Το τέλος του 20ου αιώνα ήταν μια ιδιαίτερα ζοφερή περίοδος για τη Φινλανδία. Τα ποσοστά αυτοκτονιών ήταν από τα υψηλότερα στον κόσμο, κορυφώνοντας το 1990 με περισσότερους από 30 θανάτους ανά 100.000 πολίτες, σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο δέκα ανά 100.000. Η Φινλανδία απάντησε επιθετικά, εφαρμόζοντας μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική και τελικά μείωσε αυτό το ποσοστό περισσότερο από το μισό, σε περίπου 13 θανάτους ανά 100.000.
Κάθε αυτοκτονία είναι μοναδική, με πολλούς προκλητικούς παράγοντες και προσωπικά χαρακτηριστικά, δυσμενή περιστατικά και αποτυχίες να λάβουμε βοήθεια. Αυτά τα πράγματα αθροίζονται και τελικά συγκεντρώνονται με θανατηφόρο τρόπο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν υπάρχει ενιαία θεραπεία όσον αφορά την πρόληψη της αυτοκτονίας. Υπάρχουν, ωστόσο, αρκετοί παράγοντες που μπορεί να συνέβαλαν στη μείωση του ποσοστού αυτοκτονιών στη Φινλανδία.
Η κύρια στρατηγική που ανέλαβε η φινλανδική κυβέρνηση περιελάμβανε την εκπαίδευση των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και άλλων υπηρεσιών φροντίδας για τη διεξαγωγή ενός ολοκληρωμένου, πανεθνικού ερευνητικού προγράμματος που συγκέντρωνε δεδομένα για όλες τις αυτοκτονίες που σημειώθηκαν κατά τη διάρκεια μιας περιόδου ενός έτους. Το ίδιο το ερευνητικό έργο ήταν μια τεράστια παρέμβαση, που κάλυπτε τους 400 και πλέον δήμους της Φινλανδίας, οι οποίοι παρείχαν άμεση ανατροφοδότηση σχετικά με τα ποσοστά αυτοκτονιών και συγκεκριμένες προληπτικές ενέργειες, αυξάνοντας ταυτόχρονα την ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους αυτοκτονίας.
Τα μέσα ενημέρωσης έμαθαν να αναφέρουν τις αυτοκτονίες με ουδέτερο τρόπο – χωρίς εξυμνητική ή ρομαντική γλώσσα. Εφαρμόστηκαν πολιτικές για τον περιορισμό της πρόσβασης σε πυροβόλα όπλα και δηλητήρια. Και η άφιξη μιας νέας γενιάς αντικαταθλιπτικών, με λιγότερες παρενέργειες, στη δεκαετία του ’90 μπορεί επίσης να συνέβαλε στη μείωση του ποσοστού. Αντιθετικά, η γρήγορη άνοδος των κινητών τηλεφώνων στη δεκαετία του ’90 μπορεί να έδωσε επίσης μεγάλη χείρα βοηθείας. Ενώ τώρα βλέπουμε τις κινητές συσκευές και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως πηγή μείωσης των φυσικών κοινωνικών επαφών, πιθανότατα βοήθησαν τους ανθρώπους να διατηρήσουν επαφή με άλλους σε αυτή τη μεγάλη, αραιοκατοικημένη χώρα.
Πώς τα πήγαν άλλες χώρες
Την ίδια περίπου περίοδο, τα ποσοστά αυτοκτονιών έχουν μειωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη. Δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε σίγουροι γιατί συμβαίνει αυτό, αλλά μια καλή εικασία θα μπορούσε να είναι ότι υπάρχει τώρα καλύτερη συνειδητοποίηση της αυτοκτονίας και μεγαλύτερη προθυμία να μιλήσουμε για την ψυχική υγεία. Όπως και στη Φινλανδία, η αυτοκτονία αναφέρεται επίσης με πιο ουδέτερο τρόπο στα μέσα ενημέρωσης. Δυστυχώς, οι προοπτικές δεν είναι γενικά θετικές, καθώς ο θάνατος από αυτοκτονία αυξάνεται σε ορισμένα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, τα ποσοστά αυτοκτονιών στις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί κατά 35% τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα, ανέρχονται πλέον σε περίπου 14 θανάτους ανά 100.000.
Γιατί ορισμένες χώρες φαινομενικά ακμάζουν στη σύγχρονη εποχή και άλλες φαινομενικά βυθίζονται σε απόγνωση; Αυτό πιθανώς δείχνει την ανισότητα στην κατανομή της ευημερίας που αφήνει ορισμένες ομάδες ευάλωτες και απροστάτευτες. Στις ΗΠΑ, οι ομάδες κινδύνου φαίνεται να περιλαμβάνουν υπομορφωμένους, περιθωριοποιημένους νέους, πολλοί από τους οποίους είναι θύματα της επιδημίας οπιοειδών. Γνωρίζουμε ότι ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι υψηλότερος μεταξύ των φτωχότερων ανθρώπων και η Φινλανδία, με το πιο εκτεταμένο σκανδιναβικό κράτος πρόνοιας, μπορεί να είναι καλύτερα εξοπλισμένη όταν πρόκειται για το δύσκολο έργο της μείωσης των αυτοκτονιών.
Η ιστορία συνεχίζεται στη Φινλανδία, όπου η τρέχουσα στρατηγική ψυχικής υγείας περιλαμβάνει ένα πρόγραμμα πρόληψης αυτοκτονιών με παρόμοια εστίαση με την προηγούμενη ατζέντα, με πρόσθετη έμφαση στη βελτίωση των υπηρεσιών κρίσης. Και διεξάγουν μια πανεθνική μελέτη αυτοκτονιών για τις αυτοκτονίες των νέων. Η σύνθεση αυτών των ευρημάτων, σε συνδυασμό με τις συνεχείς προσπάθειες, έχει τη δυνατότητα να μειώσει περαιτέρω το ποσοστό.