Ανοσοποιητικό: Στη μάχη κατά των ασθενειών, το ανθρώπινο σώμα μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα περίπλοκο αμυντικό δίκτυο ικανό να εντοπίζει και να εξουδετερώνει τις απειλές – το ανοσοποιητικό σύστημα. Χρησιμεύει ως φύλακας, περιπολώντας συνεχώς το σώμα για να το κρατήσει ασφαλές από εισβολείς όπως βακτήρια, ιούς, ακόμη και καρκινικά κύτταρα. Οι επιστήμονες αξιοποιούν τη δύναμη του φυσικού αμυντικού μηχανισμού του οργανισμού για να αναπτύξουν ανοσοθεραπεία, φέρνοντας επανάσταση στο τοπίο της ιατρικής θεραπείας.
Ενισχύει, ανακατευθύνει ή αποκαθιστά την ανοσολογική απόκριση του οργανισμού για την αναγνώριση και την εξάλειψη μη φυσιολογικών κυττάρων, όπως τα καρκινικά κύτταρα ή εκείνα που ευθύνονται για αυτοάνοσες ασθένειες, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ο διαβήτης τύπου 1. Η ανοσοθεραπεία, όμως, είναι ακριβή. Έτσι, η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία εξακολουθούν να είναι οι κύριες θεραπείες για τον καρκίνο για τους περισσότερους ασθενείς. Αλλά αυτές οι συμβατικές μέθοδοι μπορούν να βλάψουν υγιείς ιστούς καθώς και μη φυσιολογικά κύτταρα. Τείνουν επίσης να έχουν εξουθενωτικές παρενέργειες, όπως ναυτία, έμετο, κόπωση και απώλεια μαλλιών. Η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος για την καταπολέμηση ασθενειών με ακρίβεια και ελάχιστη βλάβη, μπλοκάροντας μόρια – που ονομάζονται αναστολείς σημείων ελέγχου – όπως το PD-L1 ή το CTLA-4 που χρησιμοποιούν τα καρκινικά κύτταρα για να απενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι αναστολείς σημείων ελέγχου είναι μια βραβευμένη με Νόμπελ ανακάλυψη και είναι πλέον μια από τις πιο ευρέως χρησιμοποιούμενες μορφές ανοσοθεραπείας. Λειτουργούν μπλοκάροντας τις επιφανειακές πρωτεΐνες που εμποδίζουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού να επιτεθούν στα καρκινικά κύτταρα. Ανυψώνοντας τα φρένα για την ανοσολογική απόκριση, αυτοί οι αναστολείς απελευθερώνουν τον φυσικό αμυντικό μηχανισμό του οργανισμού κατά του καρκίνου.
Ζεστοί και ψυχροί όγκοι
Οι όγκοι συχνά κατηγοριοποιούνται ως «θερμοί» ή «κρύοι» με βάση την αλληλεπίδρασή τους με το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι θερμοί όγκοι χαρακτηρίζονται από μια ισχυρή ανοσολογική απόκριση, με διεισδυτικά ανοσοκύτταρα που εμπλέκονται ενεργά με τα καρκινικά κύτταρα. Αντίθετα, οι ψυχροί όγκοι παρουσιάζουν ελάχιστη ανοσοποιητική δραστηριότητα, συχνά αποφεύγοντας την ανίχνευση από το ανοσοποιητικό σύστημα. Η ανοσοθεραπεία έχει λειτουργήσει σε καυτούς όγκους όπως το μελάνωμα, ο καρκίνος των νεφρών και οι καρκίνοι του πνεύμονα. Ωστόσο, πολλοί όγκοι – όπως οι περισσότεροι τύποι καρκίνου του παχέος εντέρου – ανταποκρίνονται ελάχιστα στην ανοσοθεραπεία επειδή είναι σε θέση να αποφεύγουν την ανοσολογική επιτήρηση. Ωστόσο, εμφανίζονται ανοσοθεραπείες που θα μπορούσαν να επεκτείνουν τα οφέλη σε περισσότερους καρκινοπαθείς, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με κρύους όγκους. Αυτές οι προσεγγίσεις περιλαμβάνουν συνδυαστικές θεραπείες που χρησιμοποιούν πιο αποτελεσματικούς αναστολείς σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού με άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της χημειοθεραπείας και των φαρμάκων σε δοκιμές, για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την ενίσχυση της αναγνώρισης του όγκου.
Υπάρχουν και άλλες προσεγγίσεις.
Η θεραπεία με κύτταρα CAR-T περιλαμβάνει την εξαγωγή των ανοσοκυττάρων ενός ασθενούς και τη γενετική μηχανική τους για την παραγωγή χιμαιρικών υποδοχέων αντιγόνου -πρωτεΐνες στην επιφάνεια των ανοσοκυττάρων που αναγνωρίζουν τον καρκίνο- πριν την επανεισαγωγή τους στην κυκλοφορία του αίματος. Μόλις εισέλθουν στο σώμα, τα τροποποιημένα κύτταρα του ανοσοποιητικού στοχεύουν και καταστρέφουν τα καρκινικά κύτταρα. Αυτή η θεραπεία έχει χρησιμοποιηθεί σε καταστάσεις όγκου, όπως λεμφώματα ή λευχαιμίες, αλλά τώρα αυτές μετακινούνται σε άλλους τύπους καρκίνου.
- Αμετάβλητα φυσικά κύτταρα φονείς
Μια δοκιμή του 2024 χρησιμοποίησε “αμετάβλητα φυσικά κύτταρα δολοφόνους”, τα οποία βοηθούν στο συντονισμό της ανοσολογικής απόκρισης του οργανισμού, ως ανοσοθεραπεία κατά τη διάρκεια πολύ σοβαρών λοιμώξεων, όταν τα άτομα που προσβλήθηκαν από μια ιογενή επίθεση στους πνεύμονές τους δεν μπορούσαν πλέον να αναπνεύσουν. Η δοκιμή διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι ασθενείς ανάρρωσαν παρά την κρίσιμη αδιαθεσία. Σε αντίθεση με τα παραδοσιακά εμβόλια που προλαμβάνουν τις μολυσματικές ασθένειες, τα εμβόλια κατά του καρκίνου διεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίσει και να επιτεθεί στα καρκινικά κύτταρα. Τα εμβόλια κατά του καρκίνου μπορεί να περιέχουν ειδικούς για τον όγκο δείκτες που ονομάζονται αντιγόνα ή γενετικό υλικό για να εκπαιδεύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να στοχεύει καρκινικά κύτταρα. Αυτό σημαίνει ότι η ανοσοθεραπεία μπορεί να προσφέρει πραγματικά εξατομικευμένη ιατρική. Υπάρχουν δεδομένα, για παράδειγμα, για εμβόλια κατά του καρκίνου από κλινικές δοκιμές που βασίζονται στις αλλαγές ή τις μεταλλάξεις του όγκου ενός συγκεκριμένου ασθενούς.
Οφέλη πέρα από τη θεραπεία του καρκίνου
Ενώ η ανοσοθεραπεία έχει κερδίσει ευρεία αναγνώριση για την αποτελεσματικότητά της στη θεραπεία του καρκίνου, οι εφαρμογές της θα μπορούσαν να επεκταθούν πολύ πέρα από την ογκολογία. Αξιοποιώντας την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να διακρίνει τον εαυτό του από τον μη εαυτό, η ανοσοθεραπεία προσφέρει πολλά υποσχόμενες οδούς για την καταπολέμηση μιας ποικιλίας παθήσεων. Για παράδειγμα, οι ερευνητές διερευνούν τις δυνατότητές της στη θεραπεία αυτοάνοσων ασθενειών, αλλεργικών διαταραχών, μολυσματικών ασθενειών, ακόμη και νευρολογικών καταστάσεων όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ. Η θεραπεία μπορεί να είναι εξαιρετικά αποτελεσματική, αλλά δεν είναι για όλους. Για λόγους που δεν έχουμε ακόμη κατανοήσει πλήρως, μερικοί άνθρωποι είναι ανθεκτικοί στη θεραπεία. Η ανοσοθεραπεία δεν είναι επίσης απαλλαγμένη από παρενέργειες.
Οι αυτοάνοσες επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνουν φλεγμονή του παχέος εντέρου και του πνευμονικού ιστού. Το τρέχον υψηλό κόστος της ανοσοθεραπείας μπορεί να αποδειχθεί απαγορευτικό για πολλούς ισχυρούς λοιπών ασθενειών. Επιπλέον, η απορρόφηση της θεραπείας περιορίζεται από την επιλογή ασθενών – η επιλογή του ποιος θα ωφεληθεί περισσότερο από αυτή τη θεραπεία και η ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπευτικών σχημάτων παραμένουν κρίσιμα για τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων. Η συνεχιζόμενη έρευνα για την ανοσοθεραπεία θα μπορούσε να προαναγγείλει μια εποχή στοχευμένων και εξατομικευμένων θεραπειών. Αυτές περιλαμβάνουν ογκολυτικούς ιούς που μπορούν να επιτεθούν απευθείας στον καρκίνο και τη διαμόρφωση μικροβιώματος, η οποία χρησιμοποιεί βακτήρια για να ενισχύσει τη δραστηριότητα των αναστολέων των σημείων ελέγχου. Καθώς η κατανόησή μας για την ανοσολογία συνεχίζει να εμβαθύνεται και η τεχνολογία προχωρά, η ανοσοθεραπεία θα μπορούσε να προσφέρει ιατρική ακριβείας και εξατομικευμένες θεραπείες για μια σειρά από προηγουμένως ανίατες καταστάσεις – η πρόκληση είναι να γίνει διαθέσιμη και προσβάσιμη σε περισσότερους ασθενείς.
Γεωργία Σκιτζή
