ALS: Η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, εν συντομία ALS, είναι μια μυστηριώδης νευροεκφυλιστική ασθένεια που είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρα. Μια κοινοπραξία ερευνητών με επικεφαλής το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου (TUM) διερεύνησε συστηματικά τους υποκείμενους μοριακούς μηχανισμούς της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης ALS. Μεταξύ άλλων, η ομάδα ανακάλυψε ότι η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS μπορεί να χωριστεί σε υποτύπους. Ανάλογα με τον υποτύπο, διαφορετικά φάρμακα θα μπορούσαν να είναι αποτελεσματικά. Υπάρχουν επίσης σαφείς διαφορές στις μοριακές διεργασίες κατά τη σύγκριση ανδρών και γυναικών.
Η μελέτη δημοσιεύεται στο Nature Communications. Οι μοριακές διεργασίες στο σώμα που προκαλούν στους ασθενείς με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS να χάνουν ολοένα και περισσότερο τον έλεγχο των κινητικών λειτουργιών είναι ακόμη ελάχιστα κατανοητές. Προηγούμενες μελέτες έχουν περιοριστεί σε μεμονωμένες πτυχές των υποκείμενων μοριακών διεργασιών. Μια κοινοπραξία με επικεφαλής τον καθηγητή Paul Lingor, νευρολόγο στο TUM, διερεύνησε την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS χρησιμοποιώντας μια λεγόμενη προσέγγιση “multi-omics”. Οι ερευνητές χαρτογράφησαν τόσο κωδικοποιητικά όσο και μη μόρια RNA και το σύνολο των πρωτεϊνών.
Τέσσερις υποτύποι
Ένα βασικό εύρημα της μελέτης είναι ότι η αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS μπορεί χονδρικά να χωριστεί σε τέσσερις υποτύπους. «Δεν μπορείτε να διακρίνετε αυτές τις παραλλαγές με βάση τα κλινικά συμπτώματα», λέει ο Paul Lingor, ο οποίος, μαζί με άλλους ερευνητές, είναι μέρος της Συστάδας Αριστείας SyNergy (SyNergy Cluster of Excellence) που ερευνά τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες. “Ωστόσο, πολύ διαφορετικά πράγματα συμβαίνουν σε μοριακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει ότι μια δραστική ουσία που είναι αναποτελεσματική σε έναν υποτύπο ALS μπορεί κάλλιστα να είναι χρήσιμη σε έναν άλλο. Προηγούμενες κλινικές μελέτες ήταν σε θέση να εξετάσουν τις επιπτώσεις σε όλους τους ασθενείς και μπορεί να μην είχαν ταυτοποιημένες ουσίες αποτελεσματικές για έναν μεμονωμένο υποτύπο.” Ενώ σε έναν κοινό υποτύπο επηρεάστηκαν γονίδια που σχετίζονται με φλεγμονώδεις διεργασίες και ανοσοαποκρίσεις, σε έναν άλλο υπήρξαν κυρίως διαταραχές στη μεταγραφή του DNA σε μόρια RNA. Σε δύο άλλα, βρέθηκαν διαφορετικά σημάδια οξειδωτικού στρες στα κύτταρα. Οι ερευνητές υποθέτουν ότι ο υποτύπος ALS μπορεί να αλλάξει κατά τη διάρκεια της νόσου.
Εντοπίστηκε πολλά υποσχόμενο φάρμακο
Οι άνδρες εμφανίζουν αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS περίπου 1,2 φορές πιο συχνά από τις γυναίκες. Η διάσπαση των μοριακών διεργασιών αποκάλυψε επίσης σαφείς διαφορές μεταξύ των φύλων. Ενώ οι τέσσερις υποτύποι φαίνεται να εμφανίζονται εξίσου συχνά και στα δύο φύλα, οι ερευνητές βρήκαν έναν σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό αλλαγμένων γονιδιακών προϊόντων στους άνδρες. Από την άποψη των ερευνητών, αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι άνδρες και οι γυναίκες θα πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά στο μέλλον. Μέσω της ανάλυσης multi-omics, οι ερευνητές εντόπισαν επίσης μια οδό σηματοδότησης που θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα κατάλληλος στόχος για νέα φάρμακα κατά της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης ALS. «Αυτή η οδός σηματοδότησης, η MAPK, περιγράφεται καλά στη νευροβιολογία και παίζει ρόλο σε διάφορες, αν και σε καμία περίπτωση, διαδικασίες στην αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS», λέει ο καθηγητής Stefan Bonn, συν-τελευταίος συγγραφέας της μελέτης και διευθυντής του Ινστιτούτου Ιατρικής Βιολογία Συστημάτων στο Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο Hamburg Eppendorf (UKE). Από την άποψη των ερευνητών, θα ήταν επομένως πολλά υποσχόμενο να επαναχρησιμοποιηθεί ένα εγκεκριμένο φάρμακο για τον καρκίνο που δρα στο MAPK για την ALS.
Βάση για μελλοντικές μελέτες
Η μελέτη βασίζεται σε δείγματα ιστού από νεκρούς ασθενείς με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS και σε πρόσθετες έρευνες που χρησιμοποιούν μοντέλα ποντικών της νόσου. “Ένα σημαντικό επόμενο βήμα είναι να βρούμε έναν τρόπο να προσδιορίσουμε τον υποτύπο αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης ALS των ασθενών όσο είναι ακόμα ζωντανοί – αυτήν τη στιγμή εργαζόμαστε σε αυτό”, λέει ο Lingor. “Πιστεύουμε ότι η μελέτη μας συνέβαλε σημαντικά στην αναζήτηση αιτιών και θεραπειών για την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση ALS. Τα ευρήματά μας μάς έφεραν πολύ πιο κοντά σε μια πιο εξατομικευμένη και επομένως πιο αποτελεσματική θεραπεία.”