Όλοι έχουμε ακούσει το γνωστό : «Τρώγε το πρωί σαν βασιλιάς, το μεσημέρι σαν άρχοντας και το βράδυ σαν ζητιάνος», σαν συμβουλή για την απώλεια βάρους.
Σχετικές πληροφορίες δίνει στο www.Life2day.gr η Μαρία Κοκκίνου Επιστημονικός Συνεργάτης Medidiatrofi.
Υπάρχουν όμως επιστημονικά δεδομένα που να στηρίζουν την άποψη ότι η ώρα του γεύματος επηρεάζει την απώλεια βάρους;
Οι μελέτες που αφορούν στην ρύθμιση του σωματικού βάρους έχουν επικεντρωθεί σχεδόν αποκλειστικά στην θερμιδική πρόσληψη και την κατανάλωση ενέργειας. Ωστόσο, μια σειρά από πρόσφατες μελέτες σε ζώα συνδέουν τη ρύθμιση της ενέργειας με τον κιρκαδικό ρυθμό και ερευνούν την πιθανότητα η χρονική στιγμή της πρόσληψης τροφής να διαδραματίζει τον ίδιο σημαντικό ρόλο με την θερμιδική πρόσληψη και την ενεργειακή δαπάνη, στην αλλαγή του σωματικού βάρους. Υπάρχει βιβλιογραφία που αποδεικνύει τη σχέση μεταξύ της ώρας σίτισης και της ρύθμισης βάρους στα ζώα. Ωστόσο, αν η χρονική στιγμή της πρόσληψης τροφής επηρεάζει την επιτυχία μιας δίαιτας για την απώλεια βάρους στους ανθρώπους ήταν άγνωστη. Τον Ιανουάριο 2013, το International Journal of Obesity δημοσίευσε μια μελέτη στην οποία συμμετείχαν υπέρβαροι και παχύσαρκοι ενήλικες σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους, διάρκειας 20 εβδομάδων, και διαπίστωσαν ότι εκείνοι που έτρωγαν το γεύμα τους πριν από 3μμ. έχασαν κατά μέσο όρο 2,2 κιλά περισσότερο βάρος από εκείνους που έτρωγαν το μεσημεριανό φαγητό μετά τις 3μμ., γεγονός που υποδηλώνει ότι η χρονική στιγμή των μεγάλων γευμάτων θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας σε ένα πρόγραμμα απώλειας βάρους. (Η θερμιδική πρόσληψη και η κατανάλωση ενέργειας ήταν παρόμοια στις δυο ομάδες). Η μελέτη δεν αποδεικνύει ότι η κατανάλωση του κυρίως γεύματος νωρίς μας κάνει λεπτότερους ή ότι η κατανάλωση του κυρίως γεύματος αργά μας παχαίνει. Δείχνει μόνο ότι ο χρόνος του γεύματος μπορεί να σχετίζεται με την απώλεια βάρους με κάποιο τρόπο.
Ποια είναι αυτή η σχέση δεν είναι απολύτως σαφές αλλά αναμφίβολα θα αποτελέσει αντικείμενο περαιτέρω έρευνας (οι ερευνητές υποπτεύονται ότι η γλυκόζη που παράγεται από τα γεύματα επεξεργάζεται με διαφορετικό τρόπο στο σώμα, ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει τη διαφορά απώλεια βάρους μπορεί να είναι ότι τα άτομα που τρώνε αργά το κυρίως γεύμα, τείνουν να τρώνε λιγότερο στο πρωινό, ή να το παραλείπουν εντελώς, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τις περισσότερες συμβουλές ισορροπημένης διατροφής). Έχει επίσης μελετηθεί αν και κατά πόσο, η χρονική στιγμή πρόσληψης τροφής επηρεάζει τη συνολική ενεργειακή πρόσληψη στους ανθρώπους. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η κατανάλωση τροφίμων χαμηλής ενεργειακής πυκνότητας σε κάθε γεύμα της ημέρας μπορεί να μειώσει την συνολική ημερήσια θερμιδική πρόσληψη, ότι η πρόσληψη γεύματος τις πρωινές ώρες (πρωινό) μπορεί να μειώσει το συνολικό ποσό των θερμίδων που προσλαμβάνονται συνολικά στην ημέρα και ότι η πρόσληψη γεύματος αργά το βράδυ δεν φέρνει κορεσμό και μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Βέβαια δεν είναι σαφές ότι υπάρχει μια αιτιώδης σύνδεση στα παραπάνω και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα στο μέλλον για να διαπιστωθεί κατά πόσο η δραστική χειραγώγηση της ώρας της ημερήσιας θερμιδικής πρόσληψης μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη συνολική ημερήσια πρόσληψη. Υπάρχουν επίσης, μελέτες σχετικές με τον μεταβολισμό και τον κιρκαδικό ρυθμό και τις συνέπειες για την παχυσαρκία.
Η εξέχουσα επιρροή του κιρκαδικού ρυθμού στην ανθρώπινη φυσιολογία αποδεικνύεται από τη δραστηριότητα πληθώρας συστημάτων, όπως είναι η διατροφική συμπεριφορά, ο μεταβολισμός, η ενδοκρινική δραστηριότητα, κ.α. Ο Δυτικού τύπου τρόπος ζωής οδηγεί σε υπερκατανάλωση τροφίμων, αδράνεια κατά την ενεργό περίοδο, αυξημένη δραστηριότητα κατά την περίοδο ανάπαυσης, καθώς και μικρότερη διάρκεια ύπνου. Αυτός ο τρόπος ζωής μπορεί να οδηγεί σε παχυσαρκία, υπερινσουλιναιμία, υπερλιπιδαιμία, αγγειοσυστολή και υπέρταση. Ευρήματα σε μοντέλα ποντικών δείχνουν τον ισχυρό δεσμό μεταξύ του γενετικού υπόβαθρου και διαταραγμένου κιρκαδικού ρυθμού στον καθορισμό της σοβαρότητας των μεταβολικών διαταραχών. Επειδή τα συστατικά των τροφίμων και η ώρα σίτισης έχουν τη δυνατότητα να επαναφέρουν το σώμα σε φυσιολογικούς ρυθμούς, είναι εξαιρετικής σημασίας η περαιτέρω διερεύνηση της σχέσης μεταξύ των τροφίμων, της διατροφής, και του βιολογικού ρολογιού, σε μοριακό επίπεδο. Επαναφορά του βιολογικού ρολογιού προερχόμενη από χρονική στιγμή σίτισης ή διατροφή, μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη λειτουργία των συστημάτων φυσιολογίας, σε πρόληψη μεταβολικών διαταραχών, προώθηση της ευημερίας, και παράταση της διάρκειας ζωής. Μια καλύτερη κατανόηση του ρόλου του κιρκαδικού συστήματος για την αύξηση του βάρους θα μπορούσε να έχει σημαντικές συνέπειες για την ανάπτυξη νέων θεραπευτικών στρατηγικών για την καταπολέμηση της επιδημίας της παχυσαρκίας που αντιμετωπίζει ο ανθρώπινος πληθυσμός σήμερα. Μια σωστή διατροφή, απόλυτα ισορροπημένη, πρέπει να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινότητας του καθενός, να συμβαδίζει με τις ιδιαιτερότητες του κάθε ατόμου και να έχει στόχο όχι μόνο την απώλεια κιλών αλλά και την εκπαίδευσή του σε συνθήκες σωστής θρέψης.
Ο διαιτολόγος αφού τηρήσει τις διαδικασίες εκτίμησης της διατροφικής κατάστασης (ανθρωπομετρικές μετρήσεις, κλινική ή φυσική αξιολόγηση, διατροφικό ιστορικό, ιατρικό ιστορικό, αποτελέσματα βιοχημικών εξετάσεων, κ.α.) θα δώσει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα διατροφής που θα έχει στόχο την ανάπτυξη προσωπικών τεχνικών που θα βοηθήσουν στην μείωση και τη διατήρηση υγιούς βάρους, έχοντας σαν βάση την αλλαγή της διατροφικής συμπεριφοράς.
Νέες θεραπευτικές στρατηγικές, που ίσως καλό θα ήταν να περιλαμβάνουν όχι μόνο την θερμιδική πρόσληψη μακροθρεπτικών συστατικών και την ενεργειακή δαπάνη, όπως κλασσικά γίνεται, αλλά και τη χρονική στιγμή της πρόσληψης τροφής που πιθανόν να μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του βάρους.