Βρισκόμαστε ξεκάθαρα στην εποχή των ψευδών ειδήσεων. Και κολυμπάμε με δυσκολία σε έναν βαθύ, σκοτεινό ωκεανό και η αλήθεια είναι πως πολλοί από εμάς δεν ξέρουμε καν πώς να κολυμπήσουμε. Θυμάστε όταν λέγαμε ότι το διαδίκτυο έρχεται να μας μορφώσει και να εξελίξει τη νοημοσύνη μας ως είδος;
Όλα αυτά όντως συνέβησαν, αλλά σήμερα οι ψηφιακές ψευδείς ειδήσεις εξαπατούν πολλούς από εμάς καθημερινά. Χιλιάδες ιστοσελίδες έχουν σχεδιαστεί για να επιτεθούν στα γνωστικά μας ευαίσθητα σημεία. Χιλιάδες επίσης email πλημμυρίζουν τους λογαριασμούς μας με κενά links και ψεύτικα στοιχεία.
Και όλα αυτά βρίσκουν το έδαφος να επηρεάσουν τον κόσμο επειδή δεν έχουμε μπει στον κόπο να μάθουμε τα βασικά στοιχεία της ανθρώπινης σκέψης – συντομεύσεις, προκαταλήψεις και αντιληπτικά σφάλματα- που εκείνοι εκμεταλλεύονται για να μας εξαπατήσουν.
Και αν και κυβερνήσεις και οργανώσεις προσπαθούν να «μαζέψουν» το χάος του διαδικτύου, χρειάζεται εμείς να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τι είναι ψευδές και τι όχι, να αποκτήσουμε κριτική σκέψη.
Να είμαστε επιφυλακτικοί με όσα ακούμε
Η αμφιβολία είναι καλό στοιχείο σε αυτή την περίπτωση. Ο σκεπτικισμός δεν σημαίνει κυνισμός. Η κριτική σκέψη δε σημαίνει ότι είμαστε αρνητικοί. Απλά προσπαθούμε να μείνουμε ασφαλείς, χρησιμοποιώντας τη σοφία μας. Χρειάζεται να προσεγγίζουμε όλες τις ειδήσεις που ακούμε με αυτόν τον τρόπο, ασχέτως πηγής. Ακόμα και τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν λάθη.
Εξετάζουμε την πηγή
Αν και δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε πλήρως καμία πηγή, το κύρος μιας πηγής είναι βασικό κλειδί για την εκτίμηση ενός κειμένου ή είδησης. Πριν χάσετε τον χρόνο σας και διαβάζετε ψευδή στοιχεία, ψάξτε πρώτα την πηγή. Ποιος το υπογράφει; Από πού είναι οι φωτογραφίες; Σε ποιον ανήκει η ιστοσελίδα;
Οι μηχανές αναζήτησης δεν είναι πάντα αξιόπιστες
Σκεφτόμαστε πώς μπορούσαμε και ζούσαμε χωρίς τις διασημότερες μηχανές αναζήτησης; Ναι, είναι χρήσιμες, αλλά τρέφονται με αποτελέσματα που βασίζονται στις αναζητήσεις, που έχουμε ήδη κάνει και όχι σε μια αντικειμενική βάση δεδομένων. Δεν φέρουν την απόλυτη αλήθεια και δεν μπορούν να ελέγξουν την αξιοπιστία όλων των ιστοσελίδων, που διαθέτουν.
Δοκιμάζουμε κι άλλες πηγές
Διαβάζουμε μια είδηση και αμέσως την πιστεύουμε και τη μεταφέρουμε. Μήπως όμως χρειάζεται να ελέγξουμε αν αναφέρεται το ίδιο κι αλλού; Πόσο έγκυρη είναι η ιστοσελίδα και από πού έχει λάβει τις πληροφορίες; Πόσες ώρες πριν δημιουργήθηκε το κείμενο; Αναζητήστε παρόμοιες αναφορές από άλλα μέσα.
Ξεχωρίζουμε ανάμεσα στην άποψη και στην είδηση
Πολλοί άνθρωποι δεν αναγνωρίζουν τη θεμελιώδη αυτή διαφορά. Και τα δύο είναι σημαντικά, αλλά διαβάζοντας προσεκτικά το περιεχόμενο, μπορούμε να καταλάβουμε αν κάτι είναι αντικειμενική παράθεση στοιχείων ή υποκειμενική παρουσίαση και επιχειρηματολογία.