Κλίμα: Καθώς η Αφρική θερμαίνεται περισσότερο, οι μητέρες και τα μωρά κινδυνεύουν περισσότερο. Γιατί συμβαίνει αυτό και τι μπορεί να γίνει γι’ αυτό; Ο Matthew Chersich, ειδικός στην κλιματική αλλαγή και τη μητρική υγεία, εξηγεί τους λόγους στη συντάκτρια υγείας Nadine Dreyer. Τι κάνει τις έγκυες γυναίκες ιδιαίτερα ευάλωτες στην ακραία ζέστη; Πολλές γυναίκες στην Αφρική έχουν ελάχιστη ή καθόλου προστασία από ακραία θερμικά φαινόμενα, με την εγκυμοσύνη να αποτελεί μια ιδιαίτερα ευάλωτη περίοδο. Οι υψηλές θερμοκρασίες περιβάλλοντος μπορεί να υπερβούν την ικανότητα των μητρικών θερμορυθμιστικών μηχανισμών να αποβάλλουν τη θερμότητα κατά την εγκυμοσύνη.
Ο μεταβολισμός του εμβρύου παράγει σημαντική θερμότητα στο σώμα της μητέρας. Στη συνέχεια, υπάρχει η επιβάρυνση από την πρόσθετη αύξηση του βάρους κατά την εγκυμοσύνη, τις λιποαποθέσεις που συγκρατούν θερμότητα και τη μεγάλη προσπάθεια του τοκετού. Το έμβρυο παραμένει περίπου 0,5°C θερμότερο από τη μητέρα και έτσι αν η μητέρα έχει θερμικό στρες ή πυρετό, η θερμοκρασία του εμβρύου φτάνει γρήγορα σε επικίνδυνα επίπεδα. Η πιο επικίνδυνη περίοδος είναι πιθανότατα κατά τη διάρκεια του τοκετού, όταν οι γυναίκες παράγουν αξιοσημείωτα επίπεδα θερμότητας από τη διαδικασία του τοκετού. Εάν αυτό συμβεί κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα μπορεί να αυξήσει τις επιπλοκές, όπως η παράταση του τοκετού, η αύξηση των επειγουσών καισαρικών τομών και η μητρική αιμορραγία.
Τι κάνει τα μωρά ιδιαίτερα ευάλωτα;
Τα βρέφη εξαρτώνται από τους φροντιστές τους για την προστασία τους από την έκθεση στη θερμότητα. Ορισμένες πρακτικές, όπως το υπερβολικό κουβάλημα, εγκυμονούν σημαντικούς κινδύνους καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται. Η αφυδάτωση αποτελεί, επίσης, μείζονα ανησυχία για τα μικρά παιδιά, λόγω απώλειας νερού μέσω της εφίδρωσης ή από γαστρεντερίτιδα, η οποία αυξάνεται καθώς τα τροφιμογενή και υδατογενή παθογόνα πολλαπλασιάζονται συχνότερα και επιβιώνουν περισσότερο κατά τη διάρκεια του ζεστού καιρού. Οι μητέρες μπορούν, επίσης, να συμπληρώνουν τον θηλασμό με νερό. Σε πολλές περιοχές, το νερό δεν είναι ασφαλές λόγω των κακών υποδομών. Τα βρέφη μπορεί να θηλάζουν για μικρότερα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια του ζεστού καιρού, καθώς το τάισμα μπορεί να είναι άβολο για το μωρό και τη μητέρα στη ζέστη. Σε μία από τις μελέτες μας στην Μπουρκίνα Φάσο, η διάρκεια του θηλασμού ήταν περίπου 25 λεπτά μικρότερη τις ζεστές ημέρες σε σύγκριση με τις κρύες ημέρες.
Είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθεί η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στις εγκύους και τα νεογέννητα μωρά;
Είμαστε σε θέση να υπολογίσουμε τον σχετικό κίνδυνο δυσμενών εκβάσεων γέννησης, όπως ο πρόωρος τοκετός, ο οποίος αυξάνεται περίπου 1,15 φορές κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα. Το βασικό κενό στον τομέα είναι η ποσοτικοποίηση του απόλυτου αριθμού των πρόσθετων δυσμενών εκβάσεων που συμβαίνουν λόγω της κλιματικής αλλαγής. Τα στοιχεία αυτά θα βοηθούσαν τους ανθρώπους να εκτιμήσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία της μητέρας και του παιδιού. Υπάρχουν πραγματικές ανησυχίες ότι η ακραία ζέστη μπορεί να αντιστρέψει τα προηγούμενα κέρδη που έχουν επιτευχθεί στην υγεία της μητέρας και του παιδιού, για παράδειγμα από τα παιδικά εμβόλια. Σε ορισμένες από τις εργασίες μας υπολογίσαμε πόσοι επιπλέον θάνατοι παιδιών σημειώθηκαν στην Αφρική από την έκθεση στη ζέστη. Δείξαμε ότι υπήρχαν μεταξύ 7.000 και 11.000 θάνατοι παιδιών από έκθεση στη ζέστη στην Αφρική ετησίως που θα μπορούσαν να αποδοθούν στην κλιματική αλλαγή. Αν δεν περιορίσουμε δραστικά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, η παιδική θνησιμότητα λόγω θερμότητας στην Αφρική μπορεί να φτάσει πάνω από 38.000 ετησίως το 2049. Μια μελέτη σε έγκυες γυναίκες στο Γιοχάνεσμπουργκ έδειξε ότι τα ποσοστά σοβαρών υπερτασικών διαταραχών κατά την εγκυμοσύνη αυξάνονται έως και 80% όταν οι θερμοκρασίες υπερβαίνουν τους 23℃ στην αρχή της εγκυμοσύνης.
Επηρεάζουν διαφορετικά θέματα υγείας τις μητέρες και τα παιδιά;
Ενώ οι βλάβες από την έκθεση σε ακραία ζέστη κατά την εγκυμοσύνη είναι γνωστές, δεν διαθέτουμε ακόμη εύκολους τρόπους υπολογισμού του ποσοστού αυτού του πρόσθετου φορτίου ασθενειών που οφείλεται στην κλιματική αλλαγή, σε αντίθεση με τις φυσικές διακυμάνσεις της θερμοκρασίας. Ωστόσο, οι μέθοδοι για τον υπολογισμό αυτό βελτιώνονται με ταχείς ρυθμούς. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι αν η Νότια Αφρική βιώσει τα είδη των θερμοκρασιών που παρατηρήθηκαν στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική το 2023, θα υπάρξουν πολλές χιλιάδες επιπρόσθετες επιπλοκές εγκυμοσύνης, οι οποίες θα οφείλονται άμεσα στην κλιματική αλλαγή.
Ποιες είναι κάποιες πρακτικές λύσεις;
Υπάρχουν ορισμένες σχετικά απλές χαμηλού κόστους παρεμβάσεις “ψύξης” που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν σε κλίμακα, εάν οι χώρες του παγκόσμιου βορρά τηρούσαν τις δεσμεύσεις τους για χρηματοδότηση. Κάθε χρόνο οι χώρες με υψηλό εισόδημα δίνουν μεγάλες υποσχέσεις για τη χρηματοδότηση του κλίματος, αλλά δεν έχουν ακόμη εκπληρώσει τις δεσμεύσεις τους. Δεσμεύτηκαν για 100 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως στη συμφωνία του Παρισιού του 2015 και έχουν παραδώσει μόνο ένα μικρό κλάσμα αυτού του ποσού. Οι παρεμβάσεις χαμηλού κόστους περιλαμβάνουν το βάψιμο των στεγών των σπιτιών ή των εγκαταστάσεων υγείας με λευκή αντανακλαστική μπογιά, ανεμιστήρες με εξατμιστική ψύξη, την παροχή δροσερού νερού στις γυναίκες κατά τη διάρκεια του τοκετού και τη δημιουργία “κέντρων ψύξης” όπου οι γυναίκες θα μπορούσαν να πηγαίνουν κατά τη διάρκεια ενός καύσωνα.
Τι μπορούν να κάνουν οι έγκυες γυναίκες και οι κοινότητες για να μειώσουν τους κινδύνους;
Σε τοπικό επίπεδο υπάρχουν αλλαγές συμπεριφοράς που μπορούν να ωφελήσουν την υγεία των μητέρων. Πολλές έγκυες γυναίκες συνεχίζουν τη σωματική εργασία ακόμη και στο τέλος της εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένου του περπατήματος μεγάλων αποστάσεων για τη συλλογή νερού και καυσόξυλων. Ένα πρόγραμμα στη Μπουρκίνα Φάσο και την Κένυα δοκίμασε μια παρέμβαση κινητοποίησης της κοινότητας που αποσκοπούσε στη μείωση του μεγάλου φόρτου εργασίας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και της πρώιμης μητρότητας. Τα αποτελέσματα του έργου είναι ελπιδοφόρα. Πρέπει να γίνουν σημαντικές αλλαγές στο δομημένο περιβάλλον. Οι θερμοκρασίες σε πολλούς άτυπους οικισμούς είναι υψηλότερες στους εσωτερικούς χώρους από ό,τι στους εξωτερικούς, γεγονός που μπορεί να είναι καταστροφικό για τις μέλλουσες μητέρες. Οι υψηλότερες νυχτερινές θερμοκρασίες είναι ιδιαίτερα ανησυχητικές. Πολλές εγκαταστάσεις υγειονομικής περίθαλψης είναι ομοίως ανεπαρκώς εξοπλισμένες για να παρέχουν στις έγκυες γυναίκες πιο δροσερά περιβάλλοντα. Όλες οι παρεμβάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω μπορούν να παρέχουν κάποιο βαθμό προστασίας από το σημερινό επίπεδο έκθεσης στη ζέστη που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες, αλλά θα είναι ελάχιστα αποτελεσματικές για τις θερμοκρασίες που θα βιώσουμε σε πέντε έως δέκα χρόνια. Δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για το τι θα μπορούσε να γίνει για την πρόληψη μαζικών περιστατικών θνησιμότητας σε θερμοκρασίες γύρω στους 50-55°C σε περιβάλλοντα όπου ο κλιματισμός δεν είναι εφικτός και ο πληθυσμός δεν είναι συνηθισμένος σε αυτές τις θερμοκρασίες.