Κορονάϊός: H Διατροφή θωρακίζει το ανοσοποιητικό σύστημα

Γράφει: Ιωάννης Μ. Σουπιός Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος

Μέχρι πρίν λίγο καιρό, ελάχιστοι άνθρωποι είχαν ενδιαφέρον στο να δούνε, πώς μέσα από την διατροφή μπορούνε να ενισχύσουνε το ανοσοποιητικό τους σύστημα.

Η πανδημία που πλήττει αυτή την στιγμή τον πλανήτη και έχει θορυβήσει κυβερνήσεις, οικονομικούς κολοσσούς και έφερε κοντά τους επιστήμονες υγείας και όλοι μαζί εργάζονται, με έναν κοινό στόχο, την αντιμετώπιση της πανδημίας που έχει όνομα COVID-19, θορύβησε αρκετά τον παγκόσμιο πληθυσμό και είναι γεγονός ότι όλο και περισσότεροι πολίτες, αναζητούν τρόπους με τους οποίους θα ενισχύσουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα, μέσα από την διατροφή.

Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί την γραμμή άμυνας του ανθρώπου, απέναντι σε κάθε παθογόνο μικροοργανισμό που μπορεί να τον οδηγήσει στο να νοσήσει.

Παράγοντες που επιδρούν άμεσα στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος μας είναι

• – Η διακοπή του καπνίσματος
• – ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΠΛΟΥΣΙΑ ΣΕ ΘΡΕΨΗ
• – Τακτική άσκηση (όμως στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να κινηθούμε σύμφωνα με τις οδηγίες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας, και να μειώσουμε την άσκηση σε εξωτερικούς χώρους όπως προβλέπει η από 23/3/20 απαγόρευση της Ελληνικής Κυβέρνησης)
• – Διατήρηση ιδεώδους σωματικού βάρους
• – Μείωση ή ακόμη και αποφυγή του αλκοόλ
• – Επάρκεια ύπνου
• – Τήρηση κανόνων υγιεινής όπως αυτοί καταρτίστηκαν από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (https://eody.gov.gr/loimoxi-apo-to-neo-koronoio-covid-19-odigies-profylaxis-gia-to-koino/)

 

Είναι βέβαιο ότι, η μη ισορροπημένη διατροφή και η ανεπάρκεια σε θρεπτικά συστατικά  και ιδιαίτερα σε θρεπτικά συστατικά, υψηλής διατροφικής αξίας, μπορεί να βλάψει τις ανοσολογικές λειτουργίες ενός ανθρώπινου οργανισμού.

Ταυτόχρονα υπάρχουν αρκετά στοιχεία που μας δηλώνουν ότι ορισμένα θρεπτικά συστατικά, όταν προσλαμβάνονται σε υψηλές δόσεις, λίγο περισσότερο από την συνιστώμενη ημερήσια δόση, συμβάλλουν στην βελτιστοποίηση των λειτουργιών του

ανοσοποιητικού συστήματος, στην οποία συμπεριλαμβάνεται και η βελτίωση της άμυνας του οργανισμού απέναντι σε παθογόνους μικροοργανισμούς.

Είναι άξιο αναφοράς ότι το ανοσοποιητικό σύστημα, όσο αυξάνεται η ηλικία, μειώνει την δράση του, με αποτέλεσμα να είναι ακόμη πιο επιτακτική ανάγκη όσο περνάνε τα χρόνια, να είμαστε πιο προσεκτικοί στην διατροφή μας και να στοχεύουμε στην πρόσληψη τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας. ⁽¹⁾

Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζουμε όλοι, είναι ότι δεν υπάρχει τρόφιμο που να θεραπεύει ή να αποτρέπει την εμφάνιση κάποια ασθένειας, απλά υπάρχουν θρεπτικά συστατικά που υπάρχουν μέσα σε ορισμένα τρόφιμα και βοηθούν στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.

Η κατανάλωση μιας δίαιτας χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και πλούσια σε τρόφιμα υψηλής διατροφικής αξίας, μπορεί να βοηθήσει στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα βασίζεται σε λευκά αιμοσφαίρια που παράγουν αντισώματα για την καταπολέμηση βακτηρίων, ιών και άλλων εισβολέων. Άξιο αναφοράς είναι ότι οι χορτοφάγοι έχουν αποδειχθεί ότι έχουν πιο αποτελεσματικά λευκά αιμοσφαίρια σε σύγκριση με τους μη χορτοφάγους, λόγω της υψηλής πρόσληψης βιταμινών και της χαμηλής πρόσληψης λίπους ⁽²⁾. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι πρέπει καθημερινά να προσλαμβάνουν επαρκή ποσότητες φρούτων και λαχανικών προκειμένου να προσλαμβάνουν αρκετές ποσότητες σε βιταμίνες, ιχνοστοιχεία και μέταλλα.

Μελέτες έχουν δείξει ότι ο περιορισμός του διαιτητικού λίπους συμβάλλει στην ενίσχυση της ανοσοποιητικής άμυνας⁽³⁾.  Η διατήρηση ενός υγιούς βάρους μπορεί επίσης να ωφελήσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Η παχυσαρκία συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για τη γρίπη και άλλες λοιμώξεις όπως η πνευμονία⁽⁴⁾. Οι τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες βοηθούν στο κορεσμό, χωρίς να προσθέτουν επιπλέον θερμίδες. Επίσης οι φυτικές ίνες μπορούν να μειώσουν το ΔΜΣ, ο οποίος συνδέεται με βελτιωμένη ανοσία⁽⁵⁾. 

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα φρούτα και τα λαχανικά παρέχουν θρεπτικά συστατικά όπως η βήτα-καροτίνη, η βιταμίνη C και η βιταμίνη Ε που μπορούν να ενισχύσουν την ανοσοποιητική λειτουργία. Επειδή πολλά λαχανικά, φρούτα και άλλα τρόφιμα είναι επίσης πλούσια σε αντιοξειδωτικά και βοηθούν στη μείωση του οξειδωτικού στρες⁽⁶⁾.

Ας δούμε όμως πιο συγκεκριμένα, κάποια θρεπτικά συστατικά που αποδεδειγμένα βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του οργανισμού.

 

Β-καροτένιο:

Το βήτα-καροτένιο είναι ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό που μπορεί να μειώσει τη φλεγμονή και να ενισχύσει την ανοσολογική λειτουργία, αυξάνοντας τα κύτταρα που καταπολεμούν την ασθένεια στο σώμα. Β-κοροτένιο συναντάμε στις γλυκοπατάτες, τα καρότα και τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά.

 

Βιταμίνες C και E: 

Οι βιταμίνες C και E είναι αντιοξειδωτικά που βοηθούν στην καταστροφή των ελεύθερων ριζών και στην υποστήριξη της φυσικής ανοσολογικής αντίδρασης του σώματος. 

Η βιταμίνη Ε είναι μία λιποδιαλυτή βιταμίνη που υπάρχει στη μεμβράνη όλων των κυττάρων αλλά και τα ανοσοκύτταρα, τα οποία περιέχουν ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα βιταμίνης Ε. Τα ανοσοκύτταρα προστατεύουν από οξειδωτικές βλάβες που σχετίζονται με

υψηλή μεταβολική δραστηριότητα, καθώς περιέχουν και υψηλή περιεκτικότητα σε πολυακόρεστα λιπαρά οξέα^(7,8). Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη C, είναι οι κόκκινες πιπεριές, τα πορτοκάλια, το γκρέϊπφρουτ, τα μανταρίνια, η παπάγια, οι φράουλες, το μπρόκολο, το μάνγκο, τα λεμόνια και ο χυμός τομάτας. 

Τρόφιμα πλούσια σε βιταμίνη Ε είναι, τα καρύδια, οι ηλιόσποροι, τα φυτικά έλαια (σογιέλαιο, αραβοσιτέλαιο, τα αμύγδαλα, το σπανάκι, τα φουντούκια, το φυστικοβούρο, και το μπρόκολο.

 Βιταμίνη D:

Έρευνες έχουν δείξει ότι η χορήγηση αυξημένης ποσότητας βιταμίνης D, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για ιογενείς λοιμώξεις, συμπεριλαμβανομένων λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος, μειώνοντας την παραγωγή προφλεγμονωδών ενώσεων στο σώμα. Επίσης η αυξημένη βιταμίνη D στο αίμα, έχει συνδεθεί με την πρόληψη άλλων χρόνιων παθήσεων όπως η φυματίωση, η ηπατίτιδα και οι καρδιαγγειακές παθήσεις. 

Καλές πηγές τροφίμων σε βιταμίνη D είναι, τα μικρά ψάρια (σαρδέλα, σκουμπρί, σολωμός), το μοσχαρίσιο συκώτι, ο κρόκος αυγού, το γάλα, το γιαούρτι, το γάλα αμυγδάλου, ο χυμός πορτοκαλιού, τα εμπλουτισμένα δημητριακά και φυτικά γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά και συμπληρώματα⁽⁹⁾.

 Ψευδάργυρος: 

Ο ψευδάργυρος αποτελεί ένα σημαντικό μέταλλο που μπορεί να βοηθήσει στην τόνωση των λευκών αιμοσφαιρίων, τα οποία υπερασπίζονται τον οργανισμό από τους εισβολείς. 

Είναι βασικό μικροθρεπτικό συστατικό και απαιτείται για τον έλεγχο βασικών βιολογικών διεργασιών που επηρεάζουν την φυσιολογική ανάπτυξη, το μεταβολισμό και την διατήρηση της κυτταρικής ακεραιότητας και λειτουργικότητας⁽¹⁰⁾

Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου επικρατεί στις αναπτυσσόμενες χώρες και είναι ο πέμπτος παράγοντας κινδύνου για τη βακτηριακή διάρροια και την πνευμονία ⁽¹¹⁾. Η πρόσληψη και εξάλλειψη της ανεπάρκειας ψευδαργύρου από συμπληρώματα μπορεί να αντιστρέψει δυσλειτουργία στο ανοσοποιητικό σύστημα⁽¹²⁾, και να μειώσει την θνησιμότητας από μολυσματικές ασθένειες ^(13,14)

Πολύ καλές πηγές ψευδαργύρου είναι, το κόκκινο κρέας το κοτόπουλο, τα ψάρια,, τα οστρακοειδή, τα αυγά, τα όσπρια, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι κολοκύθας, το σουσάμι, τα φασόλια και οι φακές.

Επίσης σύμφωνα με την Ακαδημία Διατροφής και Διαιτολογίας στην Αμερική (Academy of Nutrition & Dietetics) – ανασκόπηση Μαρτίου 2020 – αναφέρεται η θετική επίδραση της βιταμίνης Α, Β6, του φυλλικού οξέος, του σεληνίου, και του χαλκού στο ανοσοποιητικό σύστημα

Βιταμίνη Α 

Η βιταμίνη Α, έχει σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα αλλά και την διατήρηση της ομαλής διαφοροποίησης των επιθηλιακών κυττάρων αφού καταφέρνει να διατηρεί υγιές το δέρμα και τους ιστούς στο στόμα, τον πεπτικό σωλήνα και το αναπνευστικό σύστημα. Την βιταμίνη Α την βρίσκουμε στα καρότα, στο βούτυρο, το συκώτι αρνιού, την μαργαρίνη, το τυρί τύπου τσένταρ, στα αυγά, το γάλα, το σκουμπρί, στο μοσχάρι στις γλυκοπατάτες, το μπρόκολο, το σπανάκι, στα βερίκοκα, όπως και το γάλα.

 Βιταμίνη Β6 

Η βιταμίνη Β6, αποτελεί βασικό στοιχείο για τον οργανισμό αφού έχει σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό των πρωτεϊνών και των λιπών αλλά και στην λειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος. Έχει αποδειχθεί ότι κατά την χορήγηση ανταγωνιστή της βιταμίνης Β6, μειώθηκε ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων και υπήρξε απώλεια δυνατότητας μετατροπής της τρυπτοφάνης σε νικοτινικό οξύ αλλά και παρατηρήθηκε και μία μορφή αναιμίας. Την βιταμίνη Β6 την βρίσκουμε στο φύτρο σιταριού, στις μπανάνες, στη γαλοπούλα, στο κοτόπουλο, στα λαχανάκια Βρυξελλών, στις πατάτες, στο ψωμί ολικής άλεσης και στα λευκά ψάρια.

 Φυλλικό Οξύ 

Το φυλλικό οξύ αποτελεί σημαντικό στοιχεία για τη σύνθεση του DNA και την κυτταρική διαίρεση. Εμπλέκεται και στην παραγωγή των μη απαραίτητων αμινοξέων, μεθειονίνη και γλυκίνη. Οι ηλικιωμένοι παρουσιάζουν το μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης έλλειψης σε φυλλικό οξύ, επειδή τείνουν να έχουν φτωχό διαιτολόγιο ή μειωμένη απορρόφηση. Σημαντικό να αναφέρουμε ότι η έλλειψη φυλλικού οξέος προκαλεί μεγαλοβλαστική αναιμία, η οποία συχνά συνοδεύεται από ελαττωμένο αριθμό λευκών αιμοσφαιρίων.  Το φυλλικό οξύ το βρίσκουμε στην μαγιά της μπύρας, στο φύτρο και το πίτουρο του σιταριού, τα καρύδια, τα φυλλώδη πράσινα λαχανικά, το ψωμί ολικής άλεσης, στα αυγά, το λευκό το ψωμί, στα λιπαρά ψάρια και στις μπανάνες.

 Σελήνιο 

Το σελήνιο, παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αντιοξειδωτική προστασία όλων των κυττάρων του σώματος αλλά και στην παραγωγή ευεργετικών αντιφλεγμονωδών προσταγλανδινών. Το σελήνιο το βρίσκουμε στα εντόσθια των ζώων, στα ψάρια και τα οστρακοειδή, στο κρέας, στα ακατέργαστα δημητριακά και σπόρους και στα γαλακτοκομικά προϊόντα.

 

Χαλκός 

Ο χαλκός, όπως και το σελήνιο παίζουν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αντιοξειδωτική προστασία των κυττάρων. Επίσης αποτελεί συστατικό της σερουλοπλασμίνης, μίας πρωτεϊνης που βρίσκεται στο πλάσμα του αίματος και η οποία είναι απαραίτητη για την δημιουργία ερυθρών αιμοσφαιρίων. Τον χαλκό τον βρίσκουμε στα στρείδια, στο αρνίσιο συκώτι, τα καβούρια, την μαγιά μπύρας, στις ελιές, στα φουντούκια, τις γαρίδες, στο μπακαλιάρο, το ψωμί ολικής άλεσης και στον αρακά.

 Τέλος, είναι σημαντικό να αναφέρουμε ότι σε μελέτες έχει αποδειχθεί η θετική επίδραση των ω3 λιπαρών οξέων, των προβιοτικών αλλά και του πράσινου τσαγιού, στην λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος

 Ω-3 λιπαρά οξέα

Τα ω-3 λιπαρά οξέα, αποτελούμενα κυρίως από εικοσαπεντανοϊκό οξύ (EPA) και εικοσιδυαεξανοϊκό οξύ (DHA), έχουν μελετηθεί και βρέθηκε η συνεισφορά τους στη λειτουργία των ανοσοκυττάρων. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν το ρόλο των ω-3 λιπαρών οξέων PUFA στη διαμόρφωση ανοσίας ^(15,16).

 Προβιοτικά

Έχει βρεθεί ότι τα προβιοτικά αποτρέπουν στην ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών αλλά και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγεία  είναι «ζωντανοί μικροοργανισμοί που όταν χορηγούνται σε επαρκείς ποσότητες, ωφελούν την υγεία του ανθρώπου» ^(17,18).  Η διαιτητική πρόσληψη προβιοτικών επιτρέπει τη στενή αλληλεπίδρασή τους με τον βλεννογόνο του εντέρου και το ανοσοποιητικό σύστημα του βλεννογόνου, το οποίο φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος των ανοσολογικών κυττάρων του σώματος. Τα προβιοτικά διαμορφώνουν την ανοσολογική και φλεγμονώδη ανταπόκριση στο έντερο μέσω της αλληλεπίδρασής τους με εντερικά επιθηλιακά κύτταρα ^(19,20) .Οι επιδράσεις των προβιοτικών στο βλεννογόνο σύστημα δεν περιορίζονται στο έντερο αφού έχει παρατηρηθεί ότι επιδρά και στις υπόλοιπες θέσεις του βλεννογόνου συστήματος, όπως το άνω αναπνευστικό σύστημα⁽²¹⁾. Στοιχεία δείχνουν ότι τα προβιοτικά μπορούν επίσης να επηρεάσουν θετικά το ανοσοποιητικό σύστημα ^{(22,23,24,25,26)} . Δεν είναι λίγες οι μελέτες που έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά θα μπορούσαν να διευκολύνουν την ανοσολογική αντίδραση έναντι λοιμώξεων όπως και να προκαλέσουν αντιφλεγμονώδεις κυτοκίνες για να μετριάσουν την υπερβολική φλεγμονώδη αντίδραση που οδηγεί σε ισορροπημένη ομοιόσταση^(27,28,29) . Πιστεύεται ότι τα προβιοτικά παίζουν ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης στο έντερο που εκτίθεται σε πολλές ξένες ουσίες, συμπεριλαμβανομένων και των επιβλαβών και αβλαβών, εξισορροπώντας την προ-φλεγμονώδη και αντιφλεγμονώδη / ρυθμιστική ανοσοαπόκριση ⁽³⁰⁾. 

Πλούσια σε προβιοτικά είναι η μπανάνα, το πράσο, το κρεμμύδι, η αγκινάρα και το σκόρδο.

Πράσινο τσάι

Το πράσινο τσάι περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε κατεχίνες, που αντιπροσωπεύει το 10-15% του ξηρού βάρους του. Το πράσινο τσάι έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικό στη διαμόρφωση παραγόντων ανοσίας στον ανθρώπινο οργανισμό⁽³¹⁾. Οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού ενισχύουν την άμυνα των αντιοξειδωτικών συστημάτων και την δραστηριότητα ορισμένων αντιοξειδωτικών ενζύμων. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι πολυφαινόλες του πράσινου τσαγιού απομακρύνουν πιο αποτελεσματικά τις ελεύθερες ρίζες συγκριτικά με τις βιταμίνες C και E⁽³³⁾, και ταυτόχρονα έχει αποδειχθεί η αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες του^(34,35).

Συμπερασματικά

Ο πατέρας της σύγχρονης ιατρικής, ο Ιπποκράτης, είχε αναφέρει «Φάρμακο σας ας γίνει η τροφή σας και η τροφή σας ας γίνει το φάρμακο σας». Η σοφία του, αποκαλύφθηκε μετά από χιλιάδες χρόνια από πολλές επιστημονικές μελέτες που αποδεικνύουν τον συσχετισμό της διατροφής με την ανθρώπινη υγεία.

Επομένως …………… η Ισορροπημένη Διατροφή, η διατήρηση ιδεώδους σωματικού βάρους, η πληρότητα σε θρεπτικά συστατικά και η ΑΥΣΤΗΡΗ τήρηση των κανόνων που έχει θεσπίσει η Ελληνική Κυβέρνηση μέσα από τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας, να είστε σίγουροι ότι θα μας οδηγήσουν σε έξοδο από αυτή την Πανδημία με τις λιγότερες απώλειες.

 

Ο κ.  Ιωάννης Μ. Σουπιός είναι Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, B.Sc., M.Pr.,  Μετεκπαιδευθείς στις Διατροφικές Διαταραχές & Παχυσαρκία (NCFED of UK) Πρόεδρος Ινστιτούτου Διατροφικών Μελετών & Ερευνών (Ι.Δ.Μ.Ε.)

 

 

Βιβλιογραφία.

9/2014 Harvard Health Publishing (Harvard Medical School)  –

(https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system)

2. Berenbaum, F.; van den Berg,W.B. Inflammation in osteoarthritis: Changing views. Osteoarthritis Cartilage 2015, 23, 1823–1824.
3. McAnulty, L.S.; Nieman, D.C.; Dumke, C.L.; Shooter, L.A.; Henson, D.A.; Utter, A.C.; Milne, G.; McAnulty, S.R. Effect of blueberry ingestion on natural killer cell counts, oxidative stress, and inflammation prior to and after 2.5 h of running. Appl. Physiol. Nutr. Metab. 2011, 36, 976–984. [CrossRef] [PubMed]; Hutchison, A.T.; Flieller, E.B.; Dillon, K.J.; Leverett, B.D. Black currant nectar reduces muscle damage and inflammation following a bout of high-intensity eccentric contractions. J. Diet. Suppl. 2016, 13, 1–15. [CrossRef] [PubMed]; Tarazona-Díaz, M.P.; Alacid, F.; Carrasco, M.; Martínez, I.; Aguayo, E. Watermelon juice: Potential functional drink for sore muscle relief in athletes. J. Agric. Food Chem. 2013, 61, 7522–7528. [CrossRef] [PubMed]; Ley, S.H.; Sun, Q.; Willett, W.C.; Eliassen, A.H.; Wu, K.; Pan, A.; Grodstein, F.; Hu, F.B. Associations between red meat intake and biomarkers of inflammation and glucose metabolism in women. Am. J. Clin. Nutr. 2014,99, 352–360.
4. Alwarawrah Y, Kiernan K, MacIver NJ. Changes in nutritional status impact immune cell metabolism and function. Front Immunol. 2018;9:1055-1069.
5. Haddad EH, Berk LS, Kettering JD, Hubbard RW, Peters WR. Dietary intake and biochemical, hematologic, and immune status of vegans compared with nonvegetarians. Am J Clin Nutr. 1999;70(3 Suppl):586S-593S.
6. Barnard ND, Goldman DM, Loomis JF, et al. Plant-based diets for cardiovascular safety and performance in endurance sports. Nutrients. Published online January 10, 2019.
7. Coquette A, Vray B, Vanderpas J. Role of vitamin E in the protection of the resident macrophage membrane against oxidative damage. Arch Int Physiol Biochim. (1986) 94:S29–34
8. Hatam LJ, Kayden HJ. A high-performance liquid chromatographic method for the determination of tocopherol in plasma and cellular elements of the blood. J Lipid Res. (1979) 20:639–45.
9. Grant WB, Lahore H,. McDonnell SL, et al. Vitamin D supplementation could prevent and treat influenza, coronavirus, and pneumonia Infections. Preprints. 2020;2020030235; Chung C, Silwal P, Kim I, Modlin RL, Jo EK. Vitamin D-cathelicidin axis: at the crossroads between protective immunity and pathological inflammation during infection. Immune Netw. 2020;20:e12-38.
10. Prasad AS. Discovery of human zinc deficiency: its impact on human health and disease. Adv Nutr. (2013) 4:176–90. doi: 10.3945/an.112.003210
11. Wessells KR, Brown KH. Estimating the global prevalence of zinc deficiency: results based on zinc availability in national food supplies and the prevalence of stunting. PLoS ONE (2012) 7:e50568. doi: 10.1371/journal.pone.0050568
12. Haase H, Rink L. The immune system and the impact of zinc during aging. Immun Ageing (2009) 6:9. doi: 10.1186/1742-4933-6-9
13. Gammoh NZ, Rink L. Zinc in infection and inflammation. Nutrients (2017) 9:E624. doi: 10.3390/nu9060624
14. Fischer Walker C, Black RE. Zinc and the risk for infectious disease. Annu Rev Nutr. (2004) 24:255–75. doi: 10.1146/annurev.nutr.23.011702.073054
15. Calder PC. Omega-3 fatty acids and inflammatory processes: from molecules to man. Biochem Soc Trans. (2017) 45:1105–15. doi: 10.1042/BST20160474
16. Whelan J, Gowdy KM, Shaikh SR. N-3 polyunsaturated fatty acids modulate B cell activity in pre-clinical models: implications for the immune response to infections. Eur J Pharmacol. (2016) 785:10–7. doi: 10.1016/j.ejphar.2015.03.100
17. FAO/WHO. Evaluation of Health and Nutritional Properties of Probiotics in Food Including Powerder Milk and Live Lactic Acid Bacteria. Food and Agriculture Organization of the United Nations and World Health Organization Expert Consultation Report (2001). p. 1–34.

 

 

 

 

 

18. Hill C, Guarner F, Reid G, Gibson GR, Merenstein DJ, Pot B, et al. Expert consensus document. The International Scientific Association for Probiotics and Prebiotics consensus statement on the scope and appropriate use of the term probiotic. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. (2014) 11:506–14. doi: 10.1038/nrgastro.2014.66
19. Galdeano CM, Perdigon G. Role of viability of probiotic strains in their persistence in the gut and in mucosal immune stimulation. J Appl Microbiol. (2004) 97:673–81. doi: 10.1111/j.1365-2672.2004.02353.x
20. Thomas CM, Versalovic J. Probiotics-host communication: modulation of signaling pathways in the intestine. Gut Microbes (2010) 1:1–16. doi: 10.4161/gmic.1.3.11712
21. Vientos-Plotts AI, Ericsson AC, Rindt H, Reinero CR. Oral probiotics alter healthy feline respiratory microbiota. Front Microbiol. (2017) 8:1287. doi: 10.3389/fmicb.2017.01287
22. Baba N, Samson S, Bourdet-Sicard R, Rubio M, Sarfati M. Selected commensal-related bacteria and Toll-like receptor 3 agonist combinatorial codes synergistically induce interleukin-12 production by dendritic cells to trigger a T helper type 1 polarizing programme. Immunology (2009) 128:e523–31. doi: 10.1111/j.1365-2567.2008.03022.x
23. Rescigno M, Urbano M, Valzasina B, Francolini M, Rotta G, Bonasio R, et al. Dendritic cells express tight junction proteins and penetrate gut epithelial monolayers to sample bacteria. Nat Immunol. (2001) 2:361–7. doi: 10.1038/86373
24. Davidson LE, Fiorino AM, Snydman DR, Hibberd PL. Lactobacillus GG as an immune adjuvant for live-attenuated influenza vaccine in healthy adults: a randomized double-blind placebo-controlled trial. Eur J Clin Nutr. (2011) 65:501–7. doi: 10.1038/ejcn.2010.289
25. Elmadfa I, Klein P, Meyer AL. Immune-stimulating effects of lactic acid bacteria in vivo and in vitro. Proc Nutr Soc. (2010) 69:416–20. doi: 10.1017/S0029665110001710
26. Vidal K, Benyacoub J, Moser M, Sanchez-Garcia J, Serrant P, Segura-Roggero I, et al. Effect of Lactobacillus paracasei NCC2461 on antigen-specific T-cell mediated immune responses in aged mice. Rejuvenation Res. (2008) 11:957–64. doi: 10.1089/rej.2008.0780
27. Thomas CM, Versalovic J. Probiotics-host communication: modulation of signaling pathways in the intestine. Gut Microbes (2010) 1:1–16. doi: 10.4161/gmic.1.3.11712
28. Borchers AT, Keen CL, Gershwin ME. The influence of yogurt/Lactobacillus on the innate and acquired immune response. Clin Rev Allergy Immunol. (2002) 22:207–30. doi: 10.1007/s12016-002-0009-7
29. Delcenserie V, Martel D, Lamoureux M, Amiot J, Boutin Y, Roy D. Immunomodulatory effects of probiotics in the intestinal tract. Curr Issues Mol Biol. (2008) 10:37–54.
30. Kang HJ, Im SH. Probiotics as an immune modulator. J Nutr Sci Vitaminol. (2015) 61(Suppl.):S103–5. doi: 10.3177/jnsv.61.S103
31. Pae M, Wu D. Immunomodulating effects of epigallocatechin-3-gallate from green tea: mechanisms and applications. Food Funct. (2013) 4:1287–303. doi: 10.1039/c3fo60076a

32. Nutritional Modulation of Immune Function: Analysis of Evidence, Mechanisms, and Clinical Relevance, Front. Immunol., 15 January 2019 | https://doi.org/10.3389/fimmu.2018.03160 / https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fimmu.2018.03160/full

33.  Cell Biophysics, 1989, 14:175-185

Διαβάστε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις για την υγεία από την Ελλάδα και τον Κόσμο
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube

Πώς να αντιμετωπίσεις το ζαρωμένο δέρμα στο σώμα

Κυκλική άσκηση: Ποια είναι τα οφέλη που μας προσφέρει;