Χατζηχριστοδούλου στο healthweb: Αναβαθμίζονται οι υπηρεσίες του ΕΟΔΥ με πρόγραμμα από το RRF 4ων εκατομμυρίων ευρώ

Πρόεδρος του  Εθνικού  Οργανισμού  Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) Χρήστος Χατζηχριστοδούλου στο www.healthweb.gr  : Από το RRF εγκρίθηκε ένα μεγάλο πρόγραμμα 4^ων  εκατομμυρίων ευρώ  για να αναβαθμίσουμε τις υπηρεσίες του ΕΟΔΥ στην ψηφιοποίηση και να δώσουμε καινούργια εργαλεία για να πάμε και στην εργαστηριακή καταγραφή, που είναι πιο σημαντικό και να παίρνουμε αυτόματα δεδομένα από τα εργαστήρια, εκεί είναι ο στόχος μας να εντάξουμε την τεχνητή νοημοσύνη.

Η εκπομπή Opinion Health του healthweb.gr και η Νικολέτα Ντάμπου φιλοξενούν σήμερα τον Πρόεδρο του  Εθνικού  Οργανισμού  Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) κύριο Χρήστο Χατζηχριστοδούλου, συζητώντας για την εποχή των ιών που διανύει η ανθρωπότητα. Με την εισβολή του ιού SARS-CoV-2 στη ζωή μας, έχει γίνει κατανοητό ότι η ανθρωπότητα διαχρονικά δοκιμάζεται από τους ιούς, παλιούς και νέους, εξελίσσεται και προσαρμόζεται στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Η ιατρική κοινότητα οφείλει να έχει την ετοιμότητα καθώς και η Πολιτεία. Παράλληλα θα μάθουμε ποιοι είναι οι  στόχοι του ΕΟΔΥ που έχουν επιτευχθεί μέχρι σήμερα από την αρχή της θητείας του κύριου Χατζηχριστοδούλου, αλλά και ποιοι είναι οι μελλοντικοί στόχοι.

Μέσα στο 2024 είδαμε ότι υπήρχαν κρούσματα διαφορετικών ιών όπως ο κοκκύτης, παράλληλα με την ιλαρά αλλά και την γαστρεντερίτιδα, τον COVID και την γρίπη, την γρίπη των πτηνών, ενώ  τελευταία εμφανίστηκαν και κρούσματα παρβοϊού σε παιδιά στην Θεσσαλονίκη. Αυτήν την στιγμή ποιοι ιοί βρίσκονται σε έξαρση ;

Όλα αυτά είναι παθογόνα, γιατί κάποιοι είναι ιοί και κάποια είναι μικρόβια. Κάθε 4-5 χρόνια περίπου έχουμε ένα νεοεμφανιζόμενο νόσημα. Πάμε λίγο πίσω να δούμε πριν τον Covid, το 2002 είχαμε τον ιό Ζίκα, που μεταδίδεται με κουνούπια και μολύνει κυρίως τις έγκυες γυναίκες. Πριν από αυτό είχαμε τον ιό Έμπολα. Το 2009 είχαμε ένα νέο στέλεχος γρίπης. Όλοι αυτοί οι ιοί προέρχονται από ζώα. Στο περιβάλλον έχουμε χιλιάδες ιούς, δεν τους ξέρουμε όλους κιόλας. Είναι ένα οικοσύστημα δικό τους και όσο το πειράζουμε, αυτό μας εκδικείται. Έχουμε όμως  και επανεμφάνιση παλιών νοσημάτων, όπως είναι η φυματίωση. Δεν είναι εξαφανίστηκε ποτέ, απλά σε κάποιες χώρες ανεπτυγμένες που έχουν σοβαρά προγράμματα ελέγχου της πάθησης, μειώθηκε. Είχαμε πρόβλημα, μειώθηκε αρκετά, αλλά μην ξεχνάτε ότι έχουμε τεράστια μετακίνηση πληθυσμού από περιοχές όπου έχουν αυξημένη επίπτωση. Αυτοί μεταδίδου πρώτα από όλα στο δικό τους περιβάλλον και έπειτα στο ευρύτερο περιβάλλον. Σήμερα στην Ελλάδα περισσότερα από τα μισά κρούσματα φυματίωσης είναι σε μετανάστες. Μετά είναι οι ευάλωτοι πληθυσμοί και μετά επανέρχεται στην κοινότητα.

Πόσο πιστεύετε ότι έχει συμβάλει η επίσκεψη των μεταναστών στην Ελλάδα στο να επανεμφανιστούν τα παλιά νοσήματα;

Δεν θέλω να δαιμονοποιήσουμε τους μετανάστες. Μην ξεχνάμε ότι και εμείς παλιότερα ήμασταν μετανάστες. Θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό, γιατί υπάρχουν και οι φανατικοί με αυτό το θέμα. Οι μετανάστες φέρνουν το DNA τους, που μας είναι χρήσιμο, όπως φυσικά και τα εργατικά χέρια. Πρέπει εμείς να τους παρέχουμε υπηρεσίες υγείας, να κάνουμε τα screen που πρέπει να κάνουμε σε αυτούς για να τους βοηθάμε να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα που έχουν. Οι Έλληνες παλαιότερα στις ΗΠΑ έφταναν ως μετανάστες στο Elis Island, έμεναν εκεί σε καραντίνα, τους εξέταζαν και αντιμετώπιζαν προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζαν. Αυτό δεν είναι ούτε κακό, ούτε ρατσιστικό.

Υπάρχει κάτι αντίστοιχο και στην Ελλάδα;

Ναι. Ο ΕΟΔΥ έχει αναλάβει ένα πρόγραμμα και μάλιστα τώρα θα αναλάβουμε και πιο εντατικό πρόγραμμα (Εθνοκράτης 2), το οποίο έχει ένα κομμάτι της επιδημιολογικής επιτήρησης. Ασχολείται με τα λοιμώδη νοσήματα στους μετανάστες, τα αντιμετωπίζουμε για να τους βοηθάμε και να κάνουμε το σωστό screening.

Αυτή τη στιγμή που μιλάμε ποιοι ιοί έχουν παρουσία;

Αυτή την στιγμή στην Ευρώπη έχουμε μια αύξηση της ιλαράς. Κάποια κρούσματα εμφανίστηκαν και σε εμάς. Έχουμε μια αύξηση του κοκκύτη και στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.

• Για την ιλαρά ξεκινήσαμε ένα πρόγραμμα πρώτα απ’ όλα εμβολιασμού σε ευάλωτες ομάδες, καλύψαμε όλη την Ελλάδα σε οικισμούς Ρομά και εμβολιάσαμε σημαντικό αριθμό παιδιών και θα πάμε για τη δεύτερη δόση τώρα. Επίσης κάνουμε παρεμβάσεις σε χώρους φιλοξενίας μεταναστών και καταγράψαμε την εμβολιαστική κάλυψη του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού. Είδαμε ότι σε μερικά νοσοκομεία ήταν χαμηλή και εκεί σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας θα κάνουμε δράσεις για να εμβολιάσουμε. Εμείς οι γιατροί για λόγους διάφορους είμαστε πολυάσχολοι και δεν κάνουμε το εμβόλιο. Εμείς θα τους το προσφέρουμε στην πόρτα τους. Εξάλλου το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό είναι υψηλού κινδύνου να νοσήσει από ιλαρά, γιατί τα πρώτα στάδια του νοσήματος μοιάζουν με μια άλλη λοίμωξη μέχρι να εμφανιστεί το το εξάνθημα και τότε μεταδίδουν.
• .Επικοινωνήσαμε με τους ιατρικούς συλλόγους για να ενισχύσουμε τον εμβολιασμό και των ενηλίκων και των παιδιών, παράλληλα με τα δεδομένα από την ΗΔΙΚΑ.
• Για τον κοκκύτη, είναι παιδιά τα οποία δεν προλαβαίνουν να εμβολιαστούν και θέλουμε να ενισχύσουμε το εμβόλιο στις έγκυες, γιατί εκεί είναι το πρόβλημα. Πρέπει να εμβολιαστούν οι έγκυες, που θέλουν να προστατεύσουν και το νεογνό και τις λεχωίδες και να ενισχύσουν εμβολιασμό των ενηλίκων. Κάνουμε προσπάθεια σε αυτό για να πείσουμε τους γυναικολόγους, όπως και να εμβολιάζεται ο περίγυρος των νεογνών. Επίσης δεν ξέρω αν το ξέρετε, και εμείς οι ενήλικες πρέπει κάθε 10 χρόνια να επαναλαμβάνουμε το εμβόλιο διφθερίτιδας – κοκκύτη.

Τώρα που είναι Ιούνιος ωφελεί να γίνουν αυτά τα εμβόλια που λέτε λόγω της εποχής;

Βέβαια, δεν είναι εποχιακό. Οι ενήλικες που δεν έχουν εμβολιαστεί πρέπει να εμβολιαστούν και υπάρχει και ο επανεμβολιασμός. Ισχυρή σύσταση λοιπόν.

Κύριε Πρόεδρε, έχει εμφανιστεί και ο παρβοϊός. Είδατε από τη Θεσσαλονίκη είχαμε πριν κάποια κρούσματα, απεβίωσε και ένα παιδάκι. Γι’ αυτό τι νέα έχετε;

Μετά την πανδημία, όπου κάποια ιογενή νοσήματα υστέρησαν με τις μάσκες πρόσεχαν και την προστασία δεν μεταδόθηκαν, έπεσε η ανοσία. Έτσι έχουν μια αύξηση μετά την πανδημία και στη γρίπη και σαν τους ιούς και στον RSV που δεν είχαμε κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Όπως και στα τροφιμογενή έχουμε τώρα μια αύξηση.

Υπάρχουν καινούρια κρούσματα παρβοϊού αυτή την στιγμή που μιλάμε;

Είχαμε και δυστυχώς είχαμε και έναν θάνατο. Είχαμε και μυοκαρδίτιδες, τις οποίες τις διερευνούμε γιατί μάλλον δεν είναι πολύ συνηθισμένο να έχουμε τόσες πολλές μυοκαρδίτιδες με τον παρβοϊό. Αναφέρεται ότι κάνει και ψάχνουμε εάν υπήρχε λοίμωξη με άλλους με εντεροϊούς κτλ. Το ψάχνουμε σε συνεργασία και με το Ωνάσειο σε 3 περιστατικά και με τους λοιμωξιολόγους στη Θεσσαλονίκη και το διερευνούμε περισσότερο σε βάθος αυτό το φαινόμενο να δούμε και λίγο το στέλεχος που κυκλοφόρησε εάν διαφέρει.

Έχουν κάνει την εμφάνισή τους και διάφορα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, για τα οποία στην Ελλάδα δεν ακούγαμε να είχαμε κρούσματα. Ποια κυριαρχούν αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα;

Έχουμε αύξηση της γονόρροιας και της σύφιλης. Μια ενδεχόμενη μικρή αύξηση ίσως του HIV. Μας ανησυχεί μάλιστα το ότι έχουμε μια σχετική αντοχή στα αντιβιοτικά για τη γονόρροια. Το παρακολουθούμε επισταμένα.

• Ο ΕΟΔΥ γι’ αυτό κάνει μια εκστρατεία ενημέρωσης και ιδρύσαμε ήδη και θα λειτουργήσουμε άμεσα και στην Κρήτη Γραφεία Σεξουαλικής Ενημέρωσης και Ελέγχου Σεξουαλικής Αγωγής, τα οποία θα είναι στην Αθήνα 3, στη Θεσσαλονίκη, στην Κρήτη και στην Αλεξανδρούπολη προς το παρόν. Θα επεκταθούν ενδεχομένως και στην Κεντρική Ελλάδα. Είναι σταθμοί όπου παρέχεται συμβουλευτική και επιπλέον κάνουμε έλεγχο. Είναι ένα πολύ απλό τεστ, γρήγορο και αξιόπιστο, με τη δυνατότητα να διαγνωστούν οι πολίτες και να θεραπευτούν για να μην μεταδώσουν παραπέρα. Άρα θα παρέχουμε συμβουλευτική, θα έχει εξειδικευμένο προσωπικό και συμβουλευτική για πρόληψη. Είναι μια δράση μεγάλη και παράλληλα κάνουμε παρεμβάσεις και τώρα ξεκινήσαμε 4^η ΥΠΕ, θα κάνουμε και με άλλες ΥΠΕ.

Τα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα που αναφέρατε μπορούν να μεταδίδονται και από ανθρώπους που κάνουν χρήση ναρκωτικών, ζουν στο δρόμο και ανταλλάσσουν βελόνες;

Δυστυχώς αυτός είναι ένας τρόπος μετάδοσης και ειδικά για τον HIV αλλά και για τα υπόλοιπα, διότι καμιά φορά τα άτομα αυτά προκειμένου να εξασφαλίσουν τη δόση τους εκδίδονται. Συνεργαζόμαστε με τον ΟΚΑΝΑ. Θα ξεκινήσουμε και ένα πρόγραμμα ειδικά για τους χρήστες, το «Αριστοτέλης», το οποίο εγκρίναμε και θα προχωρήσει ειδικά για τους χρήστες.

Θα υπάρχει κάποιος ιατρικός έλεγχος, κάποια ενημέρωση;

Είναι ένα πρόγραμμα αρκετά προσανατολισμένο με ανθρώπους που δούλεψαν για το πρώτο πρόγραμμα. Διαφέρει ο τρόπος προσέγγισης γιατί είναι δύσκολο να βρεθούν αυτοί οι άνθρωποι. Υπάρχουν κάποια κίνητρα να συμμετέχουν, γίνεται έλεγχος σε αυτούς με θεραπεία.

Με τις νοσοκομειακές λοιμώξεις τι γίνεται αυτή τη στιγμή; Έχετε δεδομένα ως ΕΟΔΥ;

Έχουμε δεδομένα και δικά μας και από άλλα προγράμματα που τρέχουν. Είναι το νούμερο ένα πρόβλημα της Ελλάδας  και του ΕΟΔΥ και πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Η Πολιτεία, το Υπουργείο Υγείας, το έθεσε σε προτεραιότητα και ήδη έχει εγκριθεί ένα πρόγραμμα στον ΕΟΔΥ, το οποίο θα είναι μια συντονισμένη δράση για τα νοσοκομεία που περιλαμβάνει κι άλλο ένα σε συνεργασία με το ΕΚΠΑ που θα αφορά τις ΜΕΘ.

• Το πρώτο αφορά τη σωστή καταγραφή αλλά και εκπαίδευση και παρέμβαση, ενώ το δεύτερο επικεντρώνει στη ΜΕΘ και στην πορεία όσων εισάγονται στα νοσοκομεία.
• Πρόσφατα είχαμε επίσκεψη 5 μέρες από το ECDC. Μας έχει κάνει ένα report με εισηγήσεις για το πώς θα προχωρήσουμε και πρέπει να πω ότι ήταν παρόν και το υπουργείο. Ο Υπουργός κ. Γεωργιάδης, η κα Αγαπηδάκη, ενστερνίστηκαν της προτάσεις και προχωράμε. Δεν μπορούμε να πούμε ότι θα το λύσουμε αύριο το πρόβλημα ή σε ένα μήνα ή σε 2 μήνες. Είναι κάτι που θέλει μακροχρόνιο πρόγραμμα. Έχει σημασία ότι είμαστε πάνω από την Ευρώπη σε ποσοστά. Είμαστε από τις πρώτες χώρες στην Ευρώπη σε νοσοκομειακές λοιμώξεις και έχει σημασία ότι κάποια προγράμματα δίνουν κάποια θετικά αποτελέσματα ότι υπάρχει μια πτώση. Είχαμε μια αύξηση σίγουρα το 2021, που σχετιζόταν μάλλον με την πανδημία, διότι τότε δυστυχώς το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό έδινε προσοχή περισσότερο να μην κολλήσει το ίδιο παρά να μη μεταφέρει ασθενής σε ασθενή τη νόσο.
• Παράλληλα, ένα ακόμη θέμα είναι η αντοχή στα αντιβιοτικά. Έχουμε ήδη αλλάξει πράγματα στον ΕΟΔΥ. Αλλάξαμε τον τρόπο καταγραφής της κατανάλωσης. Εκεί σκοπεύουμε να αξιοποιήσουμε την ΗΔΙΚΑ και να βάλουμε καταρχήν έλεγχο στον κάθε γιατρό πώς συνταγογραφεί, να τον ενημερώνουμε ότι δεν συνταγογραφεί σωστά. Είμαστε υποχρεωμένοι από την Ευρωπαϊκή Ένωση να φτάσουμε τους στόχους του 2030. Αξιοποιούμε λοιπόν τα δεδομένα της ΗΔΙΚΑ για να έχουμε σωστή καταγραφή της κατανάλωσης ανά ειδικότητα και ανά γιατρό και να παρεμβαίνουμε στις ειδικότητες, αλλά και τους ίδιους τους γιατρούς. Είναι ένα μεγάλο βήμα που έγινε η υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών.

Είναι και ένα μεγάλο ζήτημα η καταγραφή των παρενεργειών από τον ΕΟΦ και από τους γιατρούς.

Ναι, έχετε δίκιο. Υπάρχει κίτρινη κάρτα, η οποία είναι υποχρεωμένοι οι γιατροί να καταγράφουν και να αποστέλλεται στον ΕΟΦ με τις παρενέργειες.

Πιστεύετε ότι στην Ελλάδα υπάρχουν εξελίξεις σε ό, τι αφορά στην πρόληψη των ασθενειών; Είστε ευχαριστημένος από τα προγράμματα πρόληψης;

Θα πω ότι είναι η πρώτη φορά που το Υπουργείο Υγείας κάνει πρόγραμμα πρόληψης και πρέπει να του δώσουμε συγχαρητήρια. Δεν υλοποιήθηκε ποτέ ξανά Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης .  Είναι η πρώτη φορά που υλοποιείται πρόγραμμα πρόληψης του καρκίνου μαστού, του καρκίνου τραχήλου της μήτρας, θα υλοποιηθεί για τον καρκίνο του παχέος εντέρου.

Έχει υπογραφεί ένα μνημόνιο συνεργασίας του ΕΟΔΥ με το Πανεπιστήμιο της Κρήτης, στο πλαίσιο της προσπάθειας για ενίσχυση των Περιφερειακών Εργαστηρίων Δημόσιας Υγείας. Μιλήστε μας σε ποια φάση βρίσκεται, πώς έχει εξελιχθεί η συνεργασία αυτή;

Νομίζω ότι είναι μια πολύ καλή συνεργασία που θέλουμε να ενισχύσουμε. Έχουμε κάνει προκήρυξη και θα πάει προσωπικό εκεί, επιστήμονες στο ΠΕΔΥ Κρήτης. Αλλά θέλω να ενισχύσουμε περαιτέρω και με εξοπλισμό και προσωπικό και το έχουμε εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης του ΕΟΔΥ. Άρα μας ενδιαφέρει η ενίσχυση του εργαστηρίου. Γιατί το είδαμε με τις φυσικές καταστροφές στον Daniel στην Θεσσαλία. Εάν δεν είχαμε ένα καλό εργαστήριο δημόσιας υγείας, δεν θα μπορούσαμε να ανταποκριθούμε.

Κύριε Χατζηχριστοδούλου, το σωματείο των εργαζομένων του ΕΟΔΥ στις 15 Ιουνίου είχε βγάλει μια ανακοίνωση που διαμαρτυρόταν για το γεγονός ότι δεν θα ανανεωθούν οι συμβάσεις των εργαζομένων στο πρόγραμμα Philos. Θα μας πείτε τι απαντάτε;

Το Philos απαντούσε σε μια ανάγκη, η οποία υπήρχε τότε (2017-2018) για να καλυφθεί η υγειονομική περίφραξη των μεταναστών. Να πω ότι δεν είναι ο ρόλος του ΕΟΔΥ να παρέχει πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Κάλυψε μια έκτακτη ανάγκη. Πήρε πολλές παρατάσεις. Υπήρχαν τα προβλήματα με το πρόγραμμα, γιατί δεν μπορούσαμε να κάνουμε προσλήψεις. Ήταν εξαιρετικά δύσκολο να γίνουν προσλήψεις και μάλιστα δεν προβλέπονταν καν υλικά και τα έπαιρνε ο ΕΟΔΥ μέσα από τον δικό του προϋπολογισμό. Πληρώσαμε αρκετές φορές τον μισθό των υπαλλήλων για να μείνουν απλήρωτοι, γιατί καθυστερούσε το πρόγραμμα. Παρ’ όλα αυτά, τα προγράμματα έχουν κάποιο τέλος και μια μετεξέλιξη. Να βελτιώσουμε αυτά που είναι αρμόδιος ο ΕΟΔΥ να κάνει με μικρότερο αριθμό εργαζομένων.

Κι εμείς προχωρήσαμε σε αυτή την κίνηση. Εμείς θα πάρουμε ένα κομμάτι το οποίο αφορά δηλαδή και πρέπει να το κάνει καλά ο ΕΟΔΥ. Για το υπόλοιπο, κάποιους ή και όλους θα τους απορροφήσει το επόμενο διάστημα άλλος φορέας.

Κύριε Χατζηχριστοδούλου, πιστεύετε ότι ο ΕΟΔΥ έχει τον αριθμό των εργαζομένων που χρειάζεται; Θα ήθελε περισσότερους ή όχι;

Πολύ περισσότερους, δυστυχώς.  Το μόνιμο προσωπικό είναι 350 περίπου και μάλιστα δεν είναι όλοι επιστημονικό προσωπικό. Έχουμε 1000 άτομα στις Κινητές Μονάδες που προσβλήθηκαν για να κάνουμε τα τεστ. Ψάχνουμε ένα ρόλο να τους δώσουμε. Το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε να συνδεθούν με τη δημόσια υγεία και την πρόληψη, για να δώσει ένα ρόλο στις κινητές μονάδες διαφορετικό.

Θα κάνετε προσλήψεις;

Κάνουμε έναν οργανισμό που προβλέπει 626 άτομα. Ζητήσαμε από το Υπουργείο και το ενέκρινε για προσλήψεις με μπλοκάκια στην αρχή. Με το ΑΣΕΠ οι διαδικασίες είναι δύσκολες, ακολουθούμε και εμείς το δημόσιο. Υπάρχει δυσκολία στο να προκηρυχθεί ένας διαγωνισμός. Ζητήσαμε γύρω στα 100 άτομα.

Είναι έτοιμος ο ΕΟΔΥ και η Πολιτεία για μια νέα πανδημία;

Θα έλεγα ότι είμαστε καλύτεροι από την προηγούμενη πανδημία, αλλά σίγουρα μας λείπει προσωπικό. Δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα τα εργαλεία που χρειάζεται ο ΕΟΔΥ, δηλαδή την βάση δεδομένων και τα προγράμματα που χρειάζονται. Δεν είχαμε ένα σοβαρό σύστημα καταγραφής. Στην πανδημία δουλεύαμε με Excel. Μπορώ να πω ότι οι ίδιοι τώρα το ετοιμάζουμε πιλοτικά την πρώτη webmail εφαρμογή. Η πρώτη ελέγχεται δοκιμαστικά σε γιατρούς γρήγορα για να τη χρησιμοποιήσουμε. Ετοιμάζουμε και μια άλλη εφαρμογή που θα είναι έτοιμη σύντομα.

• Επιπλέον στο RRF εγκρίθηκε ένα μεγάλο πρόγραμμα για να αναβαθμίσουμε τις υπηρεσίες του ΕΟΔΥ στην ψηφιοποίηση και να δώσουμε καινούργια εργαλεία για να πάμε και στην εργαστηριακή καταγραφή, που είναι πιο σημαντικό και να παίρνουμε αυτόματα δεδομένα από τα εργαστήρια, εκεί είναι ο στόχος μας να εντάξουμε την τεχνητή νοημοσύνη.
• Καταφέραμε και πήραμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση γύρω στα 4 εκατομμύρια που εκεί έχουμε βάλει και για πρώτη φορά στην Ελλάδα το ελληνικό πρόγραμμα εκπαίδευσης παρεμβατικής επιδημιολογίας. Εκεί σκοπεύουμε να εκπαιδεύσουμε επιδημιολόγους και είναι σε συνεργασία με το αντίστοιχο ευρωπαϊκό και τη Γερμανία.