Εφηβεία Επανάσταση: Αν ο χρόνος ήταν έφηβος, θα ήταν διαρκώς θυμωμένος, ερωτευμένος, επαναστάτης και όμορφος. Αλλά δεν είναι. Το μόνο που προσφέρει στον έφηβο είναι αυτή η απατηλή αίσθηση του ατέρμονου και του ατελείωτου, για αυτό και έχει ιδιαίτερη σχέση μαζί του.
Η επιθετικότητα στην εφηβεία
Όπως οι ερωτευμένοι, έτσι και οι έφηβοι, τον μετρούν με τον δικό τους τρόπο. «Πρέπει να φύγω γρήγορα» λένε, και κάθονται στον καθρέφτη ατελείωτες ώρες. Και όσο και αν οι γονείς βγαίνουν από τα δικά τους όρια, της υπομονής και του χρόνου, αυτή είναι η δουλειά του εφήβου. Να αντιδρά, να θυμώνει, να αμφισβητεί. Όλες αυτές οι αντιδράσεις που τις συνοψίζουμε ως τάση για επιθετική συμπεριφορά, είναι αναγκαίες συνιστώσες για το μεγάλωμα του εφήβου.
Είναι ο τρόπος, ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσει το άγχος της αλλαγής, να οριοθετήσει τα νέα δεδομένα της ταυτότητάς του, κοινώς, να υπάρξει.
Και ας μην ξεχνάμε ότι η επιθετικότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα δύο βασικά ένστικτα, της σεξουαλικότητας και της αυτοσυντήρησης και μελετάται ως μια από τις βασικές εκδηλώσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Στο άλλο άκρο, για να μιλήσουμε για διαταραχή πρέπει να υπάρχουν δεδομένα όπως διενέξεις και εκφοβισμοί, σκληρότητα προς τα ζώα ή τους άλλους ανθρώπους, σοβαρή καταστροφική δραστηριότητα, εμπρησμοί, κλοπές, συχνές απουσίες από το σχολείο, απομάκρυνση από το σπίτι, ασυνήθιστα συχνές και έντονες εκρήξεις θυμού, προκλητική συμπεριφορά για συνεχόμενο διάστημα τουλάχιστον 6 μηνών.
Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, απλώς καλωσορίζουμε την άγρια ομορφιά της εφηβείας.
Η περίοδος της εφηβείας
Ο έφηβος συνδυάζει πιθανότητες, ανακαλύπτει θεωρίες, δοκιμάζει και δοκιμάζεται, ανατρέποντας σχεδόν όλα τα στεγανά, προκειμένου να εξηγήσει τον κόσμο γύρω του αλλά κυρίως τον κόσμο μέσα του. Τι είναι αυτό που εξηγεί την ύπαρξή μου; Γιατί ο κόσμος είναι έτσι φτιαγμένος και όχι αλλιώς; Γιατί οι μεγάλοι δεν κάνουν κάτι; Εγώ τι μπορώ να κάνω;
Άρνηση στα κατεστημένα και τα φθαρτά, προβολή του άγχους στον γονιό ή τον δάσκαλο, και ασκητισμός είναι μόνο μερικοί από τους αμυντικούς μηχανισμούς που ενεργοποιούνται στην εφηβεία. Ο έφηβος παίρνει στοιχεία από την ταύτιση με τους γονείς, από τα συλλογικά ιδανικά, και τα ενσωματώνει στην προσωπικότητά του για να αποκτήσει δική του αίσθηση ταυτότητας.
Αυτή δεν είναι εύκολη διαδικασία, και αν το συνδυάσουμε με τις ορμονολογικές εκρήξεις, τότε θα καταλάβουμε ότι η περίοδος αυτή δεν δυσκολεύει μόνο την ζωή των γονιών ή των δασκάλων αλλά περισσότερο την ζωή των εφήβων.
Και φυσικά είναι δύσκολο να αντιμετωπίσεις την αντιδραστικότητα του εφήβου με στωικότητα και υπομονή. Συνήθως, η ένταση φέρνει ένταση. Είναι ακριβώς το ίδιο μοντέλο με το η βία γεννά βία. Γιατί, ξαφνικά, εκεί που ο γονιός ήταν στο βάθρο το ψηλότερο, βρίσκεται να βάλλεται από παντού και για τα πάντα.
Όταν ο έφηβος απορρίπτει τον γονιό
Όμως, τι ακριβώς εννοεί ένας έφηβος όταν απορρίπτει τον γονιό; Άκουσέ με λέει. Εδώ είμαι. Και θέλω να είσαι εκεί σε όλα μου τα ξεσπάσματα, γιατί έχω ανάγκη να ξέρω ότι εσύ είσαι η σταθερά μου, ο βράχος μου. Όσο επιθυμώ να σε αμφισβητήσω, άλλο τόσο θέλω να σε πλησιάσω. Και μόνον αν είσαι δίπλα μου θα το μπορέσω. Γιατί θαυμάζοντας εσένα, μαθαίνω να θαυμάζω τον εαυτό μου, όταν περάσει αυτή η καταιγίδα.
Και αυτή η καταιγίδα κάνει τα παιδιά τυραννικά πολλές φορές. Γιατί, εκτός από το άγχος της εφηβείας, βιώνουν και έναν απίστευτο φόβο εγκατάλειψης, όταν ο γονιός δεν είναι παρών, όπου βέβαια ούτε να τον διαχειριστούν αλλά ούτε και να τον εκλογικεύσουν μπορούν. Το αποτέλεσμα; Επιτίθενται για να αμυνθούν ώστε να μη διαλυθεί εντελώς η εύθραση ταυτότητά τους.
Όρια
Σε αυτή την επίθεση, ένα βασικό κλειδί που ξεκλειδώνει κλειστές, πρακτικά και αλληγορικά, πόρτες, είναι τα όρια. Ο γονιός δεν είναι φίλος με το παιδί, έχει φίλους, γονιό χρειάζεται. Και βασικά έναν γονιό που θα είναι ενήλικας. Ψυχικά ενήλικας. Που δεν θα ανακινούνται δικά του άγχη απόρριψης όταν ο έφηβος θα τον απορρίπτει και που θα μπορεί να βάζει κανόνες. Χωρίς κανόνες δεν είναι ελευθερία, χάος είναι. Και στο χάος το παιδί θα αναπτύξει άγχος και αντίδραση. Και αντίστοιχα, όταν τα όρια και οι κανόνες είναι άκαμπτοι και πνιγηροί, τις ίδιες αντιδράσεις θα αναπτύξει.
Αν η εικόνα της καθημερινότητάς του αποτελείται σχεδόν όλες τις ώρες από το διαδίκτυο, το κινητό, την τηλεόραση, αν ο γονιός δεν ενδιαφέρεται πού είναι, τι κάνει, δεν επικοινωνεί ουσιαστικά με το παιδί, τότε τι έδαφος θα χτίσει το παιδί ώστε να νοιώσει ασφάλεια; Πώς θα βάλει όρια στον χρόνο του, στο συναίσθημά του, στον εαυτό του; Και αντίστοιχα, όταν επικοινωνεί μόνο και μόνο για να το επιπλήξει, να το τιμωρήσει, να το ελέγξει, τι ασφάλεια θα νοιώσει το παιδί, ώστε να είναι ο εαυτός του;
Μεγάλο κεφάλαιο τα όρια για όλους τους ανθρώπους. Αλλά κυρίως σε έναν έφηβο που νοιώθει τα μέσα του να σπάνε, τα όρια είναι ζωτικής σημασίας. Τα όρια και η επικοινωνία. Η αβίαστη, καθημερινή, ουσιαστική, με θυμό ή χωρίς, επικοινωνία. Ειδικότερα τώρα που οι συνθήκες είναι πιο δύσκολες.
Η εφηβεία την περίοδο του lockdown
Μέσα σε λίγο διάστημα άλλαξαν όλες οι συνθήκες και αυτά που θεωρούσαμε αυτονόητα. Αυτονόητη η καθημερινή επαφή με τους συμμαθητές, οι βόλτες, το σχολείο. Τώρα πια όχι. Αναγκαστική διαδικτυακή εκπαίδευση, αναγκαστική διαδικτυακή ψυχαγωγία, αναγκαστική διαδικτυακή επαφή με φίλους, αναγκαστικός περιορισμός. Σαν να αναγκάζεις το νερό του ποταμιού να αλλάξει φορά, είναι για τον έφηβο αυτό το αναγκαστικά.
Η εφηβεία είναι μια μεγάλη αλλαγή στην ζωή όχι μόνο των παιδιών αλλά και των γονιών. Το παιδί, δεν θα υπάρξει ποτέ ξανά παιδί, και στα μάτια των γονιών, το μικρό τους δεν θα είναι ποτέ ξανά μικρό. Και κάθε αλλαγή, έχει και φόβο αλλά και ένα γλυκό πένθος. Ναι, πένθος. Και σε αυτό το διάστημα μόνο η επικοινωνία και η παρουσία, η με ενσυναίσθηση παρουσία, βοηθά στην προσαρμογή και στις μεγάλες ανατροπές που φέρνει μαζί της η εφηβεία.