Ήδη από το 1997, μόλις ένα χρόνο μετά την πρώτη ανακάλυψη του H5N1, υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια ότι αυτή η μορφή γρίπης των πτηνών ήταν ικανή να προκαλέσει όλεθρο πολύ πέρα από τα πουλιά. Εκείνο το έτος, τα κρούσματα πουλερικών στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ συνδέθηκαν με 18 ανθρώπινες μολύνσεις – και το ένα τρίτο αυτών των ανθρώπων με γρίπη των πτηνών πέθανε αργότερα.
Τις δεκαετίες που ακολούθησαν, ο κώδωνας του κινδύνου από την επιστημονική κοινότητα χτυπούσε όλο και πιο δυνατά. Ο H5N1 άρχισε να μολύνει δεκάδες άλλα είδη, από δεκάδες εκατομμύρια άγρια και εκτρεφόμενα πτηνά, μέχρι ρακούν και αλεπούδες, φώκιες και θαλάσσια λιοντάρια και, πιο πρόσφατα, βοοειδή γαλακτοπαραγωγής των ΗΠΑ. Ο ιός προκάλεσε τελικά περισσότερες από 800 ανθρώπινες μολύνσεις σε όλο τον κόσμο με εκπληκτικό ποσοστό θνησιμότητας – για γνωστές περιπτώσεις – περίπου 50 τοις εκατό.
«Το αυξανόμενο εύρος ξενιστών του ιού, η πιθανή εξάπλωσή του μεταξύ θηλαστικών και μεταξύ θηλαστικού και ανθρώπου, η ευρεία γεωγραφική εξάπλωσή του και η άνευ προηγουμένου κλίμακα των εστιών στα πτηνά, εγείρουν ανησυχίες για το ενδεχόμενο πανδημίας» του H5N1, προειδοποίησε ένα άρθρο του Μαΐου στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό The Lancet Infectious Diseases. Δεδομένων αυτών των παραγόντων, μια πανδημία γρίπης των πτηνών μπορεί να φαίνεται όχι απλώς αναπόφευκτη, αλλά και επικείμενη.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι πιο σκοτεινή. Αν και οι ιοί της γρίπης έχουν ταλέντο για ταχεία εξέλιξη, αυτός δεν κατάφερε να προσαρμοστεί για να διατηρήσει τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρά το γεγονός ότι κυκλοφορεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. «Αλλά αυτό θα μπορούσε να συμβεί ακόμα», δήλωσε ο επιδημιολόγος Timothy Sly, μακροχρόνιος ερευνητής της γρίπης και ομότιμος καθηγητής στη σχολή δημόσιας υγείας του Μητροπολιτικού Πανεπιστημίου του Τορόντο. «Και αν συνέβαινε ποτέ… θα ήταν μια παγκόσμια καταστροφή για την υγεία».
«Παρακολουθούμε την αρχή;»
Πόσο πιθανό είναι λοιπόν αυτό το χειρότερο σενάριο; Και αν ο H5N1 αρχίσει να εξαπλώνεται από άτομο σε άτομο — σε ένα μήνα, ένα χρόνο ή μια δεκαετία — ποιες θα ήταν πραγματικά οι επιπτώσεις του; “Παρακολουθούμε την αρχή; Βλέπουμε εδώ επαναλαμβανόμενες διαρροές που μια μέρα απογειώνονται; Ή είναι όπως στον COVID, όπου ξαφνικά υπάρχει ένα σύμπλεγμα ανθρώπινων κρουσμάτων και μετά είναι πολύ αργά;” ρώτησε τη Louise Moncla, μια ερευνήτρια της γρίπης των πτηνών και επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
Η εξάπλωση του H5N1 μεταξύ των βοοειδών γαλακτοπαραγωγής των ΗΠΑ τους τελευταίους μήνες, και τα δεδομένα που διέρρευσαν από το Υπουργείο Γεωργίας, πρόσφεραν έναν θησαυρό γενετικής αλληλουχίας στους επιστήμονες. Αρκετές ερευνητικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένης της Moncla, κατέληξαν πρόσφατα σε παρόμοια συμπεράσματα: Ο ιός πιθανότατα διοχετεύθηκε από τα πουλιά στις αγελάδες ήδη από τα τέλη του 2023 και εξαπλώθηκε απαρατήρητη στα βοοειδή για μήνες πριν αναφερθούν τα πρώτα κρούσματα τον Μάρτιο.