Η τρέχουσα στρατηγική που χρησιμοποιείται στην Ευρώπη για τον μετριασμό του κινδύνου μετάγγισης ελονοσίας είναι αποτελεσματική με μόλις 10 περιπτώσεις που έχουν αναφερθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Ωστόσο, οι τρέχουσες ορολογικές εξετάσεις που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό δοτών «σε κίνδυνο» δεν είναι αρκετά ευαίσθητες ώστε να εξαλειφθεί πλήρως ο κίνδυνος.
Σε μια παρουσίαση που θα γίνει στο φετινό Παγκόσμιο Συνέδριο ESCMID (πρώην ECCMID) στη Βαρκελώνη της Ισπανίας (27–30 Απριλίου), η Δρ Sophie Le Cam από τη γαλλική υπηρεσία μετάγγισης αίματος (Etablissement Français du Sang [EFS]), συζητά το καταβάλλονται συνεχείς προσπάθειες για την πρόληψη της ελονοσίας που σχετίζεται με τη μετάγγιση στην Ευρώπη και περιγράφονται οι διάφορες στρατηγικές ελέγχου της ελονοσίας που πρέπει να συνδυαστούν προκειμένου να διασφαλιστεί η ασφάλεια των μεταγγίσεων αίματος στο μέλλον.
Η ελονοσία που μεταδίδεται με μετάγγιση (TTM) είναι μια τυχαία λοίμωξη από πλασμώδιο που προκαλείται από μετάγγιση ολικού αίματος ή μετάγγισης συστατικού αίματος από μολυσμένο με ελονοσία δότη σε λήπτη. Λίγα παράσιτα σε μια μονάδα αίματος αρκούν για να προκαλέσουν μόλυνση και όλα τα είδη Plasmodium μπορούν να επιβιώσουν στο αποθηκευμένο αίμα, ακόμη και αν είναι κατεψυγμένο, και να διατηρήσουν τη βιωσιμότητά τους για τουλάχιστον μια εβδομάδα. Δέκα κρούσματα TTM έχουν αναφερθεί στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια, στη Γαλλία, την Ισπανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και την Ολλανδία.
Ο Δρ Le Cam τονίζει μια σημαντική διαφορά μεταξύ της φυσικής μόλυνσης από ελονοσία και του TTM, λέγοντας: «Όταν τα άτομα μολύνονται φυσικά με ελονοσία από τσίμπημα κουνουπιού, υφίστανται μια αρχική ασυμπτωματική φάση που επιτρέπει στα κύτταρα ανοσίας να ενεργοποιηθούν κατά των παρασίτων της ελονοσίας. Αλλά οι μολυσμένες μεταγγίσεις αίματος απελευθερώνουν απευθείας παράσιτα ελονοσίας στην κυκλοφορία του αίματος προκαλώντας επιπλοκές υψηλού κινδύνου που μπορεί να οδηγήσουν σε θανατηφόρο αποτέλεσμα, ειδικά σε μη ενδημικές χώρες όπου η πλειοψηφία των ατόμων δεν έχει εκτεθεί ποτέ στην ελονοσία και σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς όπως π. όπως όσοι έχουν καρκίνο και οι ηλικιωμένοι».
Η Ευρώπη έχει μια υποχρεωτική οδηγία για την πρόληψη της TTM, η οποία συνιστά στα άτομα που έχουν ταξιδέψει πρόσφατα σε χώρα με ελονοσία ή πρώην κάτοικοι περιοχών όπου υπάρχει ελονοσία, να μην μπορούν να δώσουν αίμα για τουλάχιστον έξι μήνες και τρία χρόνια μετά την επιστροφή τους, αντίστοιχα. Σε πολλές χώρες, αυτή η περίοδος αναβολής μπορεί να μειωθεί σε τέσσερις μήνες εάν προκύψει αρνητικό τεστ ελονοσίας πριν από κάθε δωρεά. Ωστόσο, οι υπάρχουσες μικροσκοπικές και ορολογικές δοκιμές που χρησιμοποιούνται για την επιβολή αυτών των κανόνων δεν είναι αρκετά ευαίσθητες για να μετριάσουν αξιόπιστα τον κίνδυνο μετάγγισης ελονοσίας.
Η μικροσκοπική εξέταση είναι το «χρυσό πρότυπο» για τη διάγνωση της ελονοσίας, αλλά δεν είναι προσαρμοσμένη στις δραστηριότητες της τράπεζας αίματος στην Ευρώπη. Οι ορολογικές εξετάσεις χρησιμοποιούνται ευρέως, αλλά η ευαισθησία και η ειδικότητά τους δεν είναι τόσο καλές όσο αναμένεται. Σύμφωνα με τον Δρ. Λε Καμ, «Ο κίνδυνος που είναι πιο δύσκολο να μετριαστεί προέρχεται από δότες που γεννήθηκαν ή έζησαν την πρώιμη παιδική τους ηλικία, σε ενδημικές χώρες της ελονοσίας, οι οποίοι μπορούν να αναπτύξουν ανοσολογική ανοχή – μια απόκριση του ξενιστή που προστατεύει από μεγάλους αριθμούς παράσιτο και ασθένεια χωρίς να εξαλείψει τη μόλυνση».
Σε αυτά τα λοιμώδη ανοσοανεκτικά άτομα, περιπτώσεις ΤΤΜ έχουν συνδεθεί με αιμοδοσίες που δόθηκαν περισσότερα από πέντε χρόνια μετά την τελευταία πιθανή έκθεση του δότη στο P. falciparum και αρκετές δεκαετίες στην περίπτωση του P. malariae. Όπως εξηγεί ο Δρ Le Cam, “Αυτές οι ασυμπτωματικές λοιμώξεις που χαρακτηρίζονται από χαμηλή πυκνότητα παρασίτων απαιτούν πιο ευαίσθητες μεθόδους ανίχνευσης, όπως πρόσφατες μοριακές μέθοδοι. Όμως, ενώ μια πλήρως αυτοματοποιημένη μοριακή μέθοδος μπορεί να είναι η ιδανική μέθοδος διαλογής για μόλυνση από ελονοσία στον πληθυσμό αιμοδότη, είναι μια ακριβή επιλογή”.
Ο Le Cam θεωρεί ότι η τρέχουσα πρόκληση για τη βελτιστοποίηση της στρατηγικής των δοκιμών σε μη ενδημικές χώρες είναι η ενίσχυση της ευαισθησίας προσυμπτωματικού ελέγχου για ανοσοανεκτικούς δότες χωρίς να διακυβεύεται η διαθεσιμότητα προϊόντων αίματος. “Από τη μία πλευρά, ο περιορισμένος αριθμός δυνητικά μολυσμένων δοτών απαιτεί μια οικονομικά αποδοτική στρατηγική ελέγχου του αιμοδόχου, αλλά από την άλλη, η ακρίβεια του προσυμπτωματικού ελέγχου πρέπει να είναι βέλτιστη για τα σοβαρά αποτελέσματα της ΤΤΜ σε λήπτες που δεν έχουν ελονοσία και με ανοσοκαταστολή,” αυτή λέει.