Υπερφαγία Παχυσαρκία: Γιατί η επιθυμία μας να συνεχίσουμε να τρώμε είναι ισχυρότερη από το σήμα του εγκεφάλου που μας ειδοποιεί ότι είμαστε ήδη χορτάτοι; Σύμφωνα με μία νέα έρευνα, ανακαλύφθηκε πως υπάρχει μια “διαμάχη” μεταξύ δύο γειτονικών ομάδων εγκεφαλικών κυττάρων. Στη διαμάχη αυτή παίζει καθοριστικό ρόλο το οπιοειδές σύστημα του εγκεφάλου και ο τρόπος που η ουσία ναλοξόνη καταστέλλει την υπερφαγία μπλοκάροντας το οπιοειδές σύστημα.
Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στην Proceedings of the National Academy of Sciences, έγινε σε εργαστηριακά ποντίκια, αλλά οι επιστήμονες θεωρούν ότι τα αποτελέσματα της έρευνας θα βοηθήσουν στο να κατανοήσουμε καλύτερα παρόμοιους μηχανισμούς και στους ανθρώπους. Ο κύριος ερευνητής Huda Akil, νευροεπιστήμονας στο πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν εξηγεί: «Η δουλειά μάς δείχνει πως τα σημάδια του κορεσμού δεν είναι αρκετά δυνατά ώστε να υπερνικήσουν την επιθυμία του να φάμε κι άλλο, η οποία έχει πολύ μεγάλη εξελικτική σημασία».
Τα παραπάνω κιλά και η παχυσαρκία αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων χρόνιων παθήσεων, όπως παθήσεις του καρδιακού συστήματος, διαβήτη τύπου 2 και καρκίνο. Η παχυσαρκία είναι ένα παγκόσμιο δημόσιο πρόβλημα υγείας, το οποίο επηρεάζει όλες τις οικονομικές τάξεις των χωρών. Τόσο εκείνες με χαμηλό ή μεσαίο εισόδημα όσο και εκείνες με υψηλό. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), μάλιστα, εκτιμά πως από το 2016 το 39% των ενηλίκων παγκοσμίως είναι υπέρβαροι και το 13% είναι παχύσαρκοι.
Αποκωδικοποιώντας τους μηχανισμούς του εγκεφάλου
Η ανάγκη να κατανοήσουμε καλύτερα τους οδηγούς της παχυσαρκίας δεν ήταν ποτέ μεγαλύτερη. Το ίδιο ισχύει και για τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την έναρξη και τη λήξη της κατανάλωσης. Οι ερευνητές, λοιπόν, επικεντρώθηκαν σε δύο μικρές ομάδες νευρικών κυττάρων ή αλλιώς νευρώνων που βρίσκονται στον υποθάλαμο, μια μικρή δομή του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον έλεγχο συμπεριφορών και κινήτρων. Οι δύο αυτές ομάδες κυττάρων ονομάζονται προοπιομελανοκορτίνη (POMC) και το πεπτίδιο που σχετίζεται με το γονίδιο “αγκούτι” (agouti) (AgRP), και εντοπίζονται σε μια περιοχή του υποθαλάμου που ονομάζεται τοξοειδής πυρήνας (Arc).
Σε προηγούμενες έρευνες είχε ήδη ανακαλυφθεί πως ως αντίδραση σε συγκεκριμένα σήματα του εγκεφάλου, οι νευρώνες POMC δρουν σαν «φρένο» δηλαδή στέλνουν το σήμα που μας υποδεικνύει πως είμαστε χορτάτοι σταματώντας την κατανάλωση φαγητού ενώ οι νευρώνες AgRP δρουν σαν το «γκάζι», αυξάνοντας δηλαδή την επιθυμία να συνεχίσουμε να τρεφόμαστε.
Συνδυάζοντας το “φρένο” με το “γκάζι”
Ωστόσο, αυτό που δεν έχει διευκρινιστεί ακόμα είναι το πώς αντιδρούν μεταξύ τους αυτοί οι δύο νευρώνες. Οι επιστήμονες χαρτογράφησαν τα σήματα των δύο αυτών μηχανισμών χρησιμοποιώντας laser ώστε να ενεργοποιήσουν και να απενεργοποιήσουν τα επιλεγμένα κύτταρα στα ποντίκια που έτρωγαν περισσότερο. Οι ερευνητές αποκάλυψαν πως όταν ενεργοποίησαν τα POMC κύτταρα, αυτόματα ενεργοποιήθηκαν και τα γειτονικά AgRP κύτταρα. Αυτό σημαίνει πως και οι δύο ομάδες κυττάρων ενεργοποιήθηκαν ταυτόχρονα, όμως το «γκάζι» ήταν αυτό που κέρδισε.
Με μια διαφορετική μέθοδο οι επιστήμονες είδαν πως μπορούσαν να πυροδοτήσουν τα POMC κύτταρα δίχως να ενεργοποιηθεί η άλλη ομάδα κυττάρων, κάτι που οδήγησε στη σημαντική μείωση της κατανάλωσης των ποντικιών. Επιπροσθέτως, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα πως όταν ενεργοποιούνται τα AgRP κύτταρα παράλληλα ενεργοποιείται και το σύστημα οπιοειδών του εγκεφάλου. Επομένως χορηγώντας στα ποντίκια την ναλοξόνη, σταμάτησε και η επιθυμία τροφής.
Ως αποτέλεσμα του συγκεκριμένου συμπεράσματος βλέπουμε πως το ενδογενές σύστημα οπιοειδών μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιθυμία του να τρεφόμαστε παραπάνω από όσο χρειάζεται. Το σύστημα αυτό φαίνεται πως επηρεάζεται από συναισθηματικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς παράγοντες κάτι που δημιουργεί την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα.