Πανδημία Οικονομικά: Η έννοια της λιτότητας εμφάνισε εξέχουσα θέση στον πρώτο γύρο ακροάσεων της έρευνας για τον Sars Cov-2 στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οποία ολοκληρώθηκε πρόσφατα. Συγκεκριμένα, ο πρώην καγκελάριος Τζορτζ Όσμπορν ισχυρίστηκε ότι η λιτότητα είχε «θετική» επίδραση στην ικανότητα του Ηνωμένου Βασιλείου να αντέξει την πανδημία. Η ανάγνωσή μας των αποδεικτικών στοιχείων είναι ότι οι πολιτικές λιτότητας που ξεκίνησαν μετά το 2010 αποδυνάμωσαν το Ηνωμένο Βασίλειο, επιτρέποντας στον Sars Cov-2 να προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά από ό,τι θα είχε διαφορετικά.
Ο ισχυρισμός του Osborne βασίστηκε στο επιχείρημα ότι, χωρίς πολιτικές λιτότητας για την «επισκευή των δημοσίων οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου» μετά την οικονομική ύφεση του 2008 έως το 2009, «η Βρετανία θα ήταν πιο εκτεθειμένη» στην πανδημία. Τα μέτρα λιτότητας επιδιώκουν τη μείωση των κρατικών ελλειμμάτων, συνήθως μέσω ενός μείγματος περικοπών δημοσίων δαπανών και αυξημένης φορολογίας. Ενώ υπάρχει συνεχής διαφωνία σχετικά με το εάν αυτά τα μέτρα βοηθούν πραγματικά την οικονομία, τα στοιχεία είναι ξεκάθαρα ότι η λιτότητα στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν κακή για την υγεία. Ο προϋπολογισμός λιτότητας του Όσμπορν το 2010 περιόρισε δισεκατομμύρια από τις δημόσιες δαπάνες και τις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας. Μια πρόσφατη ανάλυση υπολόγισε ότι οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν μεταξύ 2010 και 2019 συνδέθηκαν με 540 δισεκατομμύρια λίρες λιγότερες δημόσιες δαπάνες. Η έρευνα δείχνει ότι το «κενό δαπανών» που αποδίδεται στη λιτότητα -μειώσεις στις δαπάνες υγείας και κοινωνικής περίθαλψης- ήταν 13,64% μεταξύ 2010 και 2015, γεγονός που μπορεί να οδήγησε σε 33.888 επιπλέον θανάτους την ίδια περίοδο. Η λιτότητα δρα σε κάθε σημείο των οδών που οδηγούν σε ασθένειες και πρόωρο θάνατο. Προφανώς, τα μέτρα λιτότητας κάνουν τους ανθρώπους φτωχότερους. Όσο πιο φτωχό είναι ένα άτομο τόσο πιο πιθανό είναι να υποφέρει από κακή υγεία και να πεθάνει νεότερο. Τα μέτρα λιτότητας μπορούν, επίσης, να κάνουν τις ζωές των ανθρώπων πιο επισφαλείς, καθώς δεν μπορούν πλέον να είναι βέβαιοι ότι θα έχουν εισόδημα, εργασία, στέγη ή ακόμη και φαγητό. Για παράδειγμα, οι περικοπές στην πρόνοια ακολουθήθηκαν από μεγάλες αυξήσεις στη χρήση τραπεζών τροφίμων τα τελευταία χρόνια. Το Trussell Trust αναφέρει ότι ο αριθμός των ατόμων που έλαβαν δέματα τροφίμων έκτακτης ανάγκης από τις τράπεζες τροφίμων τους στο Ηνωμένο Βασίλειο αυξήθηκε από περίπου 25.000 το 2008-2009 σε σχεδόν 2 εκατομμύρια το 2019-2020 και ο αριθμός αυτός αυξήθηκε περαιτέρω έως το 2022-2023. Η επισιτιστική ανασφάλεια συνδέεται με κακή σωματική υγεία και παχυσαρκία, για παράδειγμα, λόγω της αυξημένης κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία μπορεί να είναι φθηνότερα, ή υποσιτισμού, μέσω της μειωμένης πρόσβασης σε υγιεινά τρόφιμα. Οι πολιτικές λιτότητας που ακολούθησαν ο Osborne και οι διάδοχοί του άφησαν, επίσης, το Ηνωμένο Βασίλειο ευάλωτο στον Sars Cov-2 με διάφορους συγκεκριμένους τρόπους. Γνωρίζουμε ότι ομάδες που ήταν ήδη σε μειονεκτική θέση επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία. Είχαν περισσότερες πιθανότητες να κολλήσουν COVID και, αν μολυνθούν, να αρρωστήσουν βαριά και να πεθάνουν. Οι λόγοι δεν είναι δύσκολο να διακριθούν.
Όταν ένας νέος ιός εισέρχεται σε έναν πληθυσμό που δεν έχει προηγούμενη ανοσία, η εξάπλωσή του καθορίζεται, σχεδόν εξ ολοκλήρου, από τη φύση και την ένταση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων. Ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι περικοπές λιτότητας έβλαψαν την ανθεκτικότητα στην πανδημία ήταν η αύξηση του συνωστισμού στα σπίτια, γεγονός που καθιστά τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στην εξάπλωση του Sars Cov-2 και λιγότερο ικανούς να απομονωθούν. Ακόμη και πριν η βρετανική κυβέρνηση αποφασίσει, καθυστερημένα, να κλειδώσει, όσοι μπορούσαν, ήδη, περιόριζαν τις αλληλεπιδράσεις τους με άλλους. Πολλοί άρχισαν να εργάζονται από το σπίτι, εξοικειωμένοι με νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με συναδέλφους στο διαδίκτυο. Αλλά, για πολλούς άλλους, αυτό απλά δεν ήταν δυνατό. Μερικοί άνθρωποι, για παράδειγμα, εργαζόμενοι στις δημόσιες υπηρεσίες, είχαν πολλαπλές θέσεις μερικής απασχόλησης, με οικονομικές δυσκολίες που συνδέονται με τη λιτότητα και το κόστος ζωής που συμβάλλουν στην κρίση. Όλα αυτά δημιούργησαν ιδανικές συνθήκες για την εξάπλωση του ιού εντός των οικογενειών και σε χώρους εργασίας, όπως οι οίκοι ευγηρίας. Αυτά τα προβλήματα θα μπορούσαν να είχαν βελτιωθεί αν είχαν τεθεί σε ισχύ ισχυρά μέτρα προστασίας της πρόνοιας, αλλά δεν είχαν. Για σχεδόν μια δεκαετία, οι κυβερνήσεις είχαν καταργήσει τα συστήματα κοινωνικής υποστήριξης, με ανθρώπους που ήταν ηλικιωμένοι ή ανάπηροι να έχουν πληγεί ιδιαίτερα. Στα μέσα της δεκαετίας του 2010, το προσδόκιμο ζωής στις μεγαλύτερες ηλικίες είχε αρχίσει να μειώνεται. Ως αποτέλεσμα των μέτρων λιτότητας, οι δαπάνες κοινωνικής περίθαλψης, οι οποίες αυξήθηκαν μεταξύ 2001 και 2010, άρχισαν να μειώνονται μεταξύ 2010 και 2015 (λαμβάνοντας υπόψη τον πληθωρισμό). Αυτό σήμαινε ότι η ανθεκτικότητα του συστήματος κοινωνικής μέριμνας αποδυναμώθηκε σημαντικά μετά την πανδημία. Η δεινή κατάσταση των ηλικιωμένων επιδεινώθηκε από την αβυσσαλέα κατάσταση του οικιστικού αποθέματος, με τη λιγότερο αποτελεσματική κατακράτηση θερμότητας στην Ευρώπη. Οι περικοπές χρηματοδότησης στις τοπικές αρχές συνέβαλαν σε κρύα σπίτια, λιγότερο ενεργειακά αποδοτικές κατοικίες και μεγαλύτερη φτώχεια καυσίμων, που με τη σειρά τους επηρεάζουν αρνητικά την υγεία. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να είναι ευάλωτοι στο κρύο, ακόμη και σε σπίτια με κακή μόνωση, επειδή είναι πιο πιθανό να έχουν υπάρχουσες ιατρικές παθήσεις. Μετά ήταν το Eθνικό Σύστημα Υγείας NHS. Λόγω εν μέρει του κενού δαπανών που αναφέρθηκε προηγουμένως, οι επενδύσεις σε υποδομές υγείας, από διαγνωστικούς σαρωτές έως υποδομές πληροφορικής, είχαν σχεδόν στερέψει. Οι εγκαταστάσεις κυριολεκτικά κατέρρεαν. Οι περικοπές στην ιατρική και τη νοσηλευτική εκπαίδευση ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για τις χρόνιες ελλείψεις προσωπικού που βλέπουμε τώρα, με τις θέσεις να πληρώνονται συχνά από προσωπικό γραφείου. Αυτό το προσωπικό όχι μόνον είναι πιο ακριβό αλλά συχνά δεν είναι εξοικειωμένο με το εργασιακό του περιβάλλον. Παραδόξως, οι περικοπές δαπανών που προωθήθηκαν ως μέσα για την αύξηση της αποτελεσματικότητας είχαν τελικά το αντίθετο αποτέλεσμα.
Προετοιμασία για την επόμενη κρίση
Οποιοδήποτε επιχείρημα ότι η λιτότητα έθεσε την οικονομία της χώρας σε πιο υγιείς βάσεις από ό,τι θα συνέβαινε διαφορετικά, καθιστώντας την καλύτερα παρά χειρότερα προετοιμασμένη όταν ήρθε η πανδημία, είναι άστοχο. Αφήνοντας κατά μέρος τα αμφισβητήσιμα οικονομικά στοιχεία, αυτό είναι παρόμοιο με το επιχείρημα ότι ο καπετάνιος ενός πλοίου πρέπει να τσιγκουνευτεί τις σωσίβιες λέμβους ώστε να μπορεί να στείλει τον θαλαμηπόλο να αγοράσει μερικά όταν το πλοίο πρόκειται να χτυπήσει στο παγόβουνο. Οι πολιτικές λιτότητας καταστρέφουν τα δίχτυα ασφαλείας από τα οποία διαφορετικά θα εξαρτιόνταν οι πιο ευάλωτοι οικονομικά. Στη συνέχεια, όταν οι άνθρωποι αρρωσταίνουν, αυτά τα μέτρα αποδυναμώνουν την ικανότητα των υπηρεσιών υγείας να τους φροντίζουν. Η πανδημία του Sars Cov-2 δεν θα είναι η τελευταία. Ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να προετοιμαστούμε για μελλοντικές πανδημίες είναι να αποφύγουμε την επιστροφή στη λιτότητα.