Οι εξαρτήσεις στη ζωή του ανθρώπου και η χρήση ουσιών ανάγεται στην προϊστορία. Οι αρχαιολογικές ενδείξεις για τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, κυρίως φυτών χρονολογούνται τουλάχιστον 10.000 χρόνια πριν οι ιστορικές ενδείξεις υποδεικνύουν πολιτιστική χρήση πριν από 5.000 χρόνια. Υπάρχουν ενδείξεις για το μάσημα φύλλων κόκας στην κοινωνία του Περού πριν 8.000 χρόνια. Σήμερα, στο πλαίσιο της σύγχρονης ζωής το φαινόμενο της χρήσης ουσιών όπως ναρκωτικά, αλκοόλ, κάπνισμα κτλ. είναι πολύ έντονο και ακόμη πιο επικίνδυνο γίνεται εφόσον κυκλοφορούν παράνομα συνθετικά, είτε είναι ναρκωτικά είτε αλκοόλ. Για τις ψυχοδραστικές ουσίες και τους κινδύνους από τη χρήση τους συζητάμε σήμερα με τον Γεώργιο Παπαζήση, ο οποίος είναι Καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας, Ψυχίατρος στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ.
Κύριε Παπαζήση, ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Τι είναι οι ψυχοδραστικές ουσίες;
Ευχαριστώ για την ερώτηση, για να διευκρινίσουμε τι σημαίνει ψυχοδραστικό. Καταρχάς ξέρουμε ότι η ψυχή ως όργανο του ανθρώπινου οργανισμού δεν υπάρχει. Γιατί πλέον είναι ξεκάθαρο ότι όλες οι ψυχικές λειτουργίες ρυθμίζονται από τον εγκέφαλο μας. Άρα λοιπόν, με τον όρο ψυχοδραστικό εννοούμε οποιαδήποτε ουσία δρα στον εγκέφαλο, επηρεάζει τον εγκέφαλο. Μάλιστα και ένας άλλος όρος που έχει ρίζες ελληνικές και χρησιμοποιείται και διεθνώς είναι και ο όρος ψυχοτρόπος (psychotropic). Έχει την ίδια ακριβώς σημασία με το ψυχοδραστικό και πρόκειται για τις ουσίες αυτές που επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας γιατί δρουν στον εγκέφαλο.
Κύριε Παπαζήση, οι ψυχοδραστικές ουσίες χρησιμοποιούνται και για τα φάρμακα της Ψυχιατρικής, σωστά; Μπορεί και τα αντικαταθλιπτικά να έχουν κάποιες ψυχοδραστικές ουσίες;
Βεβαίως, έχετε δίκιο. Όλες οι ουσίες γενικώς που επιδρούν στον εγκέφαλο και αυτό αφορά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για παθήσεις Ψυχιατρικής, αλλά και της Νευρολογίας, είναι με την ευρύτερη έννοια ψυχοδραστικές, γιατί ακριβώς επηρεάζουν λειτουργίες του εγκεφάλου που ρυθμίζουν την ψυχική ‘σφαίρα’.
Και να διευκρινίσουμε στους τηλεθεατές μας ότι φυσικά τα φάρμακα αυτά συνταγογραφούνται από τον γιατρό και μπορούν να τα λάβουν μόνο εάν ο γιατρός κρίνει.
Βεβαίως, αν αναφερόμαστε τώρα συγκεκριμένα στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, πρόκειται για συνταγογραφούμενα φάρμακα, τα οποία έχουν περάσει όλο τον κύκλο της έρευνας και της ανάπτυξης και συνταγογραφούνται με συγκεκριμένες ενδείξεις και σε συγκεκριμένες δοσολογίες από τον θεράποντα ιατρό.
Και όταν λέμε ψυχοδραστικές ουσίες, ποιες είναι, κύριε Παπαζήση; Είναι το αλκοόλ, Τι άλλο;
Στις ψυχοδραστικές εντάσσονται πολλές κατηγορίες ουσιών. Όλες αυτές που επηρεάζουν τον εγκέφαλό μας γιατί δρουν σε συγκεκριμένα σημεία του εγκέφαλού μας και μέσα σε αυτές ανήκουν το αλκοόλ, η νικοτίνη. Να μην ξεχνάμε τις 2 πιο βασικές ουσίες, με τις οποίες γίνεται κακή χρήση από τον γενικό πληθυσμό.
Ναι την έχουμε απενοχοποιήσει κιόλας, καλά το λέτε. Μας έχει γίνει οικεία η νικοτίνη σε μικρούς και μεγάλους, κύριε Παπαζήση.
Και το αλκοόλ, και γι’ αυτό χρησιμοποιείται ο όρος της κοινωνικής χρήσης, η οποία θεωρείται μία αποδεκτή χρήση αλκοόλ. Αλλά είναι πολύ λεπτά τα όρια στο πόσο εύκολα ξεφεύγει το κοινωνικό και γίνεται παθολογικό για τον οργανισμό. Πέρα λοιπόν από το αλκοόλ και της νικοτίνη είναι επίσης όλα τα κανναβινοειδή, η κάνναβη και τα παράγωγά της και τα νέα συνθετικά κανναβινοειδή, οι οπιοειδείς ουσίες και τα νέα συνθετικά οπιοειδή. Θα διευκρινίσω τι εννοώ με νέα συνθετικά τόσο στα κανναβιδοειδή όσο και στα οπιοειδή. Είναι οι διάφορες ουσίες, οι οποίες διεγείρουν ουσιαστικά τις εγκεφαλικές λειτουργίες, τις λεγόμενες ψυχοδιεγερτικές ουσίες όπως οι αμφεταμίνες, η κοκαΐνη, τέτοιου είδους ουσίες. Και βεβαίως όλες αυτές οι ουσίες που κυκλοφορούν στο εμπόριο και γίνεται δυστυχώς κατανάλωσή τους από τους νέους που διασκεδάζουν, όλα αυτά τα επονομαζόμενα club drugs.
Μπορείτε να μας πείτε ποια είναι η δράση τους στον εγκέφαλο;
Εξαρτάται από τον τύπο της ουσίας, δηλαδή η κάθε μία από αυτές τις ουσίες δρα σε συγκεκριμένους υποδοχείς. Για παράδειγμα αυτά που βρίσκονται στα clubs, που είναι πολύ οικεία στους νέους.
- Τα περισσότερα από αυτά είναι ψυχοδιεγερτικές ουσίες του εγκεφάλου, οπότε επηρεάζουν περισσότερο την ντοπαμίνη του εγκεφάλου και τους υποδοχείς ντοπαμίνης. Οι πιο κατασταλτικές ουσίες (τα οπιοειδή όπως μορφίνη, ηρωίνη, φεντανίλη) δρουν στους υποδοχείς των οπιοειδών που υπάρχουν ήδη στον εγκέφαλό μας, είναι ενδογενείς υποδοχείς τα κανναβινοειδή δρουν στους υποδοχείς των κανναβινοειδών. Εξαρτάται λοιπόν από τον τύπο της ουσίας, κάθε ουσία έχει διαφορετικό μηχανισμό δράσης, αλλά βρίσκει το στόχο της γενικώς στον εγκέφαλο.
Το αλκοόλ κύριε Παπαζήση που είναι μία ευχαρίστηση γι’ όλους τους ενήλικες που πίνουν ένα κρασάκι με το φαγητό. Πώς λειτουργεί; Μας χαλαρώνει, μας δίνει ευεξία;
Το αλκοόλ έχει κατά βάση μια αγχολυτική δράση όταν καταναλώνεται σε μικρές ποσότητες. Δημιουργεί επίσης αισθήματα ευφορίας στις πιο χαμηλές ποσότητες. Στις υψηλότερους σε όμως ποσότητες, επειδή ακριβώς δρα σε υποδοχείς, οι οποίοι καταστέλλουν τον εγκέφαλο, έχει και μια κατασταλτική δράση. Με βάση τον μηχανισμό του, τα κέντρα του εγκεφάλου που επηρεάζουν δημιουργούν αγχόλυση, μυοχάλαση ενώ έχει και κατασταλτικές ιδιότητες. Όταν γίνεται, επαναλαμβάνω, η χρήση του σε συγκεκριμένες ελεγχόμενες ποσότητες. Εμείς γενικώς μέσα στην έννοια του αλκοόλ, συμπεριλαμβάνουμε πάρα πολλά διαφορετικά ήδη ουσιών και με διαφορετική σύσταση, που το καθένα από αυτά διαφέρει και κυρίως η επίδρασή του διαφέρει όταν γίνεται η χρήση του σε μείγματα που δεν είναι απόλυτα ελεγχόμενα.
Η χρήση με την κατάχρηση, τι διαφορά έχουν;
Ωραία ερώτηση, γιατί πρέπει να διευκρινίσουμε τι σημαίνει χρήση. Η χρήση είναι πάρα πολύ γενική έννοια που σημαίνει ότι λαμβάνουμε οποιαδήποτε ουσία. Κάνουμε χρήση μιας ουσίας σημαίνει λαμβάνουμε οποιαδήποτε ουσία για θεραπευτικό ή μη σκοπό. Η κατάχρηση, η οποία έχει επίσης έναν ευρύτερο χαρακτήρα, αναφέρεται σε μια δυσλειτουργική χρήση της ουσίας, όταν λοιπόν η όποια ουσία λαμβάνεται πέρα από τον ενδεδειγμένο τρόπο.
Και η εξάρτηση έχει πιο συγκεκριμένη έννοια και πλέον χαρακτηρίζει μια επαναλαμβανόμενη χρήση της οποιασδήποτε ουσίας, μια συνεχόμενη χρήση, η οποία παρά τις όποιες επιβλαβείς συνέπειες που επιφέρει στον οργανισμό και τις μακροχρόνιες αλλαγές που επιφέρει στον εγκέφαλό μας εξακολουθεί να υφίσταται. Μια χρόνια υποτροπιάζουσα παθολογική χρήση μιας ουσίας. Αυτή είναι η ευρύτερη έννοια της εξάρτησης. Άρα η χρήση είναι κάτι το φυσιολογικό.
Η κατάχρηση αρχίζει και γίνεται ένας παθολογικός δυσλειτουργικός τρόπος της ουσίας και όταν πλέον περνάμε στην εξάρτηση, ουσιαστικά περνάμε σε μια μορφή διαταραχής, σε μία μορφή αρρώστιας. Γιατί σημαίνει ότι γίνεται μια χρόνια υποτροπιάζουσα χρήση της ουσίας, χωρίς πλέον ο χρήστης να λαμβάνει υπόψη, παρότι μπορεί να είναι φανερές, τις επιβλαβείς επιδράσεις της ουσίας αυτής.
Βέβαια, για παράδειγμα, κύριε Παπαζήση, εγώ μπορεί να πίνω 2 φορές το μήνα κρασάκι, αλλά από τη στιγμή που καθημερινά δεν το ζητάει ο οργανισμός μου κάνω χρήση, δεν κάνω κατάχρηση ούτε έχω εξάρτηση, σωστά;
Ακριβώς. Όταν όμως η χρήση ποτηριών κρασιού γίνεται καθημερινή, τότε περνάμε σε επίπεδα κατάχρησης και ενδεχομένως εξάρτησης. Εδώ ίσως θα πρέπει να διαφοροποιήσουμε ότι με βάση τα επίσημα κριτήρια, η εξάρτηση έχει 2 χαρακτηριστικά: αφενός η λεγόμενη ανοχή στην ουσία, δηλαδή να χρειαζόμαστε μεγαλύτερες δόσεις για να επιτύχουμε το ίδιο αποτέλεσμα και αφετέρου η ύπαρξη του στερητικού συνδρόμου, δηλαδή ενός συνόλου συμπτωμάτων που εμφανίζονται με την ελάττωση της χρήσης της ουσίας ή τη διακοπή της χρήσης.
Η εξάρτηση είναι ιατρική νόσος;
Η εξάρτηση, όπως πολύ ωραία το θέτετε, είναι νόσος. Είναι μία ιατρική νόσος, γιατί στην ουσία περιλαμβάνει πλέον και αλλαγές, διαταραχές που συμβαίνουν στον εγκέφαλό μας. Και μάλιστα με όλα τα νεότερα δεδομένα φαίνεται ότι υπάρχει και ένα βιολογικό υπόβαθρο στην εξάρτηση. Αυτό μπορεί να το καταλάβει κανείς αν παρατηρήσει ότι κάποιοι άνθρωποι εθίζονται πιο εύκολα σε μια ουσία, ενώ κάποιοι μπορεί να μην εθίζονται καθόλου.
- Αλλά δυστυχώς δεν μπορούμε να προβλέψουμε ποιος έχει αυτό το υπόβαθρο και είναι ευάλωτος στην εμφάνιση της εξάρτησης μιας ουσίας. Δηλαδή κάποιος μπορεί να καπνίσει μία φορά να δοκιμάσει ένα τσιγάρο μία φορά στη ζωή του και να κολλήσει σε αυτό, να εξαρτηθεί από τη νικοτίνη, ενώ κάποιοι άλλοι βλέπουμε ότι μπορούν να καπνίζουν περιστασιακά με μεγάλες διακοπές ενδιάμεσα, χωρίς να αναζητούν την ουσία αυτή. Αυτό το παράδειγμα του τσιγάρου σκεφτείτε το αναλογικά για οποιαδήποτε άλλη ουσία. Απλά κάποιες ουσίες είναι από τη φύση τους πιο εξαρτησιογόνες και έτσι αυξάνεται η πιθανότητα να καταστήσουν εξαρτημένο οποιοδήποτε άτομο τις δοκιμάσει.
Άρα είναι και θέμα βιολογικό. Εδώ παίζει ρόλο, όπως λέτε, η βιολογία του κάθε ανθρώπου. Παίζει καθόλου ρόλο το εάν ως προσωπικότητα είναι αυτό που λέμε δυνατός χαρακτήρας; Δηλαδή μπορεί εγώ να κάνω περιστασιακά κάποια τσιγάρα και ο εγκέφαλός μου καθημερινά να μου το θυμίζει, αλλά εγώ να φέρνω αντίσταση. Αυτή η ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ένας άνθρωπος που αντιμετωπίζει έτσι το γεγονός πώς την χαρακτηρίζετε ως ψυχίατρος;
Αν δεχτούμε το βιολογικό υπόβαθρο, υπάρχουν περιπτώσεις και κάποιες από τις ουσίες αυτές που αναφέραμε είναι ισχυρά εξαρτησιογόνες που ξεπερνούν τη θέληση και το χαρακτήρα του καθενός. Άρα είναι ρίσκο να μπαίνουμε στη διαδικασία να δοκιμάζουμε οποιαδήποτε ουσία, γιατί υπάρχει σοβαρός κίνδυνος εξάρτησης από αυτή χωρίς να προβλεφθεί και να είναι πέρα από τις δυνατότητές μας να αντισταθούμε στη χρήση.
Άρα προτείνετε καλύτερα να αποφεύγουμε τις επικίνδυνες ουσίες. Να μη λέμε ας τα δοκιμάσω όλα στη ζωή μου, που έλεγαν παλιά.
Ακριβώς, να μην μπαίνουμε στη διαδικασία και στην περιέργεια να δοκιμάσουμε γιατί υπάρχει ισχυρός κίνδυνος εξάρτησης, έστω και με τη χρήση μιας δόσης από όλες αυτές τις ουσίες που αναφέραμε και όπως είπα δεν μπορεί να προβλέψει κανείς το υπόβαθρο. Δεν γνωρίζουμε ποιο είναι αυτό το βιολογικό υπόβαθρο που καθιστά κάποιον πιο ευάλωτο στο να εξαρτηθεί σε σχέση με κάποιον άλλον. Γενικώς, λοιπόν η σύσταση και ιδιαίτερα προς τους νέους προς τους εφήβους, όλους αυτούς που μπορεί ενδεχομένως να πειραματίζονται αν θέλουν να δοκιμάσουν οποιαδήποτε από αυτές οι ουσίες, η οδηγία είναι μην δοκιμάζετε γιατί υπάρχει κίνδυνος εξάρτησης έστω και με μία δόση από αυτές.
Και κινδύνους θανάτου ίσως, αν είναι κάτι νοθευμένο.
Βεβαίως, γιατί όπως ήδη ανέφερα όλες αυτές οι ουσίες πλέον έχουν περάσει δυστυχώς ένα επίπεδο που είναι καθαρά συνθετικές χημικές ουσίες. Δυστυχώς, φτιάχνονται σε παράνομα εργαστήρια και με μια μεθοδολογία που κανείς δεν γνωρίζει επακριβώς και με τη χρήση από όλους αυτούς που μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία φθηνών υλικών και πιο εξαρτησιογόνων ουσιών. Όλα αυτά καθιστούν αυτές τις ουσίες εξαιρετικά επικίνδυνες. Το ίδιο ισχύει όπως αναφέρατε και στο αλκοόλ. Είδαμε και πρόσφατα περιστατικά. Η νοθεία του αλκοόλ για να παραχθεί ένα προϊόν και μπορεί να έχει εξαιρετικά επιβλαβή αποτελέσματα για τον ανθρώπινο οργανισμό, σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγήσει μέχρι και στο θάνατο.
Οι λεγόμενες «μπόμπες» κύριε Παπαζήση που δυστυχώς κάποια στιγμή στη ζωή μας όλοι μας ήπιαμε χωρίς να το ξέρουμε, είναι πάρα πολύ επικίνδυνες. Και εδώ θα κάνουμε μία παρένθεση σημειώνοντας ότι έχει ευθύνη η Πολιτεία να κάνει ελέγχους εισαγωγής, προμηθειών κτλ σε συγκεκριμένα προϊόντα. Κύριε Παπαζήση, το αλκοόλ που είναι και μία ουσία οικεία, εάν τελικά γίνει εξάρτηση είναι η παρέα κάποιου από ψυχολογικής άποψης; Μπορεί να καλύπτει κάποια ψυχολογικά κενά είτε λείπει η αγάπη είτε από κάποια απογοήτευση, φοβίες;
Όπως είπαμε για να μην το αποδώσουμε όλο στο βιολογικό υπόβαθρο, για να οδηγηθεί κάποιος σε μία εξάρτηση από τέτοιες ουσίες, αυτό είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που σίγουρα έχει μία βιολογική υπόσταση, μια βιολογική συνιστώσα, αλλά έχει και τις λεγόμενες ψυχοκοινωνικές συνιστώσες. Άρα είναι διάφοροι παράγοντες που οδηγούν κάποιον στην αναζήτηση της συντροφιάς τέτοιας ουσίας, όπου η αρχική δράση που υπάρχει, η αγχολυτική, όπως είπα, η πιο κατασταλτική σύντομα λόγω ακριβώς του εθισμού που προκαλούν αυτές οι ουσίες του φαρμακολογικού μηχανισμού του εθισμού μετά από ένα χρονικό διάστημα δυστυχώς δεν προσφέρουν κανένα ευεργετικό αποτέλεσμα, αλλά έχουν μόνο τοξικές συνέπειες για τον οργανισμό.
Είναι και κοινωνικό το φαινόμενο κύριε Παπαζήση, γιατί το βλέπουμε όλοι. Αν είμαστε έξω και δεν πίνουμε αλκοόλ δεχόμεθα και bullying από την παρέα, που λέει «γιατί δεν πίνεις και πίνεις perrier, τι πρόβλημα έχεις και δεν πίνεις;». Και τα παιδιά μιμούνται όταν βλέπουν τους γονείς να πίνουν αλκοόλ. Κάποιοι κάνουν και το λάθος «δοκίμασε λίγο παιδί μου». Όλα αυτά πόσο επικίνδυνα μπορεί να αποβούν;
Ναι όπως είπατε, το βλέπουμε έτσι κάποιοι γονείς να δίνουν σε ανήλικα παιδιά να δοκιμάσουν κρασί. Βέβαια μπορεί να είναι εξαιρετικά επικίνδυνο γιατί όπως είπαμε, δεν μπορούμε να προβλέψουμε κάθε οργανισμός πώς θα λειτουργήσει. Μπορεί η μικρή ποσότητα εκείνη την ώρα να μην έχει κάποια ιδιαίτερη επίδραση σωματικά, αλλά μπορεί να το καταστήσει ευάλωτο σε ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, να εξαρτηθεί από την ουσία αυτή. Οπότε πραγματικά τέτοιου είδους πειραματισμοί είναι επικίνδυνοι.
Και πλέον νομίζω ότι και εσείς οι γιατροί είστε πιο αυστηροί. Παλιά έλεγαν «ένα ποτηράκι κάνει καλό στην καρδιά». Τώρα σας βλέπω ότι και η οδηγία έχει αλλάξει αλλά και οι γιατροί είστε αυστηροί, λέτε όχι.
Πρέπει να είναι κανείς αυστηρός, γιατί επαναλαμβάνω όσο αφήνουμε μεγαλύτερα περιθώρια σε αυτό, τόσο αυτός ο λήπτης δεν μπορεί να αξιολογήσει το μέτρο πόση είναι αυτή η ποσότητα, η οποία δεν είναι επιβλαβής για τον οργανισμό. Όταν αφήνεις ανοιχτό το περιθώριο της χρήσης, υπάρχει ο κίνδυνος οποιοσδήποτε δεν το ελέγξει αυτό πολύ γρήγορα να εξαρτηθεί από την ουσία αυτή. Βέβαια είναι ένα πρόβλημα το οποίο είναι γενικό.
Αν θέλουμε να μείνουμε σε εξαιρετική ειδικότερα του αλκοόλ, είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο και θα πρέπει κάθε χώρα, κάθε κοινωνία να λαμβάνει τα δικά της μέτρα και με βάση την συνολική κουλτούρα που υπάρχει στην κοινωνία αυτή και τους αυστηρούς περιορισμούς, για να προφυλάξει ιδίως τα νέα άτομα, ώστε να αποφευχθούν όσο το δυνατόν να μειωθεί ο αριθμός του του πληθυσμού που εν δυνάμει μπορεί να εξαρτηθεί από τις ουσίες αυτές. Αλλά τα νέα άτομα ουσιαστικά ακόμα δεν έχουν αναπτύξει πλήρως και τον ψυχισμό τους, αλλά και τον εγκέφαλό τους, το να τα θέτεις σε κίνδυνο με τη χρήση τέτοιων ουσιών αντιλαμβάνεστε ότι ενέχει ακόμη μεγαλύτερος κινδύνους για την υγεία τους.
Είναι και η άγνοια του κινδύνου στους εφήβους, οπότε είναι πολύ επικίνδυνο. Ποιες είναι οι συνέπειες της χρήσης των club drugs και του αλκοόλ από τους εφήβους στην υγεία τους.
Οι συνέπειες είναι και σωματικές. Είπαμε, εξαρτάται από τον τύπο την ουσίας τι βλάβη μπορεί να προκαλέσει. Συνήθως οι περισσότερες των ουσιών αυτών έχουν βλάβες στο συκώτι, στο ήπαρ και στη νεφρική λειτουργία, αλλά είναι και εγκεφαλικές οι βλάβες που προκαλούνται από την περιστασιακή χρήση και ιδιαίτερα όταν γίνεται μεγάλη κατανάλωση κάποιας ουσίας μπορεί να έχουμε από διαταραχές της όρασης, από έντονους πονοκεφάλους, ιλίγγους, ζαλάδες μέχρι και το να πέσει κάποιος σε κώμα. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι μη αναστρέψιμο με εγκεφαλικό οίδημα, αιμορραγία κτλ. Εξαρτάται για ποιους μιλάμε και για τι ποσότητα μιλάμε και για το πόσο καθαρή είναι η ουσία αυτή. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι από σχετικά ήπια για τον εγκέφαλο μέχρι και θανατηφόρα.
Έχετε συναντήσει κάποιο παιδί που να έχει πάθει εξάρτηση από το αλκοόλ, ας πούμε; Αν ναι, σε ποια ψυχολογική κατάσταση βρίσκεται και πώς εξελίσσεται η πορεία ενός τέτοιου ανθρώπου;
Ειδικά με το αλκοόλ, επειδή υπάρχει κιόλας η φιλοσοφία της κοινωνικής χρήσης, είναι δύσκολο, ιδίως στα πρώιμα στάδια, ακόμα και το ίδιο το άτομο να αποδεχτεί ότι είναι εξαρτημένο. Και αυτό δεν το βλέπω μόνο στα παιδιά. Τα βλέπουμε και στους ενήλικες που περνάνε πάρα πολλά χρόνια μέχρι να αποδεχτεί κάποιος ότι είναι εξαρτημένος από το αλκοόλ. Μόνο αν αρχίσει και βλέπει σοβαρές συνέπειες στο σώμα του ή σε κάποιες λειτουργίες αρχίζει να αποδέχεται το πρόβλημα αυτό.
- Ιδίως τα νεαρά άτομα, τα οποία δεν βιώνουν, είναι νέος οργανισμός, είναι πιο ανθεκτικός οργανισμός, οπότε δεν έχει κάποιες σωματικές επιπτώσεις στην αρχική αυτή φάση. Άρα δεν μπαίνει στη λογική ότι έχει πρόβλημα, είναι εξαρτημένος, οπότε δεν προχωράει και σε κάποια περισσότερα μέτρα για να αντιμετωπίσει αυτό.
Γι’ αυτό δυστυχώς βλέπουμε στους αλκοολικούς και ιδίως στους χρόνιους αλκοολικούς ότι έρχονται αντιμέτωποι με το πρόβλημα πολύ αργότερα στη μέση ηλικία, όταν θα είναι εμφανείς και οι επιπτώσεις όλου αυτού στην οικογένειά του, οπότε είναι ένα θέμα που δυστυχώς κάποιος αρχίζει να το αντιμετωπίσει όταν έχει ήδη εξελιχθεί.
Και η αποκατάσταση από αυτές τις εθιστικές ουσίες πώς μπορεί να γίνει, κύριε Παπαζήση; Θα μπορούσε δηλαδή να γίνει και με ένα συνδυασμό ψυχοθεραπείας;
Είναι πολύ δύσκολη η διαχείριση των εξαρτήσεων γενικά. Βλέπετε, υπάρχουν πάρα πολλές δομές, κέντρα, φιλοσοφίες που προσπαθούν να προλάβουν και να διαχειριστούν τις εξαρτήσεις. Εξαρτάται από τον τύπο της ουσίας. Στην συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι εξαιρετικά δύσκολη η διαχείρισή τους και να μην ξεχνάμε αυτό που ανέφερα πριν ότι μιλάμε για μία χρόνια νόσο. Θυμηθείτε την έκφραση μία φορά καπνιστής, πάντα καπνιστής.
Οποιοσδήποτε έχει φτάσει σε ένα σημείο κατά μιας τέτοιας ουσίας είναι εν δυνάμει ευάλωτος σε υποτροπές, άρα μιλάμε για ένα χρόνιο αγώνα. Δεν είναι κάτι που αντιμετωπίζεται από τη μία μέρα στην άλλη. Χρειάζεται μία συνεχή προσπάθεια ατομική και ένα οργανωμένο πλαίσιο. Άρα η ατομική προσπάθεια σίγουρα περιλαμβάνει ψυχοθεραπεία, αλλά και ένα οργανωμένο πλαίσιο και ομάδες. Γι’ αυτό και υπάρχουν όλες αυτές οι δομές τις οποίες γνωρίζουμε – ΟΚΑΝΑ, ΚΕΘΕΑ και όλες οι ανάλογες που προσφέρουν ένα συνολικό πακέτο υποστήριξης για την απεξάρτηση.
Και ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια που μπορεί να υποδηλώνουν την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών στα παιδιά, έτσι ώστε οι γονείς να αρχίζουν να το αντιλαμβάνονται και να ζητήσουν βοήθεια από το γιατρό;
Αυτό εξαρτάται από τον τύπο της ουσίας. Άλλα είναι τα σημάδια τα οποία εμφανίζονται με τη χρήση αλκοόλ, άλλα είναι προφανώς με το τσιγάρο, αλλά είναι με τις άλλες ουσίες. Είναι πολύ διαφορετικά από ουσία σε ουσία. Άρα αυτό που πρέπει να έχουν και τα παιδιά υπόψη είναι οι αλλαγές στην συμπεριφορά, οι οποίες παρατηρούνται με τη χρήση τέτοιων ουσιών.
Δηλαδή οι γονείς θα πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένοι για να παρατηρήσουν οποιαδήποτε αλλαγή στην συμπεριφορά του παιδιού τους, το οποίο μπορεί να περιλαμβάνει αλλαγές στις συνήθειες του ύπνου, ευερεθιστότητα, νεύρα, απομάκρυνση από την οικογένεια και από το στενό φιλικό περιβάλλον, αλλαγή συνηθειών. Θα πρέπει να είναι πάνω οι γονείς από το παιδί και ευαισθητοποιημένοι να παρατηρούν το παιδί τους για να δουν οποιαδήποτε αλλαγή της συμπεριφοράς που μπορεί να είναι ένα σημάδι ότι κάτι μπορεί να συμβαίνει ή να σχετίζεται με χρήση.
Κύριε Παπαζήση, κλείνοντας θέλετε να προσθέσετε κάτι; Εσείς κάνετε δράσεις και σε σχολεία μαζί με την κυρία Όλγα Τζέτζη την Παιδίατρο, για την ενημέρωση των παιδιών . Εκεί τι βλέπετε;
Προσπαθούμε να ευαισθητοποιήσουμε και να επιμείνουμε στην ενημέρωση για την χρήση όλων αυτών των ουσιών στις νεαρές ηλικίες. Γιατί από εκεί ξεκινάει το πρόβλημα. Άρα οι δράσεις αυτές τις οποίες έχουμε κάνει και σε γυμνάσια και σε λύκεια πρέπει να ξεκινάνε από τις ηλικίες αυτές, δηλαδή ουσιαστικά από το γυμνάσιο. Γιατί βλέπουμε σε αυτές τις ηλικίες τα παιδιά δοκιμάζουν για παράδειγμα το τσιγάρο ή κάνουν πλέον χρήση κανονική τσιγάρου και αλκοόλ. Άρα πρέπει σε όσο το δυνατόν πρωϊμότερες ηλικίες να παρέμβουμε, να ενημερώσουμε σωστά, να ευαισθητοποιήσουμε, να δείξουμε τους κινδύνους γιατί όπως λέμε, για οποιαδήποτε εξάρτηση μέσα από τις δράσεις αυτές, έστω και ένα παιδί να κερδίσουμε, το οποίο θα το πείσουμε να μείνει μακριά από αυτά είναι μεγάλο κέρδος.