8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών: Η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες, όπου οι ασθενείς έχουν πρόσβαση σε καινοτόμα φάρμακα και σε καινοτόμες υπηρεσίες. Παρόλα αυτά η καινοτομία στην Υγεία δεν είναι κάτι εύκολο. Απαιτεί, μεταξύ άλλων, οριοθέτηση, ισχυρό θεσμικό πλαίσιο και παροχή κινήτρων, ώστε να υλοποιείται σε ένα ασφαλές περιβάλλον και να έχει όσο το δυνατόν λιγότερα ρίσκα. Το θέμα συζητήθηκε στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, σε τραπέζι με θέμα “Στρατηγικές για την ενίσχυση της καινοτομίας στην Υγεία” και οι συμμετέχοντες ανέλυσαν τις προτάσεις τους, ξεκαθαρίζοντας αρχικά πώς ακριβώς ορίζεται η καινοτομία. Όπως ανέφεραν, καινοτομία στην Υγεία δεν σημαίνει μόνο καινοτόμα φάρμακα και εμβόλια, αλλά και διαγνωστικά, απεικονιστικά, ιατροτεχνολογικά προϊόντα, χειρουργικές τεχνικές, τεχνητή νοημοσύνη. Κι όλα αυτά μαζί με ολοκληρωμένα μοντέλα σχεδιασμού, παροχής, διαχείρισης και χρηματοδότησης υπηρεσιών υγείας.
Καινοτομία στην Υγεία: Ένα ολιστικό οικοσύστημα
Η πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της Abbvie Ελλάδας, Κύπρου και Μάλτας, Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη, περιέγραψε τα επίπεδα του οικοσυστήματος της καινοτομίας, τονίζοντας τη σημασία της ολιστικής αντιμετώπισης του ζητήματος. Όπως εξήγησε, το πρώτο επίπεδο είναι αυτό που περιλαμβάνει λύσεις για τους ασθενείς, υπηρεσίες, κλινικές μελέτες, έρευνα και ανάπτυξη, τεχνολογία, διαδικασίες. Το δεύτερο επίπεδο είναι τα δεδομένα υγείας και το τρίτο είναι οι συνέργειες. “Είμαστε στη σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζεται να γίνουν πολλά ακόμη. Υπάρχουν 8.000 μόρια, τα οποία μελετώνται αυτή τη στιγμή σε ερευνητικά εργαστήρια στη χώρα, παρατηρείται, όμως, μία πτώση του ενδιαφέροντος για την καινοτομία και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Για παράδειγμα, από το 50% της καινοτομίας αξιοποιείται μόνο το ένα τέταρτο, γι’ αυτό και υπάρχει ανάγκη συνεργασίας όλου του ερευνητικού χώρου”, επεσήμανε η κα Μπαρμπετάκη.
Οι τέσσερις βαθμίδες και τα κίνητρα
Το ερώτημα, βέβαια, είναι ποιος ορίζει τι είναι καινοτομία και τι όχι. “Στην Ελλάδα έχουμε μια τάση να τα θεωρούμε όλα καινοτόμα, αλλά δεν είναι έτσι. Τα κίνητρα θα πρέπει να δίνονται ανάλογα με την κατηγορία καινοτομίας, στην οποία αναφέρονται”, εξήγησε ο Kωνσταντίνος Παναγούλιας, αντιπρόεδρος της Vianex και αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ). “Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερις βαθμίδες καινοτομίας και αντίστοιχα πρέπει να δίνονται τα κίνητρα. Υπάρχουν αυστηρά μόνο δύο κατηγορίες καινοτόμων προϊόντων ‘ταχεία καινοτομία – ριζική καινοτομία’ (rapid innovation – radical innovation)”. Οι ομιλητές τόνισαν τη σημασία της παροχής κινήτρων, προκειμένου να προχωρά η επιστημονική έρευνα. Ειδικότερα ο γενικός γραμματέας του Υπουργείου Υγείας Γιάννης Κωτσιόπουλος αναφέρθηκε στη θέσπιση κινήτρων για την έρευνα, επικαλούμενος το παράδειγμα του επενδυτικού clawback, και τα κίνητρα για τα νοσοκομεία από τις κλινικές μελέτες “Η θεσμοθέτηση των Γραφείων Κλινικών Μελετών συνέβαλε στην απλοποίηση των διαδικασιών. Πρέπει να θεσπιστούν κίνητρα στην καινοτομία και στην έρευνα, κυρίως στα νοσοκομεία. Στόχος είναι η ίδρυση Τμήματος Κλινικών Μελετών μέσα στα νοσοκομεία με ψηφιοποίηση. Από το Ταμείο Ανάκαμψης έχουν δοθεί 350 εκατ. για την ψηφιοποίηση του ΕΣΥ, που θα βοηθήσει την κλινική έρευνα”, ανέφερε ο κ. Κωτσιόπουλος. Ο κ. Παναγούλιας πρόσθεσε άλλη μία παράμετρο στη συζήτηση. “Στις επαναστατικές θεραπείες πρέπει να δοθούν σημαντικότατα κίνητρα. Θα πρέπει να εξετάσουμε να αποζημιώνονται με προϋπολογισμούς. Σε μια εποχή που μιλάμε για γονιδιακές θεραπείες, δεν μπορούμε να τις αποζημιώνουμε με προϋπολογισμούς που μας επιβλήθηκαν στην τρόικα”.
Η διαφάνεια, τα ρίσκα και οι αποζημιώσεις
Ο Επικεφαλής πρόσβασης στην αξία και πολιτικής της Amgen Hellas Χρήστος Μπούκης υπογράμμισε την ανάγκη ύπαρξης σταθερού θεσμικού πλαισίου. “Είναι ανάγκη να υπάρξει ψηφιοποίηση της έρευνας για τη μείωση της γραφειοκρατίας, με στόχο τη διαφάνεια και την έκβαση των κλινικών δοκιμών. Επιπλέον, θα σταθώ στο αίτημα για ένα σταθερό θεσμικό πλαίσιο, γιατί μόνον έτσι θα μπορέσουμε να προγραμματίσουμε το μέλλον των επενδύσεών μας. Οι εταιρείες, που παίρνουν ρίσκα για την καινοτομία, πρέπει να νιώθουν εμπιστοσύνη”, είπε ο κ. Μπούκης. Πρόσθεσε ότι τα ποσοστά επιτυχίας κυμαίνονται σε επίπεδα κάτω του 2-3%, από το στάδιο αναγνώρισης δραστικής (target to hit) μέχρι την κυκλοφορία (launch) ενός φαρμάκου. Μάλιστα, υπάρχουν κατηγορίες στις οποίες το ποσοστό επιτυχίας είναι της τάξης του 0.5%. Επίσης, η διαδικασία ανάπτυξης ενός νέου φαρμάκου συνήθως διαρκεί πάνω από δέκα χρόνια. Από την πλευρά του, ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Health Policy, του Πανεπιστημίου LSE, Ηλίας Κυριόπουλος ανέφερε ότι είναι ανάγκη να υπάρξει σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και εξέφρασε σοβαρές ενστάσεις για την αξιολόγηση των φαρμάκων. “Χρειάζεται δημιουργία αυτόνομου Οργανισμού ΗΤΑ, αναβάθμιση της διαδικασίας διαπραγμάτευσης, ανάπτυξη ικανοτήτων σε όρους διαδικασιών (κατευθυντήριες γραμμές) και ανθρώπινου δυναμικού, συλλογή κλινικών και επιδημιολογικών δεδομένων και δημοσιοποίηση του σκεπτικού αξιολόγησης των τεχνολογιών”, είπε ο κ. Κυριόπουλος.
Το παράδειγμα των άλλων χωρών
Αναφερόμενη σε βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών, που μπορούν να εφαρμοστούν στη χώρα μας, η κα Μπαρμπετάκη αναφέρθηκε στο παράδειγμα της επιτυχημένης συνεργασίας στο εθνικό σύστημα υγείας της Φινλανδίας για την αξιοποίηση των δεδομένων. “Η Φινλανδία έχει δημιουργήσει τον FINDATA, έναν Οργανισμό που θέτει το πλαίσιο για την αποτελεσματική αξιοποίηση των RWD από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, στον οποίο, από τις αρχές του 2020 έως τα τέλη του 2022, έχουν κατατεθεί 1.200 αιτήσεις για πρόσβαση στα δεδομένα του. Περίπου 1.000 αιτήματα έχουν ήδη ικανοποιηθεί, πάντοτε υπό την απόλυτη τήρηση του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Στη διετία αυτή ο Findata εισέπραξε πάνω των 3 εκατ. ευρώ και αυτό είναι που θα πρέπει να δούμε για τη χώρα μας”.