Ιαπωνία: Η Satoko Nagamura και η φίλη της συνέλαβαν τον γιο τους με δωρεά σπέρματος, αλλά η νέα νομοθεσία στην Ιαπωνία θα μπορούσε ουσιαστικά να θέσει εκτός νόμου τη διαδικασία για τα λεσβιακά ζευγάρια και τις ανύπαντρες γυναίκες. Για δεκαετίες, η ανώνυμη δωρεά σπέρματος υπήρχε σε μια νομική γκρίζα ζώνη στην Ιαπωνία, χωρίς να υπάρχει νόμος που να την απαγορεύει ρητά, αλλά ούτε και πλαίσιο που να τη διέπει.
Η νομοθεσία που αναμένεται να παρουσιαστεί φέτος θα ρυθμίζει τη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δικαιωμάτων των παιδιών να γνωρίζουν τους βιολογικούς τους γονείς και του ανώτατου ορίου των ληπτών από έναν μόνο δότη. Ωστόσο, ένα σχέδιο που είδε το AFP δείχνει ότι ο νόμος θα επιτρέπει τη διαδικασία μόνο για νόμιμα παντρεμένα ζευγάρια, κυρίως εκείνα που πλήττονται από ανδρική υπογονιμότητα. Η Ιαπωνία δεν αναγνωρίζει τον γάμο μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου, οπότε τα λεσβιακά ζευγάρια και οι ανύπαντρες γυναίκες θα αποκλείονταν. Για τον Nagamura, το σχέδιο “ισοδυναμεί με στέρηση των αναπαραγωγικών δικαιωμάτων των γυναικών – είτε πρόκειται για ομόφυλα ζευγάρια είτε για ανύπαντρες – και της επιθυμίας τους να γεννήσουν και να μεγαλώσουν παιδιά”.
Για σχεδόν δύο δεκαετίες, η 39χρονη ονειρευόταν να γίνει μητέρα και να έχει την ευκαιρία να “γεννήσει με το σώμα της”. Η ίδια και η σύντροφός της Mamiko Moda, 42 ετών, σκέφτηκαν αρχικά τράπεζες σπέρματος στο εξωτερικό, προτού στραφούν σε έναν άνδρα φίλο, ενθαρρυμένες από την προθυμία του να έχει σχέση με το μελλοντικό παιδί. Τώρα είναι περήφανοι γονείς ενός 10 μηνών γιου, ο οποίος χαμογελάει ελεύθερα καθώς οι γονείς του τον ταΐζουν με το κουτάλι με ενθαρρυντικά επιφωνήματα “μπράβο”, ενώ τα δύο σκυλιά της οικογένειας τον κοιτούν ζηλότυπα.
Τα ιδρύματα που προσφέρουν δωρεά σπέρματος και σπερματέγχυση ακολουθούν γενικά τις κατευθυντήριες γραμμές της Ιαπωνικής Εταιρείας Μαιευτικής και Γυναικολογίας (JSOG) – οι οποίες χρησιμεύουν ως βάση για τη νέα νομοθεσία που περιορίζει τη διαδικασία σε παντρεμένα ζευγάρια. Οι κατευθυντήριες γραμμές της JSOG δεν είναι δεσμευτικές, αλλά έχουν ήδη αρκετή βαρύτητα ώστε μόνο μια χούφτα γιατρών τις αψηφά για να φιλοξενήσει λεσβίες και ανύπαντρες γυναίκες. Αν ο νόμος τεθεί σε ισχύ, “τα λίγα νοσοκομεία που μας έχουν δεχτεί δεν θα μπορούν πλέον να το κάνουν”, δήλωσε η Nagamura. “Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ του να πηγαίνεις απλώς ενάντια στις κατευθυντήριες γραμμές και του να κάνεις κάτι παράνομο”, πρόσθεσε η Moda.
Το ζευγάρι φοβάται επίσης ότι η νέα νομοθεσία θα μπορούσε να σημαίνει ότι το παιδί τους, που συνελήφθη με τεχνητή γονιμοποίηση με τη χρήση δότη σπέρματος, θα μπορούσε να στιγματιστεί. “Παρόλο που ο τρόπος με τον οποίο πετύχαμε την εγκυμοσύνη μας δεν ήταν παράνομος εκείνη τη στιγμή, η εντύπωση ότι κάναμε κάτι λάθος, ότι αυτό το παιδί είναι κατά κάποιο τρόπο “παράνομο”, θα μπορούσε να προκύψει αν ο νόμος το βλέπει έτσι”, δήλωσε η Moda.
– “Διπλόκοπο σπαθί” –
Ο Kozo Akino, νομοθέτης του κυβερνητικού συνασπισμού που συμμετείχε στη σύνταξη της νομοθεσίας, υποστηρίζει ότι τα δικαιώματα των παιδιών προστατεύονται ευκολότερα από “νόμιμα παντρεμένους γονείς με κοινή επιμέλεια”. “Η τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής δεν πρέπει να επιδιώκεται εις βάρος της ευημερίας των παιδιών”, δήλωσε στο AFP. Και ορισμένοι γιατροί πιστεύουν ότι ο νόμος θα μπορούσε να συμβάλει στο να γίνει κοινωνικά πιο αποδεκτή η ανεξέλεγκτη θεραπεία, παρά το γεγονός ότι περιορίζεται σε ετεροφυλόφιλα παντρεμένα ζευγάρια.
“Η ελπίδα μου είναι ότι με τον νόμο, η θεραπεία μας θα θεωρηθεί πιο νόμιμη και θα γίνει mainstream”, δήλωσε ο Mamoru Tanaka, καθηγητής μαιευτικής στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Keio του Τόκιο. Το Keio θεωρείται ότι ήταν το πρώτο ιατρικό ίδρυμα στην Ιαπωνία που πραγματοποίησε γονιμοποίηση με δότη το 1948, αλλά δεν δέχεται πλέον νέους ασθενείς λόγω έλλειψης δοτών που ακολούθησε εσωτερική αλλαγή πολιτικής. Από το 2017, έχει προειδοποιήσει τους δότες ότι η ανωνυμία τους θα μπορούσε να αρθεί εάν τα παιδιά που συνελήφθησαν από το σπέρμα τους καταθέσουν νομικές αγωγές.
Η προκύπτουσα έλλειψη αιτούντων σημαίνει ότι πραγματοποίησε μόλις 481 διαδικασίες για υφιστάμενους ασθενείς το 2019, από 1.952 το 2016. Οι ασθενείς “ελπίζουμε ότι θα είναι σε θέση να επωφεληθούν από (ένα νομικό πλαίσιο), αλλά είναι ευκολότερο να το λες παρά να το κάνεις”, δήλωσε ο Τανάκα. “Υπάρχει η πιθανότητα να ωθηθούν περισσότεροι άνθρωποι στην παρανομία και, υπό αυτή την έννοια, είναι δίκοπο μαχαίρι”, δήλωσε στο AFP.
– “Ό,τι χρειαστεί” –
Ήδη, ορισμένες γυναίκες και ζευγάρια στρέφονται σε μη ελεγμένους δότες σπέρματος για να αποφύγουν τις πολυπλοκότητες και τους περιορισμούς του υφιστάμενου συστήματος. Μια περιστασιακή αναζήτηση στο Twitter εμφανίζει εκατοντάδες λογαριασμούς που διαφημίζουν την ομορφιά, τα πτυχία κολεγίου και το αθλητικό ταλέντο των επίδοξων δοτών, οι οποίοι συνήθως προσφέρουν στους παραλήπτες είτε κύπελλα σπέρματος για αυτογονιμοποίηση είτε γονιμοποίηση μέσω συνουσίας. Πολλοί δεν περιμένουν πληρωμή πέραν των εξόδων μεταφοράς, γεγονός που έχει συμβάλει στην τροφοδότηση της συζήτησης σχετικά με τα κίνητρά τους, συμπεριλαμβανομένων των ισχυρισμών ότι απλώς επιδιώκουν το σεξ.
Ένας άνδρας που διαφημίζει τις υπηρεσίες του στο διαδίκτυο δήλωσε στο AFP ότι το θεωρεί σαν να δίνει αίμα. “Τυχαίνει να έχω ένα υγιές σώμα, οπότε γιατί να μην το χρησιμοποιήσω για καλό σκοπό;”, δήλωσε ο 34χρονος ελεύθερος επαγγελματίας εικονογράφος, που αρνήθηκε να κατονομαστεί. Η σύζυγος του άνδρα, μια 32χρονη γιατρός, δήλωσε στο AFP ότι υποστήριξε τις δωρεές του συζύγου της, εν μέρει επειδή ως αμφιφυλόφιλο άτομο θέλει να βοηθήσει άλλους ανθρώπους της LGBTQ κοινότητας να συλλάβουν.
Ωστόσο, η δωρεά σπέρματος μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης εγείρει ζητήματα υγείας και ασφάλειας όσον αφορά την επαλήθευση των προφίλ των δοτών. Και η Nagamura φοβάται ότι αυτές οι πιο επικίνδυνες δωρεές θα γίνουν πιο συχνές αν η νομοθεσία αποκλείσει τις ανύπαντρες γυναίκες και τις λεσβίες. “Θα υπάρξουν εκείνοι που θα κάνουν ό,τι χρειάζεται για να αποκτήσουν παιδιά”, δήλωσε. “Δεν είναι τόσο εύκολο, να παραιτηθείς από τη γέννηση παιδιών”