Τα παιδιά είναι μικρογραφίες των μεγάλων. Έτσι όπως οι ενήλικες νιώθουν θυμό και επιθετικότητα αντίστοιχα συναισθήματα βιώνουν και τα παιδιά.
Σχετικές πληροφορίες δίνει στο www.Life2day.gr η Δανιηλίδου Νικολίνα-ψυχολόγος.Επιστημονικός συνεργάτης MediDiatrofi.
Φυσικά, τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά αλλά πολλές φορές η έκφρασή αυτών των συναισθημάτων στο σχολείο είναι μη υγιής και προς πολλούς στόχους και έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχό-κοινωνική εξέλιξη των παιδιών που γίνονται αποδέκτες της βίας.
Η βία μπορεί να έχει ποικίλες μορφές όπως:
- η λεκτική βία δηλαδή, πειράγματα, βρισιές, απειλές,
- οι συμπεριφορές βίας, όπως η σεξουαλική και η σωματική βία,
- η βία από τη χρήση του internet ή του κινητού και
- η κοινωνική βία δηλαδή όταν το παιδί είναι αποδέκτης συμπεριφορών απομόνωσης ή αποκλεισμού από το κοινωνικό περιβάλλον.
Πότε ένα παιδί εκφράζεται βίαια και ποιος ο ρόλος του γονιού:
Στα πρώτα τρία χρόνια, το παιδί εσωτερικεύει ορισμένους κανόνες συμπεριφοράς και είναι ικανό να διακρίνει μεταξύ του σωστού και του λάθους. Συνεπώς, η διαπαιδαγώγηση σε αυτές τις ηλικίες είναι σημαντική. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις το παιδί δεν βιώνει τύψεις για τη βίαιη συμπεριφορά του, και εκφράζει μη ελεγχόμενη επιθετικότητα και γίνεται διάγνωση Διαταραχής Διαγωγής. Η εκτίμηση ωστόσο, χρειάζεται να γίνει από ειδικό.
Σύμφωνα με έρευνες, ένα παιδί είναι πιο πιθανό να εκφράζεται βίαια όταν στην οικογένεια του υπάρχει κακοποίηση, πολλές συγκρούσεις, έλλειψη επικοινωνίας, συναισθηματική στέρηση και παραμέληση. Καθοριστικό ρόλο παίζουν επίσης, οι ασταθείς τεχνικές ανατροφής, η έλλειψη ορίων ή η αυστηρή πειθαρχία που συνοδεύεται από σωματική τιμωρία.
Ο γονιός χρειάζεται να έχει μάθει στο παιδί που εκφοβίζει ή κακοποιεί να καταλαβαίνει την επιθετικότητα του. Η προστατευτική και χωρίς όρια αγάπη καταντά παθολογική και δυσκολεύει το παιδί να καταλάβει τα όριά του.
Πιο συγκεκριμένα, ο γονιός ενός επιθετικού παιδιού χρειάζεται:
▪ Να βοηθήσει το παιδί να αντιλαμβάνεται πότε γίνεται επιθετικό και πως νιώθουν οι γύρω του. Να μάθει στο παιδί τις συνέπειες της συμπεριφοράς του και να λέει στο παιδί τα συναισθήματα του όταν ο ίδιος γίνεται αποδέκτης ή παρατηρητής της βίαιης συμπεριφοράς του. Π.χ. «νιώθω πόνο και θυμό γιατί με έσπρωξες». Δηλαδή, να το ευαισθητοποιήσει σε διαπροσωπικά και συναισθηματικά ζητήματα.
▪ Να μην είναι ο ίδιος επιθετικός ή υπερβολικά υποχωρητικός και να θέτει όρια χωρίς να γίνεται βίαιος. Μη ξεχνάμε ότι τα παιδιά μιμούνται τις συμπεριφορές των μεγάλων.
▪ Να αποφεύγει τους χαρακτηρισμούς και τις τιμωρίες χωρίς λόγο. Να περιγράφει και να εξηγεί στο παιδί την «παραβίασης». Π.χ. «Όταν ύψωσες τον τόνο της φωνής σου έγινες επιθετικός και αυτό δεν είναι αποδεκτό», αντί «γιατί δεν μπορείς να είσαι πιο ευγενικός;» ή «είσαι απαράδεκτος».
▪ Να είναι σταθερός. Η σταθερότητα πετυχαίνεται με: ήρεμο και σαφή (αυστηρό) τόνο στη φωνή και με συγκεκριμένο πλάνο κανόνων.
▪ Να περνάει ποιοτικό χρόνο με το παιδί και να επιβραβεύει τις θετικές συμπεριφορές του παιδιού ώστε το παιδί να μην νιώθει «κακό»
Πότε ένα παιδί είναι αποδέκτης βίας και ποιος ο ρόλος του γονιού:
Πολλές φορές οι γονείς δυσκολεύονται να αποφασίσουν πώς να διαχειριστούν την κατάσταση. Από τη μια μπορεί να μαθαίνουν στα παιδιά τους το μήνυμα ότι «δεν χτυπάμε τους άλλους» αλλά από την άλλη να νιώθουν ότι το παιδί τους δεν προστατεύεται. Είναι σημαντικό ο γονιός να διδάξει στο παιδί του ότι υπάρχουν όρια σε αυτά που ανεχόμαστε από τους άλλους και ότι πάντα προσπαθούμε να βρούμε μια λύση χωρίς να καταφύγουμε στη απαραιτήτως στη βία.
Ο γονιός χρειάζεται να είναι σε επιφυλακή αν εντοπίσει σημάδια πιθανής κακοποίησης στο παιδί του. Πιο συγκεκριμένα χρειάζεται να αναλάβει δράση:
αν βλέπει συχνές εκδορές χτυπήματα, ή μελανιές.
αν υπάρχει με «περίεργη συμπεριφορά». Δηλαδή, συναισθηματική απομάκρυνση και απομόνωση, ξαφνικές αλλαγές της διάθεσης, αφηρημάδα και παρουσίαση σωματικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται ή επιδεινώνονται κατά κύριο λόγο την ώρα που πρέπει το παιδί να πάει σχολείο ή κατά την άφιξη στο σχολείο.
αν υπάρχει άρνηση του παιδιού να πάει σχολείο, που ενδεχομένως να εξελιχθεί σε σχολική φοβία.
αν χάνει διαρκώς το χαρτζιλίκι του ή τα πράγματά του.
αν στα διαλείμματα αρνείται να βγει στην αυλή.
Αρχικά ο γονιός χρειάζεται να παραμείνει ήρεμος και να απενοχοποιήσει την κατάσταση. Να του μάθει ότι όταν δεχόμαστε βία δεν πρέπει να ντρεπόμαστε για αυτό και αν το πούμε στον δάσκαλο δεν είναι κάρφωμα αλλά αυτοπροστασία.
Επίσης, είναι σημαντικό για την ψυχολογία του παιδιού να αναπλαισιώσουμε την κατάσταση. Δηλαδή, να δείξουμε στο παιδί ότι ο θύτης είναι ένα παιδί με πολλά προβλήματα και χαμηλή αυτοεκτίμηση. Μέσα από τη συζήτηση ή το παιχνίδι ρόλων ο γονιός χρειάζεται να βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει την αυτοπεποίθησή του αλλά και να οριοθετείται. Π.χ. μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε κούκλες για να αναπαράγουμε την κατάσταση. Είναι καλό το παιδί να μάθει συγκεκριμένες φράσεις όπως «άσε με ήσυχο!». Ωστόσο, αν φοβάται για σωματική βία θα πρέπει πάντα να προσέχει για την ασφάλειά του όπως για παράδειγμα να είναι πάντα με κάποιον συμμαθητή και να ζητάει βοήθεια όταν νιώθει ότι η κατάσταση μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο του.
Ενισχύστε τον ρόλο του δασκάλου και της τάξης
Αν όμως η κατάσταση δεν επιλύεται και έχει συνέπειες στην ψυχολογία του παιδιού τότε πρέπει ο γονιός να έρθει σε επαφή με τους δασκάλους. Ρόλος του δασκάλου είναι να βοηθήσει το παιδί που ασκεί βία να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο και παράλληλα οι συμμαθητές να λειτουργούν υποστηρικτικά. Αυτό σημαίνει να αναπτύξει την ομαδικότητα και το αίσθημα δικαιοσύνης. Είναι συχνό φαινόμενο η τάξη είτε να σιωπά μπροστά στα φαινόμενα βίας λόγω φόβου, είτε να υποστηρίζει τον θύτη γιατί φοβάται την επόμενη επιλογή θύματος. Επιπλέον, είναι αναγκαίο να υπάρχει συνεργασία από τους γονείς του θύτη, ώστε να κατανοήσουν την κατάσταση και να βοηθήσουν από την πλευρά τους το παιδί τους να αναπτύξει πιο υγιείς συμπεριφορές.
Αν ο γονιός ή το παιδί νιώθει ότι δυσκολεύεται να διαχειριστεί την κατάσταση, ίσως χρειάζεται να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό. Μια επιλογή θα ήταν η γραμμή συμβουλευτικής για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων όπου δέχεται ανώνυμα τηλεφωνήματα στα τηλέφωνα 11611 για παιδιά και στο 801-801-1177 για εκπαιδευτικούς