλα χαμηλό σε λιπαρά.
Συμπέρασμα
Εν κατακλείδι, εξακολουθεί να είναι μια μεγάλη συζήτηση σχετικά με το αν τα τρόφιμα βελτιώνουν ή διαιωνίζουν την αρθρίτιδα, ή έχουν οποιαδήποτε επίδραση σε αυτήν συνολικά. Είναι γνωστό ότι σε ορισμένες περιπτώσεις, τα διαθέσιμα –μέχρι στιγμής- στοιχεία τα οποία έχουν ερμηνευθεί έδειξαν ότι μπορεί να υπάρχει μια συσχέτιση μεταξύ των τροφίμων και πόνου στις αρθρώσεις σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να ζητήσουν ένα θεραπευτικό πρόγραμμα διατροφής με έναν εξειδικευμένο διαιτολόγο-διατροφολόγο, να ακολουθήσουν τις συστάσεις και να προσθέσουν στη διατροφή τους πολυβιταμινούχα σκευάσματα και συμπληρώματα ανόργανων συστατικών, τα οποία περιέχουν το 100% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης.
Με την συνεργασία της Γεωργίας Καπώλη, Κλινικής Διαιτολόγου- Διατροφολόγου, ΜSc Επιστημονική Διευθύντρια Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Νεμέας, Αντιπροέδρου Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας, www.logodiatrofis.gr . Επιμέλεια Κειμένου: Έλενα Φαφούτη, Πτυχιούχος Φιλοσοφικής Σχολής, Φοιτ. Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Μέλος της Ομάδας Logodiatrofis.gr
Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον ΚόσμοΑκολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube
