Της Νικολέτας Ντάμπου
O πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ Ευάγγελος Καφετζόπουλος μιλάει στο LIFE2DAY.GR
Η αύξηση της χρήσης των φθηνών ναρκωτικών αλλά και αυτοσχέδιων σε συνδυασμό με την μειωμένη δράση των Διωκτικών Αρχών λόγω των περικοπών οδήγησαν στην τρομακτική αύξηση των αιφνίδιων θανάτων και του HIV/AIDS. O πρόεδρος του ΟΚΑΝΑ Ευάγγελος Καφετζόπουλος μιλάει στο LIFE2DAY.
Τα φθηνά ναρκωτικά και η μείωση στις τιμές των λοιπών ψυχοτρόπων ουσιών, λόγω της οικονομικής κρίσης, οδήγησαν τα τελευταία χρόνια στην αύξηση της χρήσης παράνομων ουσιών, ενώ τα έτη 2011-2012 παρατηρήθηκε μεγάλη επιδημική έκρηξη του HIV/AIDS στους χρήστες εναίσιμων ουσιών.
Η χαλάρωση της επιβολής του νόμου λόγω των περικοπών στις διωκτικές αρχές, επέφερε αρνητικές επιπτώσεις στην δυναμική της καταστολής του φαινομένου, ενώ η περικοπή στις χρηματοδοτήσεις των υπηρεσιών πρόληψης και θεραπείας, λειτούργησε καταλυτικά στην διόγκωση του φαινομένου.
Πριν από μερικά χρόνια οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες ήταν θέμα περιορισμένης σημασίας στην πολιτική για τα ναρκωτικά. Τον τελευταίο καιρό όμως έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο παρασκευής και διακίνησής τους.
Το 2013 ογδόντα μία (81) νέες ψυχοδραστικές ουσίες αναφέρθηκαν για πρώτη φορά σε διάφορα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αριθμός μεγαλύτερος σε σύγκριση με τα τρία προηγούμενα χρόνια (2012: 74, 2011: 49, 2010: 41). Είκοσι εννέα από αυτές τις ουσίες ήταν συνθετικά κανναβινοειδή. Ο συνολικός αριθμός των συνθετικών κανναβινοειδών που αναφέρθηκαν από το 2008 έχει φθάσει στα 104
Συνέντευξη του προέδρου του Δ.Σ. του ΟΚΑΝΑ κ. Ευάγγελου Καφετζόπουλου στο LIFE2DAY.
Πόσους θεραπευόμενους εξυπηρετεί σήμερα ο ΟΚΑΝΑ;
Σύμφωνα με τα στοιχεία, το σύνολο θεραπευόμενων στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης είναι 8.275 άτομα. Ο αριθμός αυτός αφορά τις 54 Μονάδες Υποκατάστασης, τη Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης, καθώς και το Πρόγραμμα Υποκατάστασης στις φυλακές του Κορυδαλλού και της Πάτρας.
Πόσοι ασθενείς έχουν θεραπευτεί 100% από τον ΟΚΑΝΑ τα τελευταία 10 χρόνια;
Ένας εξαρτημένος έχει και θα πρέπει να έχει ακριβώς τα ίδια δικαιώματα στη θεραπεία, όπως ένας οποιοσδήποτε πολίτης που αντιμετωπίζει μια μακροχρόνια, υποτροπιάζουσα, ιάσιμη πάθηση. Η χρόνια φύση της εξάρτησης σημαίνει ότι η υποτροπή δεν είναι απλώς πιθανή, αλλά είναι και πολύ συνηθισμένη, με ποσοστά παρόμοια με αυτά άλλων χρόνιων παθήσεων, όπως π.χ. ο διαβήτης. Η αποτελεσματικότητα, επομένως, των θεραπευτικών παρεμβάσεων εξαρτάται από τους στόχους της θεραπείας, που δεν είναι μόνο η επίτευξη της σταθερής και μόνιμης αποχής από τις παράνομες ουσίες, αλλά και η μείωση της βλάβης που προκαλούν τα ναρκωτικά, τόσο στα ίδια τα εξαρτημένα άτομα, όσο και στην κοινωνία γενικότερα. Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι η θεραπεία δεν ταυτίζεται απαραίτητα με την ίαση και πως το θεραπευτικό αποτέλεσμα δεν είναι το ίδιο σε όλα τα άτομα, καθώς άλλα επιτυγχάνουν και διατηρούν την πλήρη αποχή και άλλα όχι. Ακόμη όμως και για αυτά τα άτομα, είναι σημαντική η επαφή με υπηρεσίες υγείας και η παραμονή τους σε θεραπεία, καθώς είναι εφικτή η επιτυχία άλλων σημαντικών στόχων, όπως η βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας και η κατ’ επέκταση προστασία της δημόσιας υγείας, η μείωση της εξάπλωσης μολυσματικών νόσων, η ελάττωση της παραβατικότητας, κλπ. Και όλα αυτά επιτυγχάνονται μέσα από τις υπηρεσίες που προσφέρει ο ΟΚΑΝΑ.
Από το 2008 μέχρι σήμερα που υπάρχει οικονομική κρίση (φτώχεια, ανεργία, διάλυση της οικογένειας ) παρατηρείται πολυτοξικομανία και χρήση φτηνών ναρκωτικών. Ποια είναι αυτά και πως μπορούν να προστατευτούν οι εξαρτημένοι;
Πριν από μερικά χρόνια οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες ήταν θέμα περιορισμένης σημασίας στην πολιτική για τα ναρκωτικά. Τον τελευταίο καιρό όμως έχουν σημειωθεί σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο παρασκευής και διακίνησής τους.
Το 2013 ογδόντα μία (81) νέες ψυχοδραστικές ουσίες αναφέρθηκαν για πρώτη φορά σε διάφορα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αριθμός μεγαλύτερος σε σύγκριση με τα τρία προηγούμενα χρόνια (2012: 74, 2011: 49, 2010: 41). Είκοσι εννέα από αυτές τις ουσίες ήταν συνθετικά κανναβινοειδή. Ο συνολικός αριθμός των συνθετικών κανναβινοειδών που αναφέρθηκαν από το 2008 έχει φθάσει στα 104.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι επιχειρηματίες και οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος, οι οποίες αυξάνονται διαρκώς αριθμητικά, σχεδιάζουν όλο και περισσότερο νέα είδη «νόμιμων ψυχοτρόπων» που υποκαθιστούν τις ήδη ελεγχόμενες ουσίες.
Όσον αφορά την επικινδυνότητα των νέων ουσιών είναι σαφές ότι πολλές νέες ουσίες δεν θα αποτελέσουν ναρκωτικές ουσίες ευρύτερης κατανάλωσης, μπορούν όμως να προκαλέσουν σοβαρές βλάβες στην υγεία των ατόμων που τις χρησιμοποιούν, λαμβάνοντας επίσης υπόψη μας το μεγάλο εύρος τους και την εν γένει υψηλή διαθεσιμότητά τους.
Τα προβλήματα αυτά γίνονται εμφανέστερα όταν οι νέες ψυχοδραστικές ουσίες πωλούνται ως «νόμιμα ψυχοτρόπα» χωρίς να παρέχεται στον χρήστη καμία πληροφορία για τα πραγματικά δραστικά συστατικά τους και επίσης και λόγω του αυξημένου αριθμού τους, «βρίσκουν τον δρόμο» για την παράνομη αγορά ναρκωτικών ουσιών, όπου αυτές οι ουσίες πωλούνται ως έκσταση, κοκαΐνη, ηρωίνη, κεταμίνη, ή LSD σε ανυποψίαστους χρήστες. Επιπλέον, ενώ μεγάλη έμφαση έχει δοθεί στο γεγονός ότι οι νέες ουσίες χρησιμοποιούνται περισσότερο στο περιβάλλον της διασκέδασης, τον τελευταίο καιρό επισημαίνεται ότι η χρήση τους γίνεται και από προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών ενέσιμων ναρκωτικών.
Στην Ελλάδα η διακίνηση των συνθετικών παραγώγων καθινόνης και των συνθετικών αγωνιστών κανναβινοειδών υποδοχέων (συνθετικά κανναβινοειδή), τα οποία αποτελούν τις μεγαλύτερες ομάδες νέων συνθετικών ψυχοδραστικών ουσιών, άρχισε περί τα τέλη του 2010 και, σύμφωνα με τα στοιχεία, μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί τα συνθετικά παράγωγα της καθινόνης: Mephedrone (μεφεδρόνη), MDPV, 4-MEC (4-Methylcathinone), Methylone, Butylone, 3-MMC (3-Methylmethcathinone) και α-PVP και τα συνθετικά κανναβινοειδή: JWH-018, JWH-073, JWH-081, JWH-122, JWH-210, JWH-250 (παρασκευαστής ο δρ. Huff-man), ΑΜ-2201 (παρασκευαστής ο ερευνητής Αλέξανδρος Μακρυγιάννης) και ΕΑΜ-2201.
Οι μεγαλύτερες κατασχέσεις που έχουν καταγραφεί από το 2011 έως το 2014 αφορούν το συνθετικό παράγωγο καθινόνης 4-MEC και το συνθετικό κανναβινοειδές ΑΜ-2201. Συγκεκριμένα, κατά την περίοδο 2011-2012 εντοπίστηκαν σε τρεις περιπτώσεις, ποσότητες λευκής σκόνης, οι οποίες κυμαίνονταν από ένα έως πέντε κιλά και οι οποίες περιείχαν 4-MEC, ενώ κατά την περίοδο 2012-2014 εντοπίστηκαν σε πέντε περιπτώσεις ποσότητες λευκής σκόνης που κυμαίνονταν από ένα κιλό έως περίπου 26 κιλά και περιείχαν ΑΜ-2201 .
Το ΣΙΣΑ κυκλοφορεί από τις αρχές του 2011 στους ανοικτούς χώρους συνάθροισης των χρηστών («πιάτσες») κυρίως στην περιοχή της Αθήνας και σύμφωνα με τα τοξικολογικά στοιχεία αφορά την κρυσταλλική μεθαμφεταμίνη. Το ΣΙΣΑ είναι μια ουσία που εμφανίστηκε αποκλειστικά στην Ελλάδα.
Η λέξη Shisha προέρχεται από την περσική λέξη shīshe που σημαίνει γυαλί, και είναι ο κοινός όρος για τη γυάλινη πίπα στην Αίγυπτο, Σουδάν, και τις Αραβικές χώρες του Περσικού Κόλπου (συμπεριλαμβανομένων του Κουβέιτ, Μπαχρέιν, Κατάρ, Ομαν, ΗΑΕ και Σαουδικη Αραβία), και στην Αλγερία, Μαρόκο, Τυνησία, Σομαλία και Υεμένη. Σύμφωνα με αναφορές ατόμων που έχουν χρησιμοποιήσει την ουσία, το ΣΙΣΑ προκαλεί πολλές παρενέργειες, όπως φλεγμονές, εξανθήματα, αϋπνία, ανορεξία και ψυχωτικά επεισόδια.
Για την περίοδο 2012-2013, δεκατέσσερις 14 θάνατοι στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας σχετίστηκαν με τη χρήση ΣΙΣΑ και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών, κυρίως οπιοειδών, οι οποίοι αποδόθηκαν σε οργανικά κυρίως αίτια όπως σε ισχαιμικά επεισόδια και πνευμονικά οιδήματα.
Όσον αφορά τις κατασχέσεις κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης, αυτές έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2010 και μετά (2009: 18 γρ., 2010: 5.632 γρ., 2011: 224 γρ., 2012: 972 γρ., 2013: 14.580 γρ.)
Η πλειονότητα των χρηστών (γύρω στο 70%) αναφέρουν χρήση πολλών εξαρτησιογόνων ουσιών – πολλαπλή χρήση. Διαχρονικά, η αυξανόμενη τάση του ποσοστού των αιτήσεων που ανέφεραν πολλαπλή χρήση ουσιών και είχε αρχίσει να διαγράφεται μετά το 2009 φαίνεται να ανακόπτεται το 2013. Εκτός από τα οπιοειδή, η κάνναβη, τα συνταγογραφούμενα ψυχοδραστικά φάρμακα (κυρίως βενζοδιαζεπίνες) και –σε χαμηλότερο ποσοστό– η κοκαΐνη, είναι οι συχνότερα αναφερόμενες ουσίες χρήσης.
Ποια είναι τα προγράμματα χορήγησης υποκατάστατων , που εφαρμόζονται στον ΟΚΑΝΑ;
Ο ΟΚΑΝΑ, ο μεγαλύτερος Οργανισμός στη χώρα για το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης και θεραπείας, διαθέτει 54 θεραπευτικές μονάδες υποκατάστασης σε όλη την Ελλάδα. Στις Μονάδες, οι οποίες είναι στελεχωμένες με εξειδικευμένο ιατρικό και θεραπευτικό προσωπικό, παρέχεται ολοκληρωμένη θεραπεία σε άτομα εξαρτημένα από οπιοειδή, η οποία περιλαμβάνει την αποκατάσταση της σωματικής και ψυχικής υγείας των εξαρτημένων ατόμων, αλλά και την κοινωνική τους ενσωμάτωση. Παράλληλα, δηλαδή, με τη χορήγηση του υποκατάστατου (μεθαδόνη ή βουπρενορφίνη), παρέχεται και ψυχοκοινωνική υποστήριξη, ενώ αντιμετωπίζονται και τα ιατρικά προβλήματα των ασθενών.
Ποια είναι η οικονομική κατάσταση του ΟΚΑΝΑ σήμερα, ξεπεράστηκαν τα προβλήματα που υπήρχαν;
Όπως όλοι οι φορείς στο χώρο αντιμετώπισης των εξαρτήσεων, έτσι και εμείς στον ΟΚΑΝΑ καλούμαστε να υλοποιήσουμε το σχεδιασμό μας με περιορισμένα μέσα, τόσο από άποψη διαθέσιμων οικονομικών πόρων όσο και από άποψη ανθρώπινου δυναμικού και όλα αυτά μέσα σε συνθήκες κοινωνικής αναζήτησης και έντασης. Σε περιόδους δημοσιονομικής κρίσης, με την κοινωνική συνοχή να πλήττεται σημαντικά, σημειώνεται αύξηση της χρήσης όχι μόνο των παράνομων, αλλά και των νόμιμων ουσιών (αλκοόλ, καπνός). Αυτή η παράμετρος, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η θεραπεία των εξαρτημένων ατόμων κοστίζει πολύ λιγότερο από το να βρίσκονται τα άτομα στην «πιάτσα» ή στη φυλακή, επιβάλλει τη στήριξη του ΟΚΑΝΑ και όλων των φορέων του χώρου της πρόληψης και της θεραπείας των εξαρτήσεων. Είναι χαρακτηριστική η έκκληση, που έχει απευθύνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προς τα κράτη-μέλη, να μη μειώσουν τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών θεραπείας για τα εξαρτημένα άτομα, μέσα στις συνθήκες λιτότητας. Ως εκ τούτου, οι παρεμβάσεις θα πρέπει να διατηρηθούν σε υψηλό επίπεδο, παρά τη δύσκολη οικονομική συγκυρία.
Ποιος είναι ο αριθμός των ασθενών στη λίστα αναμονής του ΟΚΑΝΑ σήμερα; Έχει μειωθεί τον τελευταίο χρόνο; Αν ναι, ποια είναι τα νούμερα;
Σύμφωνα με τα στοιχεία Ιουνίου 2015, ο συνολικός αριθμός όσων έχουν κάνει αίτηση στο πρόγραμμα υποκατάστασης και δεν έχουν κληθεί είναι 2285 άτομα, εκ των οποίων 1837 στην Αττική, 1 στη Θεσσαλονίκη και 447 στην υπόλοιπη Ελλάδα. Τον Ιούνιο 2014, ο αντίστοιχος συνολικός αριθμός ατόμων ήταν 2033, εκ των οποίων 1685 στην Αττική.
Χρειάζεται ο ΟΚΑΝΑ προσωπικό και γιατρούς ή είναι πλήρης; Αν ναι, ποιες είναι οι ελλείψεις ;
Σε ότι αφορά τον ΟΚΑΝΑ, θα πρέπει να υπογραμμιστεί ότι η ανάπτυξη του δικτύου των Μονάδων τα τελευταία χρόνια (από 25 Μονάδες το 2010 σε 54 Μονάδες σήμερα) είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των θέσεων θεραπείας. Όλο αυτό το εγχείρημα, όμως, στηρίχθηκε στο υπάρχον προσωπικό, με μειωμένους οικονομικούς πόρους, λόγω της υποχρηματοδότησης του συνολικού συστήματος υγείας. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια υφίσταται το εξαιρετικά σοβαρό θέμα των ελλειμματικών εγκεκριμένων προϋπολογισμών για τον ΟΚΑΝΑ. Ο τακτικός προϋπολογισμός του ΟΚΑΝΑ για το 2014 ήταν μόλις 20 εκατομμύρια ευρώ, ενώ για το 2015 είναι 21.000.000 ευρώ, τη στιγμή που οι λειτουργικές δαπάνες του Οργανισμού ανέρχονται σε 28.000.000 ευρώ, χωρίς να υπολογίζουμε την περαιτέρω ανάπτυξή του.
Έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ
Το 2010, σύμφωνα με τα στοιχεία της Εκθεσης του ΕΚΤΕΠΝ, ο συνολικός αριθμός των συστηματικών χρηστών ναρκωτικών ουσιών ηλικίας 15 – 64 ετών υπολογίζεται σε 22.515 άτομα, ενώ υπάρχει ένας «κρυφός» αριθμός χρηστών που δεν είναι δυνατόν να υπολογιστεί. Την ίδια στιγμή, η κυβέρνηση προσανατολίζεται σε κάθε μορφή καταστολής, ακόμη και τη ναρκωκαταστολή, καθώς προωθείται νόμος για την αποποινικοποίηση της χρήσης, κατοχής και διακίνησης ναρκωτικών ουσιών, ενώ παράλληλα τις τελευταίες δεκαετίες επιβάλλεται το επικίνδυνο ιδεολόγημα ότι η κάνναβη είναι «αθώα και ακίνδυνη», ότι τάχα δεν προκαλείεξάρτηση. Τα πρώτα αποτελέσματα αποτυπώνονται στην Ετήσια Εκθεση του ΕΚΤΕΠΝ: Από το 2002 μέχρι το 2010 καταγράφεται η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση στον αριθμό των ατόμων που αναφέρουν στα θεραπευτικά προγράμματα ως κύρια ουσία κατάχρησης την κάνναβη,αύξηση κατά 139%. Μόνο σ’ ένα χρόνο (2009-2010) αυξήθηκε κατά 19,4% ο αριθμός των ατόμων που ζήτησε απεξάρτηση από την κάνναβη. Το 2010, το 82,7% των ατόμων που προσέγγισαν θεραπευτικά προγράμματα ανέφερε ως κύρια ουσία κατάχρησης την ηρωίνη ή άλλα οπιοειδή. Το 11,2% την κάνναβη, το 4,4% κοκαΐνη/κρακ και το 1,2% ηρεμιστικά ή υπνωτικά χάπια. Στην Ευρώπη το 1/4 των χρηστών που ξεκίνησαν θεραπεία το 2009 ανέφεραν την κάνναβη ως κύρια ουσία κατάχρησης (στοιχεία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας – ΕΚΠΝΤ).
«Η χρήση και η εξάρτηση από την ηρωίνη είναι αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο πρόβλημα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ομως το πρόβλημα των ναρκωτικών δεν περιορίζεται σε αυτήν. Αυξάνεται η δοκιμή και η χρήση κάνναβης στους μαθητές 15 χρονών, όπως διαπιστώνει η έρευνα HBSC στο μαθητικό πληθυσμό το 2010.Αύξηση στη χρήση κάνναβης παρατηρείται και στο γενικό πληθυσμό και σε αρκετά κράτη μέλη της ΕΕ. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ η ζήτηση για θεραπεία από χρήστες κάνναβης αυξάνει και θεωρείται ότι η ζήτηση θα αυξηθεί κι άλλο τα επόμενα χρόνια. Πρόσφατη έρευνα του ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι η συστηματικήχρήση κάνναβης θεωρείται ιδιαίτερα επικίνδυνη για την υγεία από το 45% των νέων που την έχουν χρησιμοποιήσει (Eurobarometer 2011). Μήπως αντί να κλείνουν οι μονάδες εφήβων θα έπρεπε να προσαρμοστούν στις ανάγκες των χρηστών κάνναβης ή άλλου τύπου νέων ουσιών;», επισημαίνεται στην Εκθεση του ΕΚΤΕΠΝ.