ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ
Στέλιος Λουκίδης στο Healthweb.gr: Ο Καθηγητής Πνευμονολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας μίλησε στην εκπομπή Opinion Health, με την Νικολέτα Ντάμπου για την πορεία του εμβολιασμού στην χώρα μας αλλά και το τεστ αντισωμάτων καθώς και για τις επιπτώσεις του κορωνοϊού στην υγεία των ανθρώπων στο μέλλον .
Κύριε Λουκίδη πείτε μας υπήρχε ο κορωνοϊός και πριν την Πανδημία του COVID-19;
Οι κορωνοϊοί είναι γνωστοί εδώ και πάρα πολλά χρόνια ως ενδημικοί ιοί και μάλιστα είχαμε και στο παρελθόν δύο ας το πούμε μικρές πανδημίες από τον SARS και από τον MERS οι οποίες όμως χρονικά έληξαν γρήγορα αλλά και συγχρόνως είχαν περιοριστεί σε συγκεκριμένη γεωγραφική κατανομή στη Νοτιοανατολική Ασία.
Ποιο ήταν το ποσοστό του πληθυσμού που νοσούσε από ο κορωνοϊό και πόσο από γρίπη;
Tα ποσοστά αυτά κυμαίνονται ανάλογα :
Σίγουρα η γρίπη υπερισχύει του κορωνοϊού και αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Τα προηγούμενα χρόνια σε αντίθεση με φέτος όπως και πέρυσι η γρίπη έχει εξαφανιστεί πρακτικά, είτε λόγω της πανδημίας και υπεροχής του κορωνοϊού αλλά συγχρόνως και γιατί χρησιμοποιήσαμε μέτρα ασφαλείας και κατά κάποιον τρόπο αυξήσαμε και το ποσοστό των εμβολιασμών.Υπενθυμίζω ότι φέτος εμβολιάστηκαν 3 εκατομμύρια χιλιάδες άνθρωποι ενώ εμβολιαζόντουσαν γύρω στο 1 εκατομμύριο επτακόσια άτομα, όπως καταλαβαίνετε αυτό θωράκισε αρκετά την προστασία μας απέναντι στη γρίπη.
Αλλά υπήρχαν και στο παρελθόν νοσούντες από κορωνοϊο ;
Φυσικά υπήρχανε, απλώς δεν είχανε την πανδημική εικόνα αυτού του στελέχους και σίγουρα και την επιθετική εικόνα αυτού του στελέχους ,γιατί αυτό θα είχε αποκαλυφθεί και θα είχε βρεθεί και επιδημιολογικά αλλά και στην κλινική πράξη.
Τότε κύριε Λουκίδη το 2019 , γιατί δημιουργήθηκε τόσο μεγάλος πανικός με την εμφάνιση του Covid 19 , αφού υπήρχαν και στο παρελθόν νοσούντες από κορωνοϊο ;
Γιατί φάνηκε ότι το στέλεχος αυτό ήταν ένα στέλεχος που είχε αρκετά αυξημένη νοσηρότητα. Ήταν δηλαδή ιδιαίτερα μεταδοτικό και από ότι φαινόταν είχε και μία πολυσυστηματική επίδραση που αυτή αφορούσε πολλαπλά συστήματα του οργανισμού με κύριο το αναπνευστικό χωρίς να σημαίνει ότι είναι και το μοναδικό έτσι υπάρχουν πολλά Συστήματα που προσβάλλονται από τον κορωνοϊο αλλά νομίζω ότι αυτό το τρίπτυχο μεταδοτικότητα μόλυνση και επιδράσεις και συστηματική προσβολή ήταν αυτό που το έκανε ξεχωριστό και ουσιαστικά έδειξε τη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν.
Μπορούν να αισθάνονται ασφαλής οι άνθρωποι που έχουν εμβολιαστεί ;
Νομίζω ότι όλες οι μελέτες είτε οι αρχικές, που είχαν σχέση με τους εθελοντές αλλά και της πραγματικής ζωής δηλαδή αυτές που είδαμε τους τελευταίους δύο μήνες όπου σε πραγματικό επίπεδο και λέω πραγματικό επειδή ξέρετε είναι διαφορετικό να κάνεις μία μελέτη με σκοπό να δείξεις αποτελεσματικότητα και τελείως διαφορετικό να κάνεις μία μελέτη με σκοπό να δείξεις ότι συμβαίνει στην πραγματική ζωή έδειξαν μία υψηλή αποτελεσματικότητα και απέναντι στη νόσο, αλλά κυρίως απέναντι στην βαριά νόσο που για μένα θα είναι και το πιο σημαντικό. Ξέρετε αν εγώ νοσήσω από κορωνοϊό και περάσω σπίτι μου 5 με 7 μέρες έχοντας χάσει τη γεύση μου ή την όσφρηση μου ή έχοντας μία κεφαλαλγία αυτό δεν θα επηρεάσει καθόλου την καθημερινότητα και δεν θα επηρεάσει καθόλου και το σύστημα υγείας. Αυτό που επηρεάζει το σύστημα υγείας είναι οι παρατεταμένες νοσηλείες οι εισαγωγές στις μονάδες εντατικής θεραπείας και εννοείται η απώλεια της ανθρώπινης ζωής.
Συμφωνείτε με όσους πρόσφατα είπαν ότι θα μπορούσε η πανδημία να είχε αποφευχθεί;
Αυτό ήταν μία σκέψη του παγκόσμιου οργανισμού υγείας αυτό που πρέπει να μάθουμε είναι με ποιον τρόπο θα μπορούσε να αποφευχθεί και δεύτερον ίσως να μάθουμε ότι πίσω από αυτήν την σκέψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τι γνώσεις υπάρχουν .Δηλαδή τι γνωρίζει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας που πιθανόν δεν γνωρίζουμε εμείς, τι έγινε αποκρύφτηκε η πανδημία ,ήτανε κάτι το οποίο είχε πίσω του οικονομικά συμφέροντα και έπρεπε να γίνουν για να υπάρχουν άλλες ισορροπίες ; Είναι κάτι το οποίο εύχομαι να μην συμβαίνει γιατί νομίζω ότι είναι ζήτημα το οποίο είναι εναντίον σε αυτό που λέγεται αξιοπρέπεια και σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή. Μένει να ακούσουμε ακριβώς πως θα μπορούσε να αποφευχθεί ,μην ξεχνάμε ότι και ο ίδιος ο παγκόσμιος οργανισμός υγείας χαρακτήρισε πανδημία αυτή την κατάσταση σε ένα χρονικό διάστημα που μάλλον νόσος είχε εξαπλωθεί αρκετά .
Το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού θα πρέπει να το κάνει κανείς κάθε χρόνο;
Αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο είναι υπό ερωτηματικό θα πρέπει να δούμε πόσο κρατάει η ανοσοαπόκριση αυτών των δύο σχημάτων που χρησιμοποιούμε σήμερα και αν αυτή η ανασοαπόκριση, είναι ουσιαστικά ετήσια που εκεί γύρω πρέπει κανονικά να είναι. Τότε πρέπει να σκεφτεί κανείς να το βάλει στο κλινικό κομμάτι, δηλαδή όπως βάζουμε την γρίπη. Ένα άλλο πράγμα που πρέπει να μας προβληματίζει είναι αν θα είναι με τον ίδιο τρόπο όπως είναι σήμερα ή θα πρέπει να περιέχει περισσότερα του ενός στελέχους όπως γίνεται και με την γρίπη. Στην γρίπη ξεκινήσαμε με το ένα και έχουμε τώρα το τετραδύναμο, μήπως και στον κορωνοϊό ενώ ξεκινήσαμε με το ένα πάμε τώρα να εντάξουμε και τις μεταλλάξεις μέσα στον εμβολιασμό που ίσως τα πράγματα να είναι λίγο διαφορετικά. Βαδίζουμε κατά κάποιον τρόπο στο θέμα των εμβολίων χωρίς επαρκείς γνώσεις γιατί δεν έχουμε τελειώσει ακόμα με την ετήσια παρακολούθηση των εθελοντών.
Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι πολίτες οι οποίοι εμβολιάζονται θα μπορούν να μην κάνουν χρήση της μάσκας. Στην Ιαπωνία γιατί φορούν μάσκα ακόμη για τον SARS. Ποια είναι η γνώμη σας;
Νομίζω ότι οι άνθρωποι της Νοτιοανατολικής Ασίας έχουν γενικότερα στην κουλτούρα τους την μάσκα.
Τους βλέπαμε και τα προηγούμενα χρόνια όταν επισκέπτονται ευρωπαϊκές χώρες ως τουρίστες και μας έκανε εντύπωση ότι φορούσαν μάσκες. Αυτοί το κάνουν φυσικά περισσότερο νομίζω όχι για να προστατευτούν από τους ιογενείς λοιμώξεις αλλά λόγω της ατμόσφαιρας, γιατί ξέρουν ότι στη χώρα που ζουν έχουν επιβαρυμένη ατμόσφαιρα. Τώρα το αν πρέπει να βγάλουν τις μάσκες οι εμβολιασμένοι, αυτό για μένα είναι ένα ζήτημα που θέλει πολύ συζήτηση για τρεις λόγους :
Υπάρχει, λοιπόν αρκετός χρόνος ακόμα για να το σκεφτούμε πώς θα το κάνουμε με ασφάλεια και πώς θα μπορέσουμε να το κάνουμε χωρίς να διαταράξουμε την ισονομία και την δημοκρατία των πολιτών.
Άρα είναι κάτι, το οποίο δεν είναι εφικτό να γίνει άμεσα ; Όλοι οι πολίτες πιστεύουν, ότι θα εμβολιαστούν και ότι μετά θα μπορούν να πετάξουν την μάσκα.
Εγώ εμβολιάστηκα τον Δεκέμβριο με την πρώτη δόση και 20 Ιανουαρίου την δεύτερη, σχεδόν τη δεύτερη μέρα που ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί.Δεν θεωρώ τον εαυτό μου αυτή τη στιγμή ότι πρέπει να κυκλοφορήσω χωρίς μάσκα, γιατί δεν γνωρίζω το ακριβές επιδημιολογικό φορτίο, των εμβολιασμένων πόσο είναι, το ξέρω αλλά είναι ακόμα πολύ χαμηλό και κυρίως πρέπει να δω τουλάχιστον τα περιστατικά πρέπει να είναι κάτω από 1.000 για να μπορώ να πω ότι τα επιδημιολογικό τείχους ανοσίας και τα ημερήσια περιστατικά θα με βοηθήσουν να βγάλω τη μάσκα.
Ένας εμβολιασμένος άνθρωπος, σε τι ποσοστό κινδυνεύει να νοσήσει;
Σύμφωνα με τις μελέτες είναι ένα ποσοστό κάτω του 5% και αν νοσήσει θα χάσει την όσφρηση και όπως έχουμε δει από την εμπειρία μας τον τελευταίο μήνα θα περάσει μία νόσηση πολύ ελαφριάς μορφής που δεν θα χρειαστεί να μπει στο νοσοκομείο. Η ψαλίδα ξέρετε στις νοσηλείες ενώ ξεκίνησε να είναι δύο παράλληλες καμπύλες κοντά η μία στην άλλη αυτή τη στιγμή είναι πολύ ανοιγμένη ανάμεσα στους εμβολιασμένος και στους μη εμβολιασμένους. Δηλαδή φαίνεται ότι πλέον οι νοσηλείες αφορούν τους μη εμβολιασμένος και λιγότερο σε εμβολιασμένους. Και κυρίως αυτούς που έχουν κάνει μόνο την πρώτη δόση και νόσησαν, πολύ σύντομα μετά την πρώτη δόση. Αυτά είναι τα θετικά στοιχεία που έχουμε μετά την παρατήρηση μας στην καθημερινότητα.
Τι προστασία έχει ο άνθρωπος μετά την πρώτη δόση του εμβολίου;
Από τις μελέτες προκύπτει ότι μετά την πρώτη δόση του εμβολίου η προστασία κυμαίνεται από 40 έως 60%. Αλλά αυτό αφορά κυρίως την δράση των εξουδετερωτικών αντισωμάτων , που σημαίνει ότι μαζί με άλλους μηχανισμούς που εμπλέκονται στην διαδικασία μπορεί να είναι ,ένα καλό ποσοστό, δεν είναι όμως το τέλειο που συνήθως αποκτάται μέχρι τις 12 με 14 ημέρες. Από την δεύτερη δόση του εμβολίου.
Τα τεστ αντισωμάτων έχουν νόημα να γίνονται από την στιγμή που δεν μπορούν να δώσουν συγκεκριμένο ποσοστό ανοσίας στον κάθε άνθρωπο αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις πού άνθρωποι νόσησαν και το τεστ αντισωμάτων έδειξε ότι δεν υπάρχει κανένα αντίσωμα. Ποια είναι η άποψή σας;
Τα τεστ αντισωμάτων πρέπει να γίνονται πολύ συντεταγμένα μόνο σε ερευνητικό επίπεδο, για να μπορέσουμε να εξηγήσουμε την πορεία των εξουδετερωτικών αντισωμάτων σε βάθος χρόνου και να δούμε αν υπάρχουν διαφορετικές άνοσο αποκρίσεις σε ανθρώπους που είναι μεγαλύτερης ηλικίας ή σε αυτούς οι οποίοι βρισκόντουσαν υπό αγωγή ανοσοκατασταλτική. Δηλαδή κάποια αγωγή που μειώνει την άμυνα του οργανισμού. Η μελέτη των αντισωμάτων είναι καθαρά ερευνητικού χαρακτήρα και όπως γίνεται και στην Ελλάδα από την θεραπευτική κλινική όπου παίρνουμε πολλές πληροφορίες. Από τον τρόπο που λειτουργεί η ανοσοαπόκριση είναι ερευνητικό το προφίλ τους και όχι αποφάσεων σε κλινικό επίπεδο .
Άρα δεν έχει κανένα νόημα, ο κάθε πολίτης να πηγαίνει σε μία ιδιωτική κλινική και να πραγματοποίει τεστ αντισωμάτων .
Δεν κερδίζεις τίποτα .
Δεν κερδίζουμε κάτι; Γιατί είναι ένα ερώτημα που όλοι μας το έχουμε.
Πολλοί άνθρωποι που νόσησαν, μας λένε έχω αντισώματα να περιμένω να δω ,πότε θα πέσουν για να κάνω το εμβόλιο δεν υπάρχει αυτό το δεδομένο . Υπάρχουν πολλαπλοί μηχανισμοί και νομίζω ότι θα πρέπει να ακολουθήσουμε τις οδηγίες του ΕΟΔΥ .
Ποιές πιστεύετε ότι θα είναι οι επιπτώσεις του κορωνοϊού αλλά και των εμβολίων στην υγεία των ανθρώπων μελλοντικά;
Οι επιπτώσεις στην υγεία μας από την λοίμωξη του κορωνοϊού μελετώνται αυτή την στιγμή σε πολλαπλό επίπεδο. ‘Όλες οι κλινικές που ασχολούμεθα με το αντικείμενο αυτό προσπαθούμε τρεις μήνες μετά τη νόσηση κυρίως την σοβαρή νόσηση αυτή που χρειάζεται νοσηλεία να δούμε τι επιπτώσεις έχει ο κορωνοιός. Στην υγεία των ανθρώπων ευτυχώς μέχρι στιγμής, η πλειοψηφία των ασθενών που νοσηλεύτηκαν φαίνεται να έχουν μία νόσο που υποχωρεί πλήρως σχεδόν στο τρίμηνο ,χωρίς σημαντικές επιπτώσεις. Υπάρχει όμως και μία μικρή ομάδα ασθενών που μπορεί να έχει επιπτώσεις είτε στην αναπνευστική τους δύναμη είτε στην αναπνευστική τους λειτουργία είτε και σε άλλα πιο συστηματικά συμπτώματα όπως είναι η κόπωση το οποίο φαίνεται να είναι κατά την προσωπική μου γνώμη το πιο έμενων σύμπτωμα μετά από λοίμωξη από κορωνοϊό . Δηλαδή οι άνθρωποι και το χρονικό διάστημα που αισθάνονται αυτή την κούραση που δεν είχαν φυσικά πριν την λοίμωξη.
Πόσες επανεισαγωγές γίνονται σε ανθρώπους πού έχουν νοσηλευτεί από κορωνοϊό . Δηλαδή πόσοι μπαίνουν στο νοσοκομείο μετά από καιρό;
Από στατιστικά στοιχεία και από την προσωπική μου κλινική εμπειρία είναι πολύ λίγοι και οφείλονται οι εξαγωγές τους σε περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να είναι παρατεταμένη νοσηλεία. Ξέρετε μέσα στα νοσοκομεία δυστυχώς υπάρχουν και οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, υπάρχουν πολλά πράγματα τα οποία μπορεί να έχεις μία δυσμενή επίπτωση σε διάρκεια σε μία μακρά νοσηλεία όπως είναι η νοσηλεία που γίνεται σε λοίμωξη από Covid 19. Σε γενικές γραμμές νομίζω το ποσοστό είναι πάρα πολύ χαμηλό.
Οι ταξιδιώτες που θα έρθουν από το εξωτερικό και έχουν νοσήσει πώς θα πάρουν την πράσινη Κάρτα, εφόσον θα έχουν κάνει τη μία δόση του εμβολίου που θεωρείται ότι δεν είναι ολοκληρωμένος εμβολιασμός έτσι ώστε να μπορούν να ταξιδέψουν και να έρθουν και στην Ελλάδα. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζει η Γερμανία.
Νομίζω ότι υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες για τους τουρίστες οι οποίες πρέπει να ακολουθηθούν είναι κάτι ,νομίζω παρά πολύ σημαντικό.
Νομίζω ότι φέτος εάν θέλουμε να είμαστε λίγο πιο προσεκτικοί από πέρσι πρέπει να είμαστε πιο αυστηροί στην επιδημιολογική παρατήρηση και να λάβουμε υπόψη ότι φέτος έχουμε και ένα υψηλότερο ποσοστό ανθρώπων που θα επισκεφτούν την χώρα μας και θα έχουν εμβολιαστεί και σαφέστατα θα έχουμε και ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό ανθρώπων που έχουν νοσήσει και θα έχουν φυσική ανοσία. Βεβαίως, όλα αυτά πρέπει να ληφθούν υπόψιν και να τα προσέξουμε με πολύ μεγάλες λεπτομέρειες εμβολιάζοντας και πολίτες με πολύ σωστό σχεδιασμό όπως αποφασίστηκε σε τουριστικές περιοχές για να μπορέσουμε να θωρακίσουμε αυτές τις περιοχές όπως καταλαβαίνετε ένα μικρό νησί έχει μεν τις δομές υγείας που μπορεί να έχει αλλά αυτές οι δομές υγείας δεν μπορούν να αντέξουν τι μπορεί να προέλθει από αυξημένο ποσοστό νόσησης.
Πιστεύετε ότι θα πρέπει να φτιαχτεί μία ξεχωριστή πλατφόρμα ώστε να έχει τη δυνατότητα ο γιατρός από το νοσοκομείο να δηλώνει τον ασθενή που έχει νοσήσει και στη συνέχεια ότι έχει γίνει και η πρώτη δόση του εμβολίου , θα ήταν χρήσιμη;
Πλατφόρμα υπάρχει αυτή τη στιγμή, το μητρώο λοιμώξεις από COVID , κάθε ασθενής που νοσεί από COVID δηλώνεται στο Εθνικό Μητρώο και μπορούν οι αρχές ανά πάσα στιγμή μέσω του ΑΜΚΑ να δουν ότι αυτός ο ασθενής νόσησε. Από κει και πέρα μέσω του emvolio.gr από ότι γνωρίζω, υπάρχει δυνατότητα να φαίνεται ανά πάσα ώρα και στιγμή και πάλι με βάση το ΑΜΚΑ , πότε ένας άνθρωπος έκανε το εμβόλιο και πότε έκανε την πρώτη και πότε έκανε τη δεύτερη δόση. Μην ξεχνάμε ότι η απόφαση της επιτροπής των θεσμών είναι οι άνθρωποι που νόσησαν να κάνουν μία δόση εμβολίου.
Ποια είναι η γνώμη σας για τις μεταλλάξεις του κορωνοιού;
Όλες οι ιογενείς λοιμώξεις μεταλλάσσονται . Η μετάλλαξη σημαίνει ότι ο ιός αναγνωρίζει μετά από λίγο καιρό ότι του επιτίθεσαι και σου λέει ότι εγώ δεν θα κάτσω να σε παρακολουθώ άλλα θα αλλάξω λίγο ‘’πρόσωπο’’. Άλλες φορές το ‘’πρόσωπο’’ αυτό γίνεται πιο δύσκολο και άλλες φορές γίνεται πιο εύκολο. Μεταλλάξεις θα υπάρχουν, σημασία έχει να τις αποτυπώσουμε με ρεαλιστικό βαθμό και συγχρόνως να δούμε πραγματικά τι είναι η κάθε μία. Μην ξεχνάτε ότι έγινε ένας μεγάλος θόρυβος για την νοτιοαφρικάνικη μετάλλαξη που δεν αποδείχθηκε στην κλινική πράξη ότι ήταν τόσο επιθετική και αυτή την στιγμή υπερισχύει η βρετανική μετάλλαξη εδώ και πάρα πολύ καιρό υπάρχουν και κάποιες άλλες, μένει να αποτυπώσουμε με έναν πολύ σωστότερο τρόπο ,αυτές που καθαρίζουμε σαν μεταλλάξεις και τις αποκαλύπτουμε να δούμε τι επίδραση έχουν στην νοσηρότητα. Τι επίδραση έχουν στην σοβαρή νόσο και στην διασπορά.Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούμε να καθορίζουμε αν μία μετάλλαξη είναι μεταδοτική. Μου άρεσε πάρα πολύ ένα άρθρο που έγραψαν στο Imperial College London για την ινδική μετάλλαξη , είπαν ότι μπορεί να είναι μία ισχυρά μεταδοτική μετάλλαξη, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο μέσος όρος ανθρώπων που ζουν σε 20 τετραγωνικά στην Ινδία είναι 8 άτομα. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι ένας τέτοιος συνωστισμός δεν χρειάζεται την μετάλλαξη για να κάνει διαφορά την κάνει και από μόνος του ο ιός.
Τα διαθέσιμα εμβόλια μπορούν να αντιμετωπίσουν και τις μεταλλάξεις;
Από τα στοιχεία που έχουμε μέχρι στιγμής φαίνεται ότι τουλάχιστον τα εμβόλια με mRNA έχουν μία πάρα πολύ καλή δραστικότητα απέναντι στις μεταλλάξεις. Υπάρχουν σε κάποιες μεταλλάξεις εμβόλια εξασθενημένων αδενοϊών που μοιάζουν να μην έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα αλλά πολλές φορές αυτό που βλέπεις στο εργαστήριο μπορεί να μην αντικατοπτρίζει αυτό που βλέπουμε στην κλινική πράξη, για εμένα αυτό θα είχε μεγάλη σημασία. Γι’ αυτό περιμένουμε περισσότερες μελέτες .Παρακολουθούμε τους εμβολιασμένους σε μεγάλα ερευνητικά κέντρα που βασίζονται κυρίως σε μεγάλες εργαστηριακές έρευνες για να δούμε πόσοι από αυτούς θα νοσήσουν από άλλες μεταλλάξεις.Έχει μεγάλη σημασία αυτό να το γνωρίζουμε μέχρι στιγμής δεν το έχουμε δει, οπότε δεν μπορούμε να μιλάμε και για αυτό το θέμα.
Πιστεύετε ότι το φθινόπωρο ‘’απειλούμαστε”, να ζήσουμε ένα νέο κύμα των μεταλλάξεων;
Πιστεύω ότι, πιθανότατα θα έχουμε μία κλινική έξαρση σε κάποια στιγμή, αλλά αν έχουμε χτίσει ένα καλό τοίχος ανοσίας και έχουμε εξασθενίσει τον ιό μέσω του τείχους ανοσίας, πιθανότατα αυτό το ενδημικό κύμα δεν θα αλλάξει την καθημερινότητά μας σε μεγάλο βαθμό όπως την άλλαξαν το δεύτερο και το τρίτο πανδημικό κύμα που ζούμε από τον Οκτώβριο και μετά. Δηλαδή θα την κάνει πιο ενδημική. Μπορεί να πάρουμε κάποια μέτρα αλλά δεν θα φτάσουμε στο σημείο αυτό που ήμασταν μέχρι τώρα του κλεισίματος της οικονομικής ζωής και καταστολής όλων των δραστηριοτήτων.
Ακολουθήστε το healthweb.gr στο κανάλι μας στο YouTube
