Πούσιας στο healthweb: Άνω των 42 ετών, το ποσοστό επιτυχίας στην εξωσωματική είναι κάτω από 8%

Για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και τις ανάγκες των γυναικών στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, καθώς και για τις επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις, συνομιλεί σήμερα η Νικολέτα Ντάμπου στην εκπομπή Opinion Health του healthweb.gr με τον κύριο Σεραφείμ Πούσια, ο οποίος είναι Μαιευτήρας-Χειρουργός Γυναικολόγος, Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, Διδάκτωρ της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Έχει εργαστεί στη Βιέννη της Αυστρίας, όπου και εξειδικεύτηκε στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και τα τελευταία χρόνια διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Κηφισιά.

Υπάρχει προβληματισμός για την υπογεννητικότητα σε όλη την Ευρώπη και στην Ελλάδα. Εμείς ας επικεντρωθούμε στη χώρα μας. Εδώ οι άντρες και οι γυναίκες σε μεγάλο ποσοστό αποφασίζουν να τεκνοποιήσουν μετά τα 40 όπου η γονιμότητα τόσο στις γυναίκες, αλλά φυσικά και στους άντρες μειώνεται. Εμείς θα επικεντρωθούμε στις γυναίκες λόγω του θέματός μας. Γιατί πιστεύετε ότι στην Ελλάδα η επιλογή των γυναικών είναι να τεκνοποιούν μετά τα 40; Τι σας λένε εσάς οι γυναίκες που επισκέπτονται το ιατρείο σας;

Αυτό μπορώ να το υποθέσω από συζητήσεις που γενικότερα έχουμε κάνει.

• Το πρώτο είναι ότι μερικές φορές μπορεί να υπάρχει μια ελλιπής ενημέρωση για το πότε είναι καλό να αναζητήσουμε βοήθεια, για να προλάβουμε λίγο το χρόνο. Οπότε μπορεί ένα ζευγάρι να έχει ξεκινήσει τις προσπάθειές του, να μην φτάνει στον στόχο να τεκνοποιήσει και απλά να περιμένει αντί να πάει κατευθείαν στον ειδικό.
• Το δεύτερο είναι ότι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή έχει και ένα δεδομένο κόστος, το οποίο μερικές φορές μπορεί να δρα αρνητικά στην απόφαση του ζευγαριού να ξεκινήσει. Υπάρχουν κάποιες βοήθειες όπως το ζευγάρι μπορεί να περάσει από επιτροπή και να του δοθούν τα φάρμακα για δύο φορές από τον ΕΟΠΥΥ, αλλά από ό,τι φαίνεται αυτό μερικές φορές δεν είναι αρκετό.

Πρέπει να δοθούν περισσότερα κίνητρα και από τις ασφαλιστικές εταιρείες. Διάβαζα ότι η Κίνα έχει μπει στη διαδικασία αυτή, λόγω του ότι και εκεί αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα υπογεννητικότητας. Πλέον έχουν ξεκινήσει να δίνουν περισσότερα κίνητρα στο να καλύπτονται τα έξοδα της εξωσωματικής γονιμοποίησης.

Η Κίνα είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα, γιατί στην αρχή ξεκίνησε στο να μειώσει τον πληθυσμό τους, αλλά μετά καθώς πέρασε ο καιρός κατάλαβαν ότι υπάρχει πρόβλημα υπογεννητικότητας, έχει πολύ γερασμένο πλέον λαό και δεν έχει τόσες καινούργιες γέννησης. Οπότε οδεύουν προς τα εκεί. Και σε άλλα κράτη, όπως και στην Αυστρία που είχα δουλέψει, δεν χρειάζεται να μπουν από τις ασφαλιστικές τα κόστη, γιατί και το κράτος θα μπορούσε να βοηθήσει τα ζευγάρια. Στην Αυστρία συγκεκριμένα κάλυπτε περίπου τα 2/3 από τα λεφτά που χρειαζόταν ένα ζευγάρι όσον αφορά την επιθυμία του να τεκνοποιήσει. Οπότε γι’ αυτό το λόγο και στην Αυστρία που ήμουν βλέπαμε και ζευγάρια πιο μικρής ηλικίας, αρκετά πριν τα 40, να αναζητούν τη βοήθεια.

Δηλαδή, ποιες ηλικίες έρχονταν στο ιατρείο σας στην Αυστρία; Από πότε ξεκινάει η διαδικασία των ανθρώπων στην Αυστρία οι οποίοι επιθυμούν να τεκνοποιήσουν;

Κυρίως βλέπαμε ηλικίες από 28 μέχρι 40-42. Οι ηλικίες άνω των 42 ήταν εξαιρέσεις, σε αντίθεση με την Ελλάδα που τα ζευγάρια συνήθως έρχονται μετά την ηλικία των 35-38.

Παίζουν ρόλο και οι γενικότερες συνθήκες της ζωής. Ίσως επειδή και τα οικονομικά στην Ελλάδα των ανθρώπων είναι λίγο διαφορετικά από τις άλλες χώρες της Ευρώπης, ίσως γι’ αυτό να μην αποφασίζει κανείς να κάνει παιδιά πριν τα 40.

Μπορώ να υποθέσω ότι υπάρχουν 2 παράγοντες: Ο πρώτος είναι ότι μπορεί να μην υπάρχει σωστή ενημέρωση. Όταν βλέπουμε δηλαδή ζευγάρια στο ιατρείο αρκετά νέα να τους καθοδηγήσουμε ότι όταν βλέπουμε το ξεπερνάμε την ηλικία των 35 θα πρέπει να σκεφτόμαστε σοβαρά εάν θέλουμε να κάνουμε παιδάκι και ποιες είναι οι πιθανότητές μας. Δηλαδή να δώσουμε στον κόσμο στον κόσμο να καταλάβει ότι όσο πιο νωρίς ξεκινήσουμε, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες επιτυχίας.

Η ενημέρωση θα πρέπει να γίνεται από το γιατρό κύριε Πούσια; Υπάρχει ένα κενό ενημέρωσης τόσο από τους γιατρούς προς τους πολίτες, όσο και από την Πολιτεία που θα μπορούσε με καμπάνιες να το επικοινωνήσει.

Τον τελευταίο καιρό οι γιατροί τουλάχιστον προσπαθούν λίγο να ενημερώσουν και να προωθήσουν τα θέματα κρυοσυντήρησης, και το θέμα υπογεννητικότητας της Ελλάδας. Διοργανώνονται συνέδρια και συμπόσια, όπου πάντα αναδεικνύεται το πρόβλημα της υπογεννητικότητας, ότι κάθε χρόνο έχουμε λιγότερες γεννήσεις, όπως επίσης και ζευγάρια που έχουν ένα παιδί με δυσκολία, αποφασίζουν να συνεχίσουν με δεύτερο και τρίτο παιδί.

Ναι, αλλά η σχέση του γιατρού με τον ασθενή είναι πολύ σημαντική, γιατί δεν πάνε στα συνέδρια όλοι οι ασθενείς και οι πολίτες. Οπότε θα πρέπει οι Μαιευτήρες και οι Γυναικολόγοι να μας ενημερώνουν από μικρή ηλικία, γιατί περνάει ο καιρός και νομίζουμε ότι μπορούμε να κάνουμε παιδιά όποτε θέλουμε. Βιολογικά όμως αλλάζει αυτό.

Σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει σωστή ενημέρωση. Όχι ότι δεν μπορούμε να μείνουμε έγκυος μετά τα 35. Μπορεί να είναι λίγο πιο δύσκολο και να χρειαστεί περισσότερος καιρός και αν τυχόν προκύψει κάποιος άλλος επιπρόσθετος παράγοντας που να προκαλεί υπογονιμότητα, αυτό δυσκολεύει ακόμα περισσότερο τον στόχο. Αυτό ουσιαστικά είναι κυρίως ένα ζήτημα που θα πρέπει και οι γυναικολόγοι να λάβουν υπόψη. Πολλοί είναι οι συνάδελφοι στο ιατρείο τους και στα social media που προωθούν αυτού του είδους την ενημέρωση για την κρυοσυντήρηση ωαρίων, που είναι το πιο σημαντικό προληπτικό μέτρο που μπορεί να πάρει μια γυναίκα.

Κύριε Πούσια, ποιος είναι ο βαθμός δυσκολίας για τις γυναίκες από την ηλικία των 40 έως και 50 κατά τη διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;

Συνήθως πριν ξεκινήσουμε οποιαδήποτε διαδικασία, βλέπουμε το ορμονικό προφίλ και τις εφεδρείες σε ωάρια στις γυναίκες. Αυτό γίνεται μετρώντας την αντιμυλλέριο ορμόνη. Ουσιαστικά βλέπουμε πόσα αποθέματα έχει η γυναίκα. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι μετά την ηλικία των 38 τα αποθέματα των γυναικών αρχίζουν και πέφτουν. Στον αντίποδα, το ποσοστό γενετικών ανωμαλιών πάνω από τα 38 αρχίζει και ανεβαίνει σημαντικά. Οπότε έχουμε 2 παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν το ωάριο και τη δυναμική του να γονιμοποιηθεί και να εξελιχθεί σε μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Οπότε όταν έρχονται ζευγάρια άνω των 40, το πρώτο που κοιτάμε είναι με ένα σπερμοδιάγραμμα την ποιότητα του σπέρματος. Γιατί είναι και οι άνδρες, στους οποίους η ηλικία μετά τα 42 αρχίζει να έχει ένα αντίκτυπο στο σπέρμα, τόσο στην ποσότητα και ποιότητά του, αλλά επίσης και σε αυτό που ονομάζουμε κατακερματισμό του DNA. Μπορεί να είναι και αυτός ένας παράγοντας μη γονιμοποίησης ωαρίου και μη επίτευξης κύησης.

Οι μελέτες έχουν δείξει πως άνω των 42 ένα ζευγάρι για να τεκνοποιήσει μόνο του χωρίς καμία βοήθεια οι πιθανότητες είναι  κάτω από το 8%. Οπότε καταλαβαίνετε ότι σε αυτά τα ζευγάρια υπάρχει ένας μεγάλος βαθμός δυσκολίας, γιατί όταν έχουμε μειωμένες εφεδρείες, πολλές φορές τα φάρμακα δεν μπορούν να δημιουργήσουν την πληθώρα ωοθυλακίων στη γυναίκα, ώστε να μπορούμε να πάρουμε πολλά ωάρια, να τα γονιμοποιήσουμε και να δούμε πόσα γονιμοποιημένα ωάρια έχουμε και εν εξελίξει, πόσα έμβρυα μπορούμε να έχουμε στο εργαστήριο για να προσφέρουμε μια εμβρυομεταφορά και μια εν δυνάμει κύηση στη γυναίκα.

Εφόσον από την ηλικία των 40 και 50 υπάρχουν αυτές οι δυσκολίες, ήθελα να ρωτήσω μια γυναίκα που θα αποφασίσει μετά τα 50 να τεκνοποιήσει και να μπει στη διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, είναι πολύ υψηλού ρίσκου για την υγεία και την ασφάλειά της;

Εξ ορισμού μια κύηση η οποία έρχεται από εξωσωματική γονιμοποίηση χαρακτηρίζεται ως υψηλού κινδύνου κύηση. Πόσο μάλλον και στην ηλικία μετά τα 50. Τώρα η Νομοθεσία επιτρέπει σε γυναίκες μέχρι και τα 54 να αναζητήσουν τρόπους ουσιαστικά για να μείνουν έγκυες μέσω της εξωσωματικής. Βέβαια, εκεί υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί που έβαλε ήδη η Εθνική Αρχή, όπως να υπάρχει ένας καρδιολογικός έλεγχος, ένας έλεγχος από το μαστό και ένας έλεγχος από το γυναικολόγο, ώστε και οι 3 γιατροί να μπορούν να γράψουν ότι μπορεί ο οργανισμός να αντέξει να μείνει έγκυος. Βεβαίως σε αυτές τις ηλικίες πολλαπλασιάζονται και οι πιθανότητες εμφάνισης των επιπλοκών κατά τη διάρκεια.

Παίζει ρόλο και η φυσική κατάσταση μίας γυναίκας, αν έχει παραπάνω κιλά;

Βεβαίως. Όσον αφορά τα κιλά, αυτό παίζει ανεξάρτητα από την ηλικία. Το BMI, ο δείκτης μάζας σώματος, έχει σημαντικό αντίκτυπο και στη εξωσωματική, αλλά και εκτός εξωσωματικής. Δεν είναι τόσο με την ηλικία. Αυξημένο BMI έχει δείξει αρκετά αυξημένα ποσοστά επιπλοκών κατά τη διάρκεια των κυήσεων και ουσιαστικά υπογονιμότητα. Αλλά ότι η φυσική κατάσταση της γυναίκας παίζει μεγάλο ρόλο φαίνεται και από τους περιορισμούς που έβαλε η Εθνική Αρχή ότι πρέπει να υπογράψουν 3 γιατροί, για να πιστοποιούν ότι μπορεί η γυναίκα να μείνει έγκυος και να έχει μια φυσιολογική εγκυμοσύνη. Σίγουρα όμως επιβαρύνεται ο οργανισμός.

Ναι, γιατί έχουμε ακούσει περιπτώσεις ειδικά γυναικών που έχουν πάρα πολλά παραπανίσια κιλά και κάποιες έχασαν ακόμη και τη ζωή τους κατά τη διαδικασία της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Παίζει ρόλο ο δείκτης μάζας σώματος είναι στην εμφάνιση των επιπλοκών. Γι’ αυτό το πιο σημαντικό πράγμα είναι ότι όταν ένα ζεύγος είναι παθολογικά παχύσαρκο, ουσιαστικά το πρώτο πράγμα που συστήνουμε είναι η μείωση βάρος. Έτσι θα μπορέσουμε να ελαχιστοποιήσουμε κάποιες επιπλοκές, οι οποίες μπορούν να προκύψουν.

Και ποιο είναι το ποσοστό επιτυχίας στις ηλικίες που συζητάμε από 40 έως 50 κατά την διαδικασία της εξωσωματικής;

Αυτό εξαρτάται και είναι εξατομικευμένο το ποσοστό. Μπορεί μια γυναίκα 40 ετών να έχει πολύ καλές εφεδρείες, να έχουμε πάρα πολύ καλής ποιότητας ωάρια, όπως πολύ καλή ποιότητα σπερματοζωαρίου και να μην κατευθείαν από τις πρώτες 1, 2 ή 3 προσπάθειες. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να έχουμε πολύ μειωμένες εφεδρείες και να παλεύουμε μήνα με το μήνα στο να συλλέξουμε ωάριο και να γονιμοποιήσουμε. Εκείνα τα ποσοστά είναι αρκετά χαμηλά. Δεν βγαίνει ένα ποσοστό γενικότερα σε αυτή την ηλικία 40 έως 50, αλλά είναι εξατομικευμένο, αναλόγως με το προφίλ της γυναίκας και του ανδρός. Αλλά σαφέστατα θα πρέπει να έχουμε στο νου ότι άνω των 42 το ποσοστό θα είναι κάτω από το 8%.

Πλέον και στην ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή έχει ρόλο και η τεχνητή νοημοσύνη, κύριε Πούσια, καθώς μπορεί πλέον η επιλογή των κατάλληλων εμβρύων πριν την εμβρυομεταφορά να γίνεται με τεχνητή νοημοσύνη. Αυτό βοηθάει πραγματικά τους γιατρούς;

Αυτό ουσιαστικά είναι ακόμα νωρίς να το πούμε. Αυτό που έχει εισαχθεί στα εργαστήρια είναι το time lapse, δηλαδή να βλέπεις την εξέλιξη του εμβρύου από τότε που γονιμοποιείται το ωάριο μέχρι και να γίνει βλαστοκύστη, δηλαδή ένα έμβρυο 5 ημερών. Εκεί μπορείς να δεις την εξελικτική διαδικασία του γονιμοποιημένου ωαρίου, γιατί στο τέλος μπορεί να έχεις ένα καλής ποιότητας έμβρυο, αλλά η όλη διαδικασία να μην ήταν τόσο ικανοποιητική ώστε να φτάσει εκεί. Όσον αφορά την τεχνική νοημοσύνη, είναι ακόμα πολύ νωρίς όσον αφορά τα γονιμοποιημένα ωάρια μέχρι το στάδιο της βλαστοκύστης, γιατί υπάρχουν πολλοί παράγοντες οι οποίοι ακόμα δεν έχουν αξιολογηθεί και τα δεδομένα που υπάρχουν ακόμα είναι πάρα πολύ λίγα, ώστε να μπορεί να βγει ένα ασφαλές συμπέρασμα. Δηλαδή η τεχνητή νοημοσύνη σε αυτό το κομμάτι είναι στην αρχή της.

Όταν μια γυναίκα θα τεκνοποιήσει για πρώτη φορά μετά τα 50, όσον αφορά στην υγεία της έχει κάποια οφέλη;

Οφέλη θα προκύψουν ουσιαστικά από τα οιστρογόνα που θα παραχθούν, καθώς θα δει μια βελτίωση στην επιδερμίδα της. Άλλο όφελος δεν θα υπάρξει παρά μόνο το μεγαλύτερο ότι στο τέλος θα έχει ένα παιδάκι.

Έχω διαβάσει κατά καιρούς ότι αυτό βοηθά στη μακροζωΐα.

Όχι αυτό δεν μπορώ να πω ότι ισχύει. Παράγεται οιστριόλη, ένα οιστρογόνο από τον πλακούντα, και δίνει τα οιστρογόνα που γενικότερα είναι οι ορμόνες της νεότητας. Όταν μια γυναίκα, μπαίνει στην περιεμμηνοπαυσιακή περίοδο και μπορεί να νιώθει εφιδρώσεις και ταχυπαλμίες, εκεί με τη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης που έχουν έμμεσα οιστραδιόλη βλέπουμε ότι υπάρχει μια βελτίωση σε νύχια, δέρμα, μαλλιά. Αλλά μακριά επίπτωση στην μακροζωΐα δεν γνωρίζω.

Κύριε Πούσια, τι θα συμβουλεύατε τις γυναίκες που μας παρακολουθούν και τους άντρες;

Το πιο σημαντικό είναι ότι όταν ένα ζευγάρι ξεκινά να τεκνοποιήσει, υπάρχει ένας ηλικιακός παράγοντας που είναι ο πιο σημαντικός. Αν είμαστε κάτω από τα 35 και προσπαθούμε, μπορούμε να προσπαθούμε για ένα χρόνο ελεύθερα με συγχρονισμένες επαφές για να δούμε αν θα μείνουμε έγκυος. Μετά τα 35, καλό είναι στο εξάμηνο να ζητήσουμε βοήθεια και όταν φτάσουμε στην ηλικία των 40, καλό είναι από το τρίμηνο και μετά αν δεν έχουμε μείνει έγκυος να αναζητήσουμε βοήθεια. Το πιο σημαντικό είναι να μην αφήσουμε να περνάει ο χρόνος. Ουσιαστικά αυτό είναι μέρος των γυναικολόγων όταν βλέπουν νέες γυναίκες 30, 32, 33 ετών και στο άμεσο μέλλον δεν βλέπουν να κάνουν παιδάκι, θα ήταν καλό να προσφερθεί η κρυοσυντήρηση ωαρίων για να παγώσουν το χρόνο, ώστε να έχει η γυναίκα κάποια ωάρια στην κατάψυξη, αν ο μη γένοιτο αργότερα τα χρειαστεί.

Καλά το είπατε για να μη λέμε μόνο για τα ζευγάρια, γιατί θα μας ακούν κάποιοι τηλεθεατές και θα λένε ότι υπάρχει και η επιλογή μιας γυναίκας, η οποία έχει αποφασίσει ότι δεν θέλει να έχει σύντροφο. Άρα θα απευθυνθεί στην τράπεζα σπέρματος. Οπότε εκεί τι θα συμβουλεύατε ειδικά σε αυτή την επιλογή;

Αυτό είναι σημαντικό, καθώς πλέον δεν υπάρχουν αυτοί οι περιορισμοί. Απλά αν μια γυναίκα το σκέφτεται κατ’ αυτό τον τρόπο και δει ότι είναι σε μια ηλικία κάτω των 35, καλό είναι να κάνει την κατάψυξη ωαρίων, μήπως τυχόν μετά το πάρει απόφαση και το πραγματοποιήσει ώστε να μην είναι μόνο ένα όνειρο ή μια πιθανότητα, ώστε να είναι και μια πραγματικότητα.