Καρκίνος: Οι άνισες δυναμικές εξουσίας σε ολόκληρη την κοινωνία έχουν ηχηρές αρνητικές επιπτώσεις στον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες αλληλεπιδρούν με την πρόληψη, τη φροντίδα και τη θεραπεία του καρκίνου. Σύμφωνα με μια νέα Επιτροπή του Lancet, η ανισότητα των φύλων και οι διακρίσεις επηρεάζουν τα δικαιώματα και τις ευκαιρίες των γυναικών να αποφύγουν τους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο και εμποδίζουν την ικανότητά τους να αναζητούν και να λαμβάνουν έγκαιρη διάγνωση και ποιοτική φροντίδα για τον καρκίνο. Επιπλέον, οι έμφυλες ανισότητες έχουν οδηγήσει σε ένα μη αμειβόμενο εργατικό δυναμικό φροντίδας που είναι κυρίως γυναικείο και εμποδίζουν την επαγγελματική ανέλιξη των γυναικών ως ηγετών στην έρευνα, την πρακτική και τη χάραξη πολιτικής για τον καρκίνο, γεγονός που με τη σειρά του διαιωνίζει την έλλειψη γυναικοκεντρικής πρόληψης και φροντίδας για τον καρκίνο.
Η Επιτροπή καλεί για μια νέα φεμινιστική ατζέντα για τη φροντίδα του καρκίνου, ώστε να εξαλειφθεί η ανισότητα των φύλων- όπου τα συστήματα υγείας, το εργατικό δυναμικό για τον καρκίνο και τα ερευνητικά οικοσυστήματα θα είναι πιο περιεκτικά και θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες των γυναικών σε όλες τις διαφορετικότητές τους, μειώνοντας έτσι την παγκόσμια επιβάρυνση από τον καρκίνο. Η νέα έκθεση με τίτλο “Γυναίκες, εξουσία και καρκίνος: Μια Επιτροπή του Lancet”, συγκεντρώνει μια διεπιστημονική και ποικιλόμορφη ομάδα από όλο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων επιστημόνων με εξειδίκευση στις σπουδές φύλου, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στο δίκαιο, στα οικονομικά, στις κοινωνικές επιστήμες, στην επιδημιολογία του καρκίνου, στην πρόληψη και στη θεραπεία, καθώς και υποστηρικτών των ασθενών, για να αναλύσει πώς οι γυναίκες σε όλο τον κόσμο βιώνουν τον καρκίνο και να παράσχει συστάσεις προς τους φορείς χάραξης πολιτικής, τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών και τα συστήματα υγείας και κοινωνικής φροντίδας. “Ο αντίκτυπος μιας πατριαρχικής κοινωνίας στις εμπειρίες των γυναικών σχετικά με τον καρκίνο δεν έχει αναγνωριστεί σε μεγάλο βαθμό. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η υγεία των γυναικών επικεντρώνεται συχνά στην αναπαραγωγική και μητρική υγεία, ευθυγραμμισμένη με στενούς αντιφεμινιστικούς ορισμούς της αξίας και του ρόλου των γυναικών στην κοινωνία, ενώ ο καρκίνος παραμένει εντελώς υποεκπροσωπούμενος”, λέει η Δρ Ophira Ginsburg, ανώτερη σύμβουλος κλινικής έρευνας στο Κέντρο Παγκόσμιας Υγείας του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου και συμπρόεδρος της Επιτροπής. “Η Επιτροπή μας υπογραμμίζει ότι οι ανισότητες μεταξύ των φύλων επηρεάζουν σημαντικά τις εμπειρίες των γυναικών με τον καρκίνο. Για να το αντιμετωπίσουμε αυτό, πρέπει ο καρκίνος να θεωρηθεί ως ζήτημα προτεραιότητας στην υγεία των γυναικών και ζητάμε την άμεση εισαγωγή μιας φεμινιστικής προσέγγισης του καρκίνου”.
Η επιβάρυνση από τον καρκίνο στις γυναίκες υποτιμάται σημαντικά
Σε έγγραφο που δημοσιεύεται στο περιοδικό The Lancet Global Health παράλληλα με την Επιτροπή, χρησιμοποιείται η βάση δεδομένων GLOBOCAN 2020 για τη θνησιμότητα από καρκίνο από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), για να εκτιμηθεί ότι 5,3 εκατομμύρια ενήλικες κάτω των 70 ετών πέθαναν από καρκίνο το 2020 και ότι 2,3 εκατομμύρια από αυτούς τους θανάτους από καρκίνο ήταν γυναίκες. Η μελέτη υποδεικνύει επίσης ότι 1,5 εκατομμύριο πρόωροι θάνατοι από καρκίνο στις γυναίκες θα μπορούσαν να αποτραπούν κάθε χρόνο μέσω της εξάλειψης της έκθεσης σε βασικούς παράγοντες κινδύνου ή μέσω της έγκαιρης ανίχνευσης και διάγνωσης, ενώ άλλες 800.000 ζωές θα μπορούσαν να σωθούν κάθε χρόνο εάν όλες οι γυναίκες είχαν πρόσβαση στη βέλτιστη φροντίδα για τον καρκίνο. Περίπου 1,3 εκατομμύρια γυναίκες όλων των ηλικιών πέθαναν το 2020 εξαιτίας τεσσάρων από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο – καπνός, αλκοόλ, παχυσαρκία και λοιμώξεις. Η επιβάρυνση του καρκίνου στις γυναίκες που προκαλείται από αυτούς τους τέσσερις παράγοντες κινδύνου είναι ευρέως υποτιμημένη. Για παράδειγμα, μια μελέτη του 2019 διαπίστωσε ότι μόνο το 19% των γυναικών που συμμετείχαν στον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού στο Ηνωμένο Βασίλειο γνώριζαν ότι το αλκοόλ αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του μαστού. “Οι συζητήσεις για τον καρκίνο στις γυναίκες συχνά επικεντρώνονται στους “γυναικείους καρκίνους”, όπως ο καρκίνος του μαστού και του τραχήλου της μήτρας, αλλά περίπου 300.000 γυναίκες κάτω των 70 ετών πεθαίνουν κάθε χρόνο από καρκίνο του πνεύμονα και 160.000 από καρκίνο του παχέος εντέρου: δύο από τις τρεις κύριες αιτίες θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες, παγκοσμίως. Επιπλέον, τις τελευταίες δεκαετίες, σε πολλές χώρες υψηλού εισοδήματος, οι θάνατοι από καρκίνο του πνεύμονα στις γυναίκες είναι υψηλότεροι από τους θανάτους από καρκίνο του μαστού”, προσθέτει η Δρ Isabelle Soerjomataram, αναπληρώτρια επικεφαλής του κλάδου επιτήρησης του καρκίνου στον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο IARC και συμπρόεδρος της Επιτροπής.
“Οι βιομηχανίες καπνού και αλκοόλ στοχεύουν με την εμπορία των προϊόντων τους ειδικά στις γυναίκες, πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα οι κυβερνήσεις να αντιδράσουν σε αυτές τις ενέργειες με πολιτικές ειδικά για τα δύο φύλα που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση και μειώνουν την έκθεση σε αυτούς τους παράγοντες κινδύνου”. Χρειάζεται, επίσης, μεγαλύτερος έλεγχος των αιτιών και των παραγόντων κινδύνου για τον καρκίνο στις γυναίκες, καθώς είναι λιγότερο κατανοητοί σε σύγκριση με τους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο στους άνδρες. Υπάρχουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που υποδηλώνουν μια σχέση μεταξύ εμπορικών προϊόντων που χρησιμοποιούνται κυρίως από γυναίκες -όπως ορισμένοι τύποι εμφυτευμάτων στήθους, προϊόντα λεύκανσης του δέρματος και προϊόντα χαλάρωσης μαλλιών- και αυξημένου κινδύνου εμφάνισης καρκίνου. “Ενώ οι άνδρες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για τους περισσότερους τύπους καρκίνου που αναπτύσσονται και στα δύο φύλα, οι γυναίκες έχουν περίπου την ίδια επιβάρυνση από όλους τους καρκίνους μαζί, με το 48% των περιπτώσεων καρκίνου και το 44% των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως να συμβαίνουν στις γυναίκες. Από τα 3 εκατομμύρια ενήλικες που θα διαγνωστούν με καρκίνο σε ηλικία κάτω των 50 ετών το 2020, δύο στους τρεις είναι γυναίκες. Ο καρκίνος είναι η κύρια αιτία θνησιμότητας στις γυναίκες και πολλές πεθαίνουν στο άνθος της ζωής τους, αφήνοντας πίσω τους περίπου 1 εκατομμύριο παιδιά μόνο το 2020”, λέει η Dr. Verna Vanderpuye ανώτερη σύμβουλος στο Εκπαιδευτικό Νοσοκομείο Korle Bu (Korle Bu Teaching Hospital) της Γκάνας και συμπρόεδρος της Επιτροπής. “Υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες ειδικά για τις γυναίκες που συμβάλλουν σε αυτό το σημαντικό παγκόσμιο βάρος -με την αντιμετώπισή τους μέσω μιας φεμινιστικής προσέγγισης πιστεύουμε ότι αυτό θα μειώσει τον αντίκτυπο του καρκίνου για όλους”. Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων στην κοινωνία επηρεάζουν τις εμπειρίες των γυναικών ως ασθενών με καρκίνο και στο πλαίσιο του ανθρώπινου δυναμικού που ασχολείται με τον καρκίνο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι γυναίκες βρίσκονται σε μειονεκτική θέση όσον αφορά τις ευκαιρίες εκπαίδευσης και απασχόλησης και είναι πιθανότερο να έχουν λιγότερους οικονομικούς πόρους για να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές προκλήσεις που σχετίζονται με τον καρκίνο. Μια νέα ανάλυση που διεξήγαγε η Επιτροπή μιας μελέτης από οκτώ χώρες της Ασίας διαπίστωσε ότι σχεδόν τα τρία τέταρτα των γυναικών με καρκίνο ανέφεραν καταστροφικές δαπάνες κατά το έτος που ακολούθησε τη διάγνωσή τους, με το 30% ή περισσότερο του ετήσιου εισοδήματος του νοικοκυριού τους να δαπανάται για δαπάνες που σχετίζονται με τον καρκίνο, όπως ιατρικές δαπάνες και συμπληρωματική ιατρική. “Τα πρότυπα του φύλου σημαίνουν ότι οι γυναίκες αναμένεται συχνά να δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες των οικογενειών τους εις βάρος της δικής τους υγείας, γεγονός που μερικές φορές οδηγεί στην αναβολή της αναζήτησης υγειονομικής περίθαλψης. Αυτό μπορεί να επιδεινωθεί, καθώς οι έμφυλες νόρμες αποκλείουν επίσης τους άνδρες από τη συμμετοχή στη φροντίδα των παιδιών σε πολλά περιβάλλοντα, πράγμα που σημαίνει ότι είναι δύσκολο για μια μητέρα να βρει φροντίδα για τα παιδιά, ενώ αναζητά φροντίδα για τις δικές της ανάγκες υγείας”, προσθέτει η συν-συγγραφέας καθηγήτρια Nirmala Bhoo-Pathy, University Malaya και Πανεπιστήμιο της Βασίλισσας του Μπέλφαστ (Queen’s University Belfast). Επιπλέον, η μη αμειβόμενη φροντίδα των ατόμων με καρκίνο αναλαμβάνεται επίσης σε μεγάλο βαθμό από γυναίκες και υποτιμάται από την κοινωνία. Μια νέα ανάλυση πέντε χωρών από την Επιτροπή διαπιστώνει ότι η αξία της μη αμειβόμενης φροντίδας των γυναικών για τα άτομα με καρκίνο κυμαίνεται από 2% των εθνικών δαπανών υγείας στο Μεξικό έως 3,7% των εθνικών δαπανών υγείας στην Ινδία. Οι Επίτροποι υποστηρίζουν ότι η φροντίδα αντιπροσωπεύει σημαντική αξία για την οικονομία και ζητούν τη θέσπιση δίκαιων και χωρίς αποκλεισμούς προτύπων αμοιβής για τους φροντιστές ασθενών με καρκίνο, λαμβάνοντας υπόψη όχι μόνο τη χρηματική της αξία αλλά και τις επιπτώσεις της φροντίδας στην ανεξαρτησία και το οικονομικό δυναμικό των γυναικών.
Ο σεξισμός εντός των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης με τη μορφή ασυνείδητων προκαταλήψεων και διακρίσεων λόγω φύλου μπορεί να οδηγήσει τις γυναίκες να λαμβάνουν μη βέλτιστη φροντίδα. Για παράδειγμα, πολλαπλές μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι οι γυναίκες με καρκίνο είναι πιο πιθανό να αναφέρουν ανεπαρκή ανακούφιση από τον πόνο και να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο υποθεραπείας του πόνου σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτές οι προκαταλήψεις λόγω φύλου μπορεί να ενταθούν όταν το άτομο που πάσχει από καρκίνο ανήκει επίσης σε περιθωριοποιημένη εθνοτική ή αυτόχθονη ομάδα ή έχει διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή ταυτότητα φύλου. Μια πρόσφατη εθνική έρευνα στις ΗΠΑ διαπίστωσε ότι οι Αφροαμερικανίδες με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και ταυτότητα φύλου ανέφεραν υψηλότερο διατομεακό στίγμα από οποιαδήποτε άλλη ομάδα και ότι το στίγμα συσχετίστηκε με 2,4 φορές αυξημένο κίνδυνο καθυστέρησης στην αναζήτηση φροντίδας για τον καρκίνο του μαστού σε σύγκριση με τις λευκές, ετεροφυλόφιλες, ομοφυλόφιλες γυναίκες. Οι ανισότητες των φύλων στην κοινωνία επηρεάζουν επίσης το εργατικό δυναμικό για τον καρκίνο καθώς και τους ασθενείς και τους φροντιστές, με τις γυναίκες να υποεκπροσωπούνται σημαντικά ως ηγέτες. Μια νέα ανάλυση της ηγεσίας των οργανώσεων μελών της Ένωσης για τον Διεθνή Έλεγχο του Καρκίνου (UICC) που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Επιτροπής διαπιστώνει ότι, αν και οι οργανώσεις στη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική και την Ωκεανία φαίνεται να έχουν περίπου ίσο αριθμό ανδρών και γυναικών ηγετών σε όλες τις οργανώσεις για τον καρκίνο, η εκπροσώπηση των γυναικών σε ηγετικούς ρόλους παραμένει σημαντικά χαμηλότερη στην Ασία, την Αφρική και την Ευρώπη. Επιπλέον, από τους 184 οργανισμούς μέλη της UICC που ταξινομούνται ως νοσοκομεία, θεραπευτικά κέντρα ή ερευνητικά ιδρύματα παγκοσμίως, μόλις το 16% διοικείται από γυναίκες. “Ένα βασικό, αλλά συχνά υποτιμημένο, μέρος του εργατικού δυναμικού της ογκολογίας είναι οι συνήγοροι του καρκίνου, οι οποίοι είναι κυρίως γυναίκες και αντιπροσωπεύουν τον πληθυσμό που πλήττεται περισσότερο από τον καρκίνο. Οι φορείς χάραξης πολιτικής, τα ακαδημαϊκά και ιατρικά ιδρύματα πρέπει να αναγνωρίσουν πλήρως την αξία των συνηγόρων ασθενών και να τους εντάξουν σε όλες τις πτυχές της συνέχειας της φροντίδας του καρκίνου. “Οι συνήγοροι δεν πρέπει απλώς να προστίθενται σε μια επιχορήγηση ή ένα άρθρο από ανάγκη, αλλά να θεωρούνται εξίσου πολύτιμοι με τους κλινικούς συναδέλφους τους, ουσιαστικός συντελεστής και ισότιμος εταίρος και να αποζημιώνονται ως τέτοιοι”, λέει η συν-συγγραφέας Carolyn Taylor, ιδρύτρια και εκτελεστική διευθύντρια της Παγκόσμιας Εστίασης στον Καρκίνο (Global Focus on Cancer).
Χρειάζεται μια διατομεακή φεμινιστική ατζέντα για τη φροντίδα του καρκίνου
Για να αντιμετωπιστεί ο αρνητικός αντίκτυπος της ανισότητας των φύλων και να μετασχηματιστούν οι τρόποι με τους οποίους οι γυναίκες αλληλεπιδρούν με το σύστημα υγείας για τον καρκίνο, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι το φύλο και το φύλο πρέπει να συμπεριληφθούν σε όλες τις πολιτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές που σχετίζονται με τον καρκίνο, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προσδοκίες όλων των γυναικών, είτε πρόκειται για ασθενείς, είτε για παρόχους περίθαλψης, είτε για ερευνητές. Οι Επίτροποι ζητούν στρατηγικές με στόχο την αύξηση της ευαισθητοποίησης των γυναικών σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου καρκίνου και τα συμπτώματα, καθώς και την αύξηση της ισότιμης πρόσβασης στην έγκαιρη ανίχνευση και διάγνωση του καρκίνου. Μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων και ηγεσίας, θα πρέπει να είναι δυνατή η δημιουργία προσβάσιμων και ευέλικτων συστημάτων υγείας που θα παρέχουν με σεβασμό, ποιοτική φροντίδα για τον καρκίνο στις γυναίκες σε όλες τις διαφορετικότητές τους. Και για να διασφαλιστεί η ισότιμη εκπροσώπηση των γυναικών σε ηγετικές θέσεις στο εργατικό δυναμικό του καρκίνου, θα πρέπει να υπάρχει δίκαιη πρόσβαση των γυναικών σε πόρους έρευνας για τον καρκίνο, ηγεσία και ευκαιρίες χρηματοδότησης.
“Η Επιτροπή μας εκθέτει τις ασυμμετρίες εξουσίας που επηρεάζουν τις εμπειρίες των γυναικών από τον καρκίνο και διατυπώνει τις συστάσεις που απαιτούνται για την προώθηση μιας διατομεακής φεμινιστικής προσέγγισης που θα μειώσει τις επιπτώσεις του καρκίνου για όλους. Σε μια κοινωνία όπου η αυτονομία των γυναικών παραβιάζεται, είναι επιτακτική ανάγκη οι ερευνητές, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, οι οργανισμοί και οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης να κάνουν ό,τι μπορούν για να ικανοποιήσουν τις διαφορετικές και μοναδικές ανάγκες των γυναικών κατά τη διάρκεια της εμπειρίας τους από τη φροντίδα του καρκίνου”, αναφέρει η συν-συγγραφέας Dr. Shirin Heidari, πρόεδρος του GENDRO και ανώτερη ερευνήτρια στο Gender Center, The Geneva Graduate Institute. Γράφοντας σε ένα Συνδεδεμένο Σχόλιο, η Δρ Monica Bertagnolli, διευθύντρια του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου (η οποία δεν συμμετείχε στην Επιτροπή) αναφέρει: “Η επίτευξη της ισότητας των φύλων στο πλαίσιο της έρευνας και της περίθαλψης για τον καρκίνο θα απαιτήσει ευρεία εφαρμογή των συστάσεων της Επιτροπής του Lancet για τις γυναίκες, την εξουσία και τον καρκίνο, συμπεριλαμβανομένης της γενικής δράσης προτεραιότητας να συμπεριληφθεί το φύλο σε όλες τις πολιτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές που σχετίζονται με τον καρκίνο, έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τις προσδοκίες των γυναικών σε όλες τις διαφορετικότητές τους. Αυτό είναι κάτι που μπορούμε και πρέπει όλοι να υποστηρίξουμε. Τα βελτιωμένα αποτελέσματα για τις γυναίκες μεταφράζονται σε οφέλη για τα νοικοκυριά, τις κοινότητες, τις κοινωνίες και τον κόσμο”.