Όλοι ξέρουμε πώς είναι να ξυπνάμε τρέμοντας και ιδρωμένοι μετά από ένα τρομακτικό όνειρο. Αν και είναι εύκολο να κατηγορήσουμε το θρίλερ που είδαμε πριν λίγες μέρες, οι πραγματικοί ένοχοι για τους εφιάλτες μας είναι φαινομενικά ουδέτερες καθημερινές δραστηριότητες που αγνοούμε.
Οι εφιάλτες είναι διαφορετικοί από τα συνηθισμένα κακά όνειρα, επειδή μας ξυπνούν απότομα, συχνά τις πρώτες ώρες του ύπνου μας. Επίσης, δεν πρέπει να συγχέονται με τον «νυχτερινό τρόμο», που συμβαίνει τυπικά λίγο αφότου έχουμε αποκοιμηθεί και τον νιώθουμε σαν αληθινό.
Οι εφιάλτες είναι πιο συνηθισμένοι σε παιδιά παρά σε ενήλικες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τους έχουμε. Περίπου το 50% των ενηλίκων βλέπουν περιστασιακά εφιάλτες, σύμφωνα με τους ψυχολόγους. Από αυτούς όμως το 1% περίπου εμφανίζει τόσο συχνά εφιάλτες που χρειάζεται να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια.
Οι εφιάλτες προκαλούν άγχος, κόπωση, εγρήγορση κατά τη διάρκεια των βραδινών ωρών, αυξημένη πρόσληψη καφεΐνης και ζάχαρης. Μακροχρόνια, επηρεάζουν τα γενικά επίπεδα ενέργειας και ψυχικής ευεξίας, ακόμα και την εμφάνιση κατάθλιψης. Εσείς ελέγχετε τους εφιάλτες σας; Ένας τρόπος να το καταφέρετε είναι να εντοπίσετε τι είναι αυτό το οποίο βοηθά στην εμφάνισή τους.
Παράγοντες που μπορούν να προκαλέσουν εφιάλτες
Ψυχολογικά προβλήματα
Ο αρνητικός τρόπος σκέψης και τα ανεπίλυτα ζητήματα παίζουν έναν τεράστιο ρόλο στον καθορισμό των ονείρων. Μία Φινλανδική μελέτη βρήκε ότι όσοι είχαν κατάθλιψη ή απλά μια αρνητική στάση απέναντι στη ζωή είχαν και περισσότερους εφιάλτες. Αν και η κατάθλιψη αποτελεί έναν βασικό παράγοντα, και το γενικευμένο καθημερινό στρες επιδρά επίσης σημαντικά στους εφιάλτες και στην ποιότητα του ύπνου. Το στρες, οι ανεπίλυτες συγκρούσεις και οι προσωπικές τραγωδίες δίνουν τροφή για τη δημιουργία εφιαλτών.
Χαρακτηριστικά προσωπικότητας
Μελέτη του 2001 υπέδειξε πως τα χαρακτηριστικά του χαρακτήρα μας μπορούν να συνεισφέρουν στην εμφάνιση εφιάλτη. Για παράδειγμα, οι πιο «καλλιτεχνικοί» και δημιουργικοί άνθρωποι τείνουν να είναι πιο ευαίσθητοι και έτσι εμφανίζουν συχνότερα άσχημα όνειρα. Ο Αυστρο – Αμερικάνος ψυχαναλυτής και ερευνητής ύπνου Ernest Hartmann βρήκε ότι όσοι είχαν «λεπτότερα» όρια προσωπικότητας – οι πιο δεκτικοί, ευαίσθητοι και δημιουργικοί – ήταν πιθανότερο να έχουν μεγαλύτερα και πιο ζωηρά συναισθηματικά όνειρα.
Διαχείριση τραύματος
Σύμφωνα με έρευνα του 2015, οι εφιάλτες αποτελούν κύριο σύμπτωμα της διαταραχής μετατραυματικού στρες. Αυτό δυσκολεύει την έλευση του ύπνου προκαλώντας αίσθηση κόπωσης την επόμενη μέρα. Κάποιοι άνθρωποι ξυπνούν με ένα στενάχωρο ή φοβισμένο συναίσθημα μετά τους εφιάλτες, κάνοντας δύσκολο να ακολουθήσουν τον ρυθμό της επόμενης μέρας. Αν αυτό συμβαίνει σπάνια, είναι φυσιολογικό, αν όμως είναι συχνό, τότε αυτό μπορεί να αποτελεί σημάδι καταπιεσμένης μνήμης ή τραύματος.
Κατανάλωση φαγητού πριν τον ύπνο
Είναι φυσικά γνωστό πώς όταν τρώμε αργά το βράδυ, επιβαρύνουμε γενικά την υγεία και τα κιλά μας. Όμως, μπορεί να μην γνωρίζατε ότι αποτελεί λόγος εμφάνισης εφιάλτη. Ένα μεγάλο γεύμα, ή ακόμα κι ένα σνακ, αυξάνει τον μεταβολισμό και τη θερμοκρασία του σώματός μας. Ο εγκέφαλος αναγκάζεται να δουλέψει περισσότερο και έτσι δημιουργεί εφιάλτες. Και οι πιθανότητες είναι περισσότερες μετά την κατανάλωση λιπαρών και πικάντικων τροφών.
Αλκοόλ
Αν και αρχικά το αλκοόλ μπορεί να μας βοηθήσει να αποκοιμηθούμε, ο ύπνος μας δεν αποδεικνύεται τελικά καθόλου ξεκούραστος. Σε κάποιο σημείο, το αλκοόλ μεταβολίζεται και η χαλαρωτική του επίδραση εξανεμίζεται, προκαλώντας συχνές νυχτερινές αφυπνίσεις και εφιάλτες. Και χάρη στη βότκα, τα όνειρα και οι εφιάλτες μας γίνονται πιο ζωηροί. Μάλιστα, υπάρχει και ενδεχόμενο να υπνοβατήσουμε.
Παρενέργειες φαρμάκων
Ορισμένα φάρμακα μπορούν να συνεισφέρουν στην εμφάνιση εφιάλτη. Συγκεκριμένα, τα αντικαταθλιπτικά, τα φάρμακα για την αρτηριακή πίεση, τα αντιισταμινικά και τα στεροειδή αποτελούν τους κυριότερους ενόχους. Λιγότερο συχνά επηρεάζουν τα φάρμακα για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, του Πάρκινσον και της μείωσης της χοληστερίνης.