O Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοβιομηχανίας και Αντιπρόεδρος της φαρμακοβιομηχανίας ELPEN μίλησε στην εκπομπή Opinion Health, με την Νικολέτα Ντάμπου για το εθνικό σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ελλάδας και πόσο μπορεί να βοηθήσει τον τομέα της υγείας αλλά και για τις νέες επενδύσεις στο χώρο του φαρμάκου, τις κλινικές μελέτες, το clawback και τη συνυπευθυνότητα του κράτους με τις φαρμακευτικές εταιρείες.
Κύριε Τρύφων, πείτε μου, το πρόγραμμα’’ Ελλάδα 2.0 ‘’ πόσο μπορεί να βοηθήσει τον τομέα της Υγείας;
Πιστεύω ότι αυτή η πανδημία ανέδειξε μία σειρά από ζητήματα και προβλήματα, κομβικό μεταξύ των οποίων είναι και το γεγονός ότι πρέπει σίγουρα η Ευρώπη να στηριχθεί πιο πολύ στις δικές της δυνάμεις και σε έρευνα και σε παραγωγή σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Είναι ξεκάθαρο ότι τα τελευταία 20 χρόνια είχαμε διαρροή επενδυτικών κεφαλαίων, διαρροή παραγωγής, διαρροή έρευνας και ανάπτυξης, είτε προς την Ασία είτε προς την Αμερική. Αυτό έχει φέρει σε ανταγωνιστικό μειονέκτημα την Ευρώπη, η κρίση αυτό το ανέδειξε δυστυχώς, πιο πολύ από ότι πριν και τώρα θεωρώ ότι πάμε σε μία πορεία όπου έχει αποφασιστεί σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο, αυτό αν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Αυτό είναι θετικό για την χώρα μας, διότι πλέον βγαίνουμε από την πολύ δύσκολο υφεσιακή περίοδο των μνημονίων και τη συρρίκνωση της οικονομίας μας, τη δεκαετή, και πάμε σε μία καινούρια μέρα. Δυστυχώς τη δεκαετία 10-19 δεν είναι ότι ήμασταν σε ύφεση, είναι ότι στερηθήκαμε όλη η βιομηχανία σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια, τα οποία θα κατευθυνόντουσαν σε νέες τεχνολογίες, σε έρευνα και ανάπτυξη, σε νέα προϊόντα, τα οποία κυρίως θα ήταν διεθνώς εμπορεύσιμα και ανταγωνιστικά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτό ειδικά στη φαρμακοβιομηχανία, η φορολόγηση που κατέληγε με τις υποχρεωτικές εκπτώσεις και το clawback σε 70% του κύκλο εργασιών μέσα στην Ελλάδα, δεν, επαναλαμβάνω, ότι στέρησε κάποια έσοδα στις εταιρείες, στέρησε σε κεφάλαια. Το τι ζημιά έκανε δυστυχώς το καταλαβαίνουμε τώρα που έχουμε μείνει πίσω σε εύρος τεχνολογίας. Από το 2ο εξάμηνο του 2019 έχει δοθεί μία ανάσα, έστω με δυνατότητα ενός κινήτρου, συμψηφισμό ενός μικρού μέρους των εκπτώσεων, το 80% των υποχρεωτικών εκπτώσεων με επενδύσεις και έδειξε πολύ καλά αυτό το πολύ μικρό κίνητρο το δυναμισμό που έχει η φαρμακοβιομηχανία στην Ελλάδα. Κυρίως η ελληνική αλλά και οι ξένες οι οποίες ακολουθούν με κλινικές μελέτες. Το Ταμείο Ανάκαμψης νομίζω ότι ήρθε στη σωστή στιγμή, διότι θέλουμε να κλείσει και με την πανδημία αυτός ο καθοδικός κύκλος που άρχισε το 2010 και να ανοίξει και με τα ποσά που θα έχουμε από το Ταμείο Ανάκαμψης και με την καλύτερη εικόνα της οικονομίας με τα φορολογικά και άλλα κίνητρα που υπάρχουν και με τα ΕΣΠΑ και με τα Horizon και με το φθηνό κόστος χρήματος να ανοίξει μία νέα σελίδα. Όπου προφανώς και εμείς οι επιχειρήσεις έχουμε την ευθύνη, τεράστια ευθύνη, και στους εργαζόμενούς μας και στην ελληνική οικονομία να έχουμε ένα σχεδιασμό και να έχουμε ένα επενδυτικό προφίλ ώστε να υπάρχουν κίνητρα.
Άρα πιστεύω ότι η περιγραφή υπάρχει μες το Ταμείο Ανάκαμψης ενός καλού πλαισίου, μένει από την πλευρά του το Κράτος να το υλοποιήσει αυτό συστηματικά, πρέπει οπωσδήποτε να κατευθυνθούν τα πολλά αυτά χρήματα, τα οποία υπάρχουν, οι πόροι στο Ταμείο Ανάκαμψης να κατευθυνθούν σε επενδύσεις που έχουν ανταποδοτικότητα στην Ελλάδα και προστιθέμενη αξία και να μην χαθούν πάλι σε γενικές και αόριστες δράσεις και πιστεύουμε ότι πρέπει να υπάρξει και ένας δείκτης εγχώριας προστιθέμενης αξίας και κάθε ένα ευρώ το οποίο δαπανάται. Στο πλαίσιο αυτό η φαρμακοβιομηχανία έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα, έχει μια μεγάλη παροδική βάση, έχει καλούς Επιστήμονες, έχουμε σημαντικά επενδυτικά προγράμματα σε εξέλιξη άρα είμαστε εδώ να διεκδικήσουμε τους πόρους και να συνεχίσουμε το επενδυτικό μας πρόγραμμα.
Υπάρχει εικόνα από το πρόγραμμα ‘’Ελλάδα 2.0’’ πόσα χρήματα θα δοθούν στον τομέα της υγείας και του φαρμάκου;
Νομίζω στον τομέα της υγείας είναι γύρω στο 1-1,5 δις, δεν έχω το νούμερο πρόχειρο. Στον τομέα του φαρμάκου έχουμε 250 εκατομμύρια τα οποία θα δοθούν ουσιαστικά για να εκσυγχρονιστεί το σύστημα clawback και να υπάρχουν παράλληλα κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη ή άλλες επενδύσεις πάντα μέσα στον χάρτη των περιφερειακών ενισχύσεων. Συγχρόνως μπαίνει και μία συνυπευθυνότητα όπου το Κράτος για πρώτη φορά αναγνωρίζει αυτό που έπρεπε να είχε γίνει εδώ και δέκα χρόνια, υπάρχει μία συνυπευθυνότητα στο clawback, διότι το clawback επηρεάζεται από τις αποφάσεις του Κράτους, και από τη συνταγογράφηση, από τα πρωτόκολλα, από τη διαπραγμάτευση, από την τιμολόγηση, από όλα αυτά. Άρα κάτι το οποίο επηρεάζεται από τις αποφάσεις του Α μέρους δεν μπορεί να το πληρώνει εξολοκλήρου το Β μέρος, αυτό είναι ξεκάθαρο, είναι δεδομένο, άρα χαιρόμαστε πραγματικά και θέλουμε να αποδίδεται δικαιοσύνη και για πρώτη φορά αναγνωρίζεται η συνυπευθυνότητα.
Σε τι ποσοστό το Κράτος διατίθεται να συμμετέχει, γιατί από ότι γνωρίζω θα υπάρχει ένα συγκεκριμένο ποσό που θα στηρίξει τη συνυπευθυνότητα αυτή, σωστά;
Έχει σχέση με το πόσο θα είναι το απόλυτο ποσό του clawback. Το Κράτος το 2020-2023 έχει βάλει έναν ορίζοντα 22, 23, 24, τριετίας. Το 20, 23, 24 αν το clawback κρατηθεί στα σημερινά επίπεδα θα συμμετέχει με ένα ποσοστό γύρω στο 20%-25%.
Είναι σημαντικό.
Είναι σημαντικό αλλά πολύ πιο σημαντικό είναι να μπορέσουν να προσελκυσθούν επενδύσεις. Και αν γίνει αυτό πραγματικά θα δούμε τι επίπτωση θα έχει αυτό σε θέσεις εργασίας και τι επίπτωση θα έχει αυτό ουσιαστικά σε φορολογητέα ύλη και η Ελλάδα όπως είπα και πάλι να μπορέσει, ουσιαστικά να ανεβάσει το ποσοστό της βιομηχανίας στο ΑΕΠ. Ζήσαμε την κρίση κορωνοϊού που έχει και οικονομικές επιπτώσεις και είδαμε πως κάποια χώρα που στηρίζεται τόσο πολύ στις υπηρεσίες όπως ο τουρισμός είναι ευάλωτη. Ευχή όλων μας είναι να πάει καλά ο τουρισμός, να ξεπεράσει το 2019, αλλά δεν μπορεί να είμαστε η τελευταία χώρα σαν ποσοστό της βιομηχανίας στο ΑΕΠ, με 9%, όταν μέσος όρος της Ευρώπης είναι πάνω από 15%-16%. Και η φαρμακοβιομηχανία είναι ένας από τους 3-4 κλάδους που μπορεί να βοηθήσει σε αυτή τη μετάβαση, από 9% του ΑΕΠ σε 15%-16% του ΑΕΠ η συμβολή της βιομηχανίας, το οποίο μεταφράζεται σε σταθερές θέσεις εργασίας, μόνιμες θέσεις εργασίας, τεχνολογία σε ελληνικά χέρια και συνεχιζόμενο κύκλο επενδύσεων, σε πάγιο.
Πόσο έτοιμη είναι η Ελλάδα να μπορέσει να στηρίξει το πρόγραμμα ανάκαμψης και ανθεκτικότητας; Γιατί υπάρχουν και κάποιες διαδικασίες, πιστεύετε ότι είμαστε έτοιμοι να το στηρίξουμε ως χώρα;
Είναι μία πολύ καλή ερώτηση για ένα πολύ σύνθετο εγχείρημα. Νομίζω ότι πρέπει να θυμηθούμε το fast track του 2004, των Ολυμπιακών Αγώνων. Και πρέπει πραγματικά να πάμε σε δομές που θα είναι ουσιαστικά αποκεντρωμένες, να υπάρχει η δυνατότητα αποφάσεων σε επίπεδο, όπως είπαμε αποκεντρωμένο, να μην μαζευτούν όλα σε ένα πρόσωπο, μία στενή ομάδα. Και παράλληλα να υπάρχουν διυπουργικά συστήματα λειτουργίας, νομίζω προς τα εκεί θα πάει το πράγμα, θεωρώ όμως ότι εξ ανάγκης θα πιεστούμε όλοι και θα πιέσουμε να απορροφηθούν σωστά αυτά τα χρήματα. Διότι η Ελλάδα δεν έχει άλλες δυνατότητες, έρχεται από μία πολύ μεγάλη ύφεση και έρχεται με μεγάλο χρέος και με τεράστια ελλείμματα λόγω και της πανδημίας, τα οποία πρέπει γρήγορα να αντιστραφούν.
Κύριε Τρύφων, πρόσφατα, στο Συνέδριο του Economist αναφερθήκατε ιδιαίτερα, δώσατε ιδιαίτερη έμφαση, στη διασύνδεση των επιχειρήσεων με την κοινωνία. Πιστεύετε σήμερα ότι οι επιχειρήσεις είναι σε θέση να στηρίξουν περισσότερο την κοινωνία και να εξασφαλίσουν πρόοδο και ευημερία;
Νομίζω ότι το κάνουν ήδη σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό. Και νομίζω ότι είναι κάτι το οποίο είναι σαφέστατα πλέον μέρος του οικονομικού και κοινωνικού Κράτους και συστήματος είναι οι επιχειρήσεις και αυτό φαίνεται και στο εξωτερικό και εδώ. Πάμε σε ένα σύστημα πλέον που όλα αλλάζουν, διότι υπάρχουν πάρα πολλές προκλήσεις μπροστά. Οι προκλήσεις έχουν σχέση κυρίως με το πώς θα μειωθούν οι ανισότητες και όταν λέμε πως θα μειωθούν οι ανισότητες πως θα μπορεί κάθε κοινωνία και Κράτος να έχει και να δίνει ευκαιρίες στους πολίτες της. Και οι μεγάλες επιχειρήσεις κυρίως αλλά και οι μικρομεσαίες, μεσαίες, ανάλογα με τη ραχοκοκαλιά και το σύστημα κάθε χώρας παίζουν πολύ πρωταρχικό ρόλο σε αυτό το κομμάτι, διότι συνεργάζονται και με τις Κυβερνήσεις, συνεργάζονται και με τα Πανεπιστήμια, συνεργάζονται και με τα Υπουργεία για να φτιάξουν ένα συνολικό βιώσιμο πλαίσιο. Πάμε προς τα εκεί, εγώ το βλέπω ολοένα και περισσότερο, το ρόλο που έχουν επιχειρήσεις σαν τη δική μας, την ELPEN, που είναι μια μεγάλη επιχείρηση και είμαι πάρα πολύ χαρούμενος που μέσα στην ύφεση έχουμε αυξήσει τις θέσεις εργασίας, με πολύ μεγάλη δυσκολία κυρία Ντάμπου, που όταν ο κλάδος έχει συρρικνώσει τις θέσεις εργασίας με 50%-60% και η ελληνική δυστυχώς οικονομία είχε τεράστια θέματα και στο κομμάτι της ανεργίας των νέων ανθρώπων. Άρα βλέποντας κάποιες επιχειρήσεις στο φάρμακο, μεγάλες σαν τη δική μας που έχουμε κρατήσει τις θέσεις εργασίας, έχουμε προσλάβει νέους επιστήμονες, ουσιαστικά συνδεόμαστε με τα Πανεπιστήμια και έχουμε και πολύ μεγάλες κοινωνικές δράσεις σε ευπαθείς ομάδες ή στηρίζοντας τα συστήματα υγείας και άλλα συστήματα μέσα στη χώρα. Άρα εκ των πραγμάτων έχουμε ένα σημαντικό ρόλο, είναι προσωπική ευθύνη του καθένα μας να κάνουμε καλύτερα τα επόμενα 10-15 χρόνια και για εμάς και για τα παιδιά μας.
Και έχετε και κάποιες νέες επενδύσεις ως ELPEN.
Οι επενδύσεις είναι προϋπόθεση για τη μελλοντική επιβίωση. Τα πράγματα είναι πάρα πολύ ανταγωνιστικά. Ανταγωνιζόμαστε Τούρκους, Σλοβένους, Ούγγρους, Ρώσους, Κινέζους, Ασιάτες, Ινδούς, οπότε επενδύουμε στο μέλλον. Η ELPEN έχει ένα πολύ φιλόδοξο επενδυτικό πρόγραμμα με δύο νέες παραγωγικές μονάδες, η μία είναι σε εξέλιξη, θα ολοκληρωθεί στην Κερατέα εκεί στο 22, ένα μεγάλο ερευνητικό κέντρο στα Σπάτα το 23 και σχεδιάζουμε να κάνουμε και μία νέα μονάδα η οποία θα αρχίσει τέλος του 23. Όλα αυτά είναι ένα επενδυτικό πρόγραμμα 125 εκατομμυρίων, με τεράστια ανταποδοτικότητα στην εθνική οικονομία, πολύ μεγάλο πολλαπλασιαστή που έχει η βιομηχανία φαρμάκου και με 350 νέες θέσεις εργασίας, άμεσες και 700 έμμεσες. Καταλαβαίνετε λοιπόν πάρα πολύ καλά πως αυτή τη στιγμή δίνουμε και εμείς σαν εταιρεία αλλά και ο κλάδος μία απάντηση και στο brain drain και στο πως η Ελλάδα θα γίνει πιο ανταγωνιστική, να έχει πιο σταθερές θέσεις εργασίας για να έχει ένα καλύτερο αποτύπωμα στο ερευνητικό και στο παραγωγικό χάρτη της Ευρώπης.
Και παράλληλα και άλλες φαρμακευτικές εταιρείες, ελληνικές και εκείνες έχουν νέες επενδύσεις οπότε υπάρχουν συνολικές νέες επενδύσεις στην Ελλάδα. Κύριε Τρύφων έχετε την αίσθηση αν η φαρμακευτική δαπάνη του ΕΟΠΥΥ θα ανέβει τα επόμενα χρόνια;
Αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Και η Ευρώπη που έχει ένα ισχυρό κοινωνικό Κράτος και καλύπτει με δημόσια ασφάλιση τους ασθενείς με φαρμακευτική περίθαλψη, είναι δεδομένο ότι θα πιεστούν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρώπη, διότι τα καινούρια φάρμακα που έρχονται είναι πάρα πάρα πολύ ακριβά, είναι στοχευμένα, αφορούν νέες παθήσεις, έναν πληθυσμό που το προσδόκιμο επιβίωσης τα τελευταία 30 χρόνια έχει αυξηθεί πάρα πολύ, σε έναν πληθυσμό στην Ευρώπη που πληρώνοντας όλες αυτές τις φορές, θέλει να έχει πρόσβαση στις νέες θεραπείες και πρόσβαση ουσιαστικά σε όλες τις θεραπείες που του είναι απαραίτητες. Είναι μία δύσκολη εξίσωση, είναι μία εξίσωση που θα χρειαστεί και σε τοπικό και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο πολύ καλή οργάνωση, ίσως κάποιες κεντρικές διαπραγματεύσεις για πολύ ακριβά φάρμακα. Και από εκεί και πέρα θα χρειαστεί να συνεχίσουμε αυτό το οποίο άρχισε τελευταία, προγράμματα αξιολόγησης τεχνολογιών υγείας, το HTA για τα νέα φάρμακα, τα προγράμματα διαπραγμάτευσης, πολιτικής και γενοσήμων και ελέγχου συνταγογραφίας, θα χρειαστεί να πάμε σε πολύ καλό οργανωμένο επίπεδο.
Η ELPEN θα κάνει συμπαραγωγή για κάποια εμβόλια κορωνοϊού που ήδη κυκλοφορούν;
Αυτή τη στιγμή η ELPEN δεν θα κάνει άμεσα κάτι για τον απλούστατο λόγο ότι δεν έχει βρεθεί μία εταιρεία για την ELPEN αλλά και για άλλες εταιρείες με τις οποίες συζητάμε, δεν έχει βρεθεί μία εταιρεία η οποία να θέλει να δώσει την πνευματική ιδιοκτησία και να μεταφέρει την τεχνογνωσία σε ελληνικό έδαφος. Είναι το λεγόμενο μεταφορά τεχνογνωσίας. Εάν βρεθεί κάποια εταιρεία εμείς έχουμε την τεχνογνωσία, τους Επιστήμονες, την δυνατότητα να το κάνουμε αυτό. Αυτό προφανώς χρειάζεται νέα παραγωγική μονάδα και χρόνος. Χρόνος έγκρισης αυτής της μονάδας και έπειτα των εμβολίων. Άρα χρειάζεται να βρεθεί μία εταιρεία που θα θέλει να το κάνει αυτό, χρειάζεται μετά να υπάρξει χρόνος και χρειάζεται μετά να υπάρχει ίσως και ένα προσύμφωνο αγοράς των εμβολίων αυτών, διότι το εργοστάσιο αυτό θα είναι μονοθεματικό. Η βιομηχανία όμως η ελληνική έχοντας τώρα καλύτερα κίνητρα θα παίξει πολύ σημαντικό ρόλο τα επόμενα χρόνια στις νέες τεχνολογίες και θα είναι και πολύ κοντά στις εξελίξεις οποιουδήποτε ιού, οποιασδήποτε πρόκλησης σε συνεργαζόμενες με ξένες εταιρείες ή με τις δικές της δυνάμεις.
Πολύ σημαντικό. Ποια είναι η θέση της ΠΕΦ για την ίδρυση του Εθνικού Οργανισμού Επαλήθευσης Φαρμάκων στην Ελλάδα;
Είναι πανευρωπαϊκή Νομοθεσία, είναι παγκόσμιο φαινόμενο, είναι κάτι το οποίο υποστηρίζουμε και θέλουμε να γίνει σωστά. Από εκεί και πέρα βέβαια είναι ξεκάθαρο ότι όλα αυτά τα κόστη τα οποία δημιουργούνται δεν μπορεί να καλύπτονται συνεχώς από την Ευρωπαϊκή βιομηχανία η οποία είναι σε υψηλό στάνταρ ποιότητος. Κάθε φάρμακο που δεσμεύεται εδώ πέρα ελέγχεται η παρτίδα του και για να είμαστε ανταγωνιστικοί όπως είπα ειδικά με την Ασία πρέπει να έχουμε και ένα σύστημα επιμερισμού του κόστους.
Κύριε Τρύφων οι κλινικές μελέτες όσον αφορά στις ελληνικές εταιρείες, γίνονται; Κάνετε κλινικές μελέτες;
Κάνουμε κλινικές μελέτες και κάνουμε και μελέτες που ισοδυναμούν σε κλινικές μελέτες, κυρίως όμως στο εξωτερικό διότι εδώ το σύστημα δεν είναι πάρα πολύ οργανωμένο, όμως υπάρχουν και πολυκεντρικές μελέτες που μετέχουν καταξιωμένοι Έλληνες Επιστήμονες. Εμείς έχουμε και κάνουμε κλινικές μελέτες καρδιομεταβολικό και αναπνευστικό, κυρίως όμως κάνουν οι ξένες πολυεθνικές κλινικές μελέτες στην Ελλάδα, από φάσης Ι, ΙΙ ή ΙΙΙ, κυρίως ΙΙΙ.
Και ποια είναι η εικόνα της επένδυσης των κλινικών μελετών στην Ελλάδα σε όλο το φάσμα και για τις πολυεθνικές εταιρείες;
Ακούστε, τα νούμερα δεν τα ξέρω, αλλάζουν κάθε χρονιά αλλά είναι ξεκάθαρο ότι έχουμε δυνατότητα να πάμε και να προσελκύσουμε τριπλάσιες κλινικές μελέτες. Ήδη διαφαίνεται μία αυξητική τάση, διαφαίνεται η πολιτική βούληση να λυθούν και τα γραφειοκρατικά προβλήματα, που υπήρχαν καθυστερήσεις. Πολλές φορές οφείλονται και σε εξωτερικούς παράγοντες και πως θα συντονιστούν οι ΥΠΕ μεταξύ τους, πως θα χειριστούν κάθε θέμα. Είναι ένας τομές που θα γνωρίσει άνθιση, είναι ένας τομέας που και με τον συσχετισμό του clawback με επενδύσεις αρχίζει και αποκτά μία δυναμική, είναι κάτι που είναι απαραίτητο. Από εκεί και πέρα όμως πολύ πιο σημαντικό είναι να δημιουργούνται μόνιμες επενδύσεις στην Ελλάδα. Αυτό που κάνει η ελληνική βιομηχανία που ουσιαστικά έχει 28 παροδικές μονάδες και σχεδιάζουμε άλλες δώδεκα αυτό που κάνει η Boehringer Ingelheim, η μόνη ξένη που έχει ερευνητική μονάδα στην Ελλάδα, αυτό που κάνει η Pfizer στην Ελλάδα και αυτό που κάνει η Bayer με την ELPEN την Ακαδημία Κλινικών Μελετών. Αυτά είναι μόνιμες θέσεις εργασίας, τα άλλα είναι χρήσιμες κλινικές μελέτες, αυτό το οποίο αφήνουν μετά από λίγο καιρό είναι πολύ μικρό αποτύπωμα στην χώρα. Θέλουμε μόνιμες επενδύσεις, μπορούμε να το προσελκύσουμε αυτό, με ένα καλύτερο πλαίσιο γιατί όλες οι εταιρείες όταν πληρώνεις ένα τέτοιο clawback, τέτοιες εισφορές, εκπτώσεις, υποχρεωτικές και φόρους που φτάνουν το 70% σε ότι πουλάει στην Ελλάδα είναι ξεκάθαρο ότι δεν είναι ένα πλαίσιο να επενδύσει κανείς, ούτε ελληνικές ούτε ξένες εταιρείες.
Και να πούμε ότι υπάρχει συνεργασία μεταξύ των ελληνικών και των πολυεθνικών φαρμάκων σε κάποιες περιπτώσεις παραγωγής φαρμάκων.
Υπάρχει παραγωγή, υπάρχουν κάποια πρωτόκολλά ερευνητικά, υπάρχει συνεργασία σε κομμάτι διανομής ή προώθησης στους επαγγελματίες υγείας. Δυστυχώς όμως οι πολύ υποχρεωτικές επιβαρύνσεις έχουν αφήσει και εκεί ένα αρνητικό αποτύπωμα, έχει μειωθεί η συνεργασία λόγω του clawback.
Κύριε Τρύφων κλείνοντας θα θέλατε να προσθέσετε κάτι άλλο;
Θέλω να πω ότι αυτή τη στιγμή η ελληνική βιομηχανία καλύπτει περίπου το 30% των Ελλήνων ασθενών ή πολιτών με φάρμακα. Δηλαδή 30% αυτών που καταναλώνονται στην Ελλάδα είναι ελληνικής παραγωγής, απόλυτα πιστοποιημένα, ελέγχονται κάθε φορά που δεσμεύεται παρτίδα ελέγχεται σε σχέση με εισαγόμενα από τρίτες χώρες, εκτός Ευρώπης που είναι μία μεγάλη αντίθεση. Και μπορούμε να καλύψουμε από το 30% να φτάσουμε στο 70%, είναι σημαντικό που ένας ασθενής να εμπιστευτεί το ελληνικό φάρμακο που ήδη το κάνει, γιατί σας είπα 1 στα 3,5 σπίτια έχει ελληνικό φάρμακο μέσα και η Πολιτεία βέβαια να συνεχίσει να δίνει κίνητρα έτσι ώστε να συνεχίσουμε να παράγουμε, να ερευνούμε και να είμαστε και διεθνώς ανταγωνιστικοί.