Τι είναι η έξαρση του κοροναϊού – επιδημία ή πανδημία; Μέχρι πολύ πρόσφατα, εξαρτιόταν από ποιον θα ρωτούσαμε. Όλοι φαινόταν ότι συμφωνούσαν πως ήταν τουλάχιστον ένα από τα δύο, αλλά υπήρχαν και ορισμένοι που διαφωνούσαν για το αν είχε φτάσει στο επίπεδο ενός εκ των δύο. Αυτό όμως ίσχυε μέχρι τις 11 Μαρτίου του 2020.
Τότε τα πράγματα άλλαξαν. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι ο COVID-19 έχει εξελιχθεί πια σε πανδημία. Σε μια συνέντευξη στη Γένοβα, ο Γενικός Διευθυντής Tedros Adhanom Ghebreyesus δήλωσε ότι είναι «πολύ ανήσυχος, τόσο λόγω των επικίνδυνων επιπέδων της εξάπλωσης και της σοβαρότητας, αλλά και λόγω των ριψοκίνδυνων επιπέδων αδράνειας» ως απόκριση στην έξαρση. Τι σημαίνει λοιπόν, ακριβώς αυτό;
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην επιδημία και στην πανδημία;
Αν και οι όροι χρησιμοποιούνται ορισμένες φορές εναλλάξ, υπάρχει μια τεχνική διαφορά ανάμεσα στην επιδημία και στην πανδημία. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (ΗΠΑ) ορίζει την επιδημία ως εξής: «αύξηση, συχνά απότομη, στον αριθμό των κρουσμάτων μιας ασθένειας, μεγαλύτερη από αυτή που αναμένεται φυσιολογικά στον πληθυσμό μιας περιοχής».
Ο επίσημος ορισμός μιας πανδημίας είναι «μία έξαρση της ασθένειας που λαμβάνει χώρα σε μια ευρεία γεωγραφική περιοχή και επηρεάζει ένα σημαντικά μεγάλο ποσοστό πληθυσμού», σύμφωνα με το Merriam-Webster. Με άλλα λόγια, μια σοβαρή και ξαφνική έξαρση της ασθένειας ξεκινά ως επιδημία, αλλά ορισμένες εξελίσσονται σε ένα μεγαλύτερο επίπεδο, εκείνο της πανδημίας, όταν πλέον ξεπερνά σύνορα χωρών και ηπείρους.
Πώς ελέγχονται η επιδημία και η πανδημία
Παρά τις διαφορές ανάμεσα στην επιδημία και την πανδημία, ο κοινός τους παρανομαστής είναι ότι μπορούμε να κολλήσουμε και στη μία και στην άλλη περίπτωση και οι επιδράσεις να είναι καταστροφικές στις κοινότητες, στις χώρες, αλλά και στην οικονομία. Πολλές χώρες έχουν καταστρώσει ειδικά σχέδια σε περίπτωση πανδημίας που βοηθούν τους εργαζομένους σε διάφορους τομείς να αντιδρούν ταχύτατα όταν ξεσπά το πρόβλημα. Συχνά, η προσοχή στρέφεται στη μείωση της εξάπλωσης – στον περιορισμό μέσω της καραντίνας και της άμεσης θεραπείας – και στην εκμετάλλευση σημαντικών πόρων στους πληττόμενους πληθυσμούς.
Ένα στοιχείο του σχεδίου είναι ο «περιορισμός της κοινότητας» ή αλλιώς οι προσπάθειες να περιοριστεί η ασθένεια σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Αυτό σημαίνει και απομόνωση των ατόμων που έχουν ήδη μολυνθεί. Οι συνιστώμενες στρατηγικές περιλαμβάνουν το συχνό και προσεκτικό πλύσιμο των χεριών, την απολύμανση επιφανειών και ηλεκτρονικών συσκευών που χρησιμοποιούνται συχνά, το συχνό γενικότερο καθάρισμα και η παραμονή σπίτι σε περίπτωση οποιασδήποτε ασθένειας.
Οι χειρότερες πανδημίες στον κόσμο
Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για το ποια ήταν η «πρώτη» παγκόσμια πανδημία, εν μέρει επειδή ακριβώς δεν γνωρίζει ο κόσμος ακριβώς τη διαφορά ανάμεσα σε επιδημία και πανδημία. Αυτό που θεωρείται από τον επιστημονικό κόσμο ως η πρώτη πανδημία δεν είχε επίσημο όνομα, αν και σύμφωνα με ιστορικούς, το πιθανότερο είναι πως ήταν ο τυφοειδής πυρετός. Μάλιστα, έφτασε στο peak του στην Αθήνα το 430 π.Χ. όπου και αφάνισε περίπου τα 2/3 του πληθυσμού.
Τον 11ο αιώνα, η λέπρα – η οποία υπήρχε για αιώνες – ξαφνικά αυξήθηκε και φαίνεται ότι έφτασε σε πανδημική κατάσταση, καθώς εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Αλλά τη δεκαετία του 1300, αυτό που ορισμένοι ειδικοί βλέπουν ως την πρώτη πραγματική πανδημία ήταν η βουβωνική πανώλη. Ο «Μαύρος Θάνατος» εξαπλωνόταν σαν πυρκαγιά σε όλη την Ασία και την Ευρώπη. Εξόντωση πάνω από το 1/3 του Ευρωπαϊκού πληθυσμού.
Η πρώτη σημαντική πανδημία σχετιζόμενη με γρίπη ήταν η Ρώσικη γρίπη, η οποία «ταξίδεψε» σε όλο τον κόσμο στα τέλη του 1800. Μια άλλη γρίπη, η Ισπανική, ξέσπασε σχεδόν 20 χρόνια αργότερα. Στην πρόσφατη σύγχρονη ιστορία ήταν ο HIV/AIDS που σόκαρε τον κόσμο στις αρχές της δεκαετίας του ’80.