Ο μεταβολισμός είναι ο συνολικός αριθμός των καύσεων που μετατρέπουν τις θερμίδες που καταναλώνει ο άνθρωπος σε καύσιμα για τον οργανισμό ώστε να κρατιέται ζωντανός και λειτουργικός. Αποτελείται από τον βασικό μεταβολισμό, τις βασικές μας δηλαδή ανάγκες σε συνθήκες απόλυτης ηρεμίας και ο οποίος επηρεάζεται σχετικά λίγο αλλά και από τη φυσική δραστηριότητα και τη θερμική επίδραση της τροφής.
Ο βασικός μεταβολισμός εξαρτάται από την ηλικία, το μέγεθος του σώματος αλλά και γενετικούς, ορμονικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Η φυσική δραστηριότητα είναι πολύ σημαντική γιατί όσο περισσότερη είναι η μυϊκή μάζα του ανθρώπου τόσο αυξημένος είναι και ο μεταβολισμός. Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ο μυϊκός ιστός έχει περίπου την τριπλάσια μεταβολική ανάγκη σε σχέση με τον λιπώδη. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε περίπτωση έντονης άσκησης μπορεί ο οργανισμός να καίει θερμίδες έως και 24 ώρες μετά το πέρας της, ενώ μυϊκός ιστός διατηρείται με 2 φορές άσκηση την εβδομάδα και 20-30 λεπτά την κάθε φορά τουλάχιστον.
Μάλιστα σύμφωνα με έρευνες, η καλύτερη ώρα για άσκηση είναι το πρωί καθώς μετά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας έχουμε μεγαλύτερο ποσοστό μεταβολισμού. Σχετικά με τη διατροφή, επισημαίνεται ότι δεν υπάρχουν τρόφιμα που γνωρίζουμε ότι ευνοοούν τον μεταβολισμό όπως όμως δεν υπάρχουν και τρόφιμα που γνωρίζουμε ότι τον μπλοκάρουν.
Σύμφωνα όμως με κάποια ερευνητικά δεδομένα (όχι όμως αρκετά), φαίνεται πως υπάρχουν ουσίες που ενδέχεται να συνδέονται με αυξημένο μεταβολισμό όπως η καψαϊκίνη (κόκκινες πιπεριές), το πράσινο τσάι και ο καφές. Φαίνεται όμως ότι ακόμα και εάν έχουν κάποια επίδραση στον μεταβολισμό, αυτή είναι μικρή (3-4%).
Πρέπει ωστόσο να σημειωθεί ότι μια διατροφή που δεν χαρακτηρίζεται από ισορροπία και παρουσιάζει έλλειψη βασικών συστατικών (πχ δίαιτα), μπορεί να φέρει πτώση του μεταβολισμού και λόγω της μη προστασίας του μυϊκού ιστού ως απόρροια της πιθανής απώλειας βάρους. Ενώ παράλληλα φαίνεται ότι η κατανάλωση μικρών συχνών γευμάτων δεν συνδέεται επιστημονικά με την αύξηση του μεταβολισμού μας.
