Γενιές γονέων έχουν πει στα παιδιά τους να εξασκούν τα μουσικά τους όργανα. Οι γονείς έχουν καλό λόγο να συνεχίζουν να παρακολουθούν τη μουσική εκπαίδευση των παιδιών τους, καθώς η εκμάθηση ενός οργάνου δεν συνδέεται μόνο με καλύτερα μορφωτικά επιτεύγματα αλλά και με τη γνωστική ικανότητα και ακόμη και με τις βαθμολογίες νοημοσύνης στα παιδιά. Αλλά αυτή η μουσικότητα μεταφράζεται σε καλύτερη γνώση αργότερα στη ζωή;
Μια πρόσφατη μελέτη στο International Journal of Geriatric Psychiatry διερεύνησε αυτή την ερώτηση ζητώντας από μεσήλικες και ηλικιωμένους να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τη μουσική εμπειρία της ζωής τους πριν ολοκληρώσουν γνωστικά τεστ (σκέψης). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μουσικοί είχαν καλύτερη μνήμη και εκτελεστική λειτουργία (ικανότητα να παραμένουν συγκεντρωμένοι στις εργασίες, να σχεδιάζουν και να έχουν αυτοέλεγχο) από εκείνους με λιγότερη ή καθόλου μουσικότητα.
Μια καλή μνήμη είναι σημαντική για το παίξιμο ενός μουσικού οργάνου, όπως η αναπαραγωγή μουσικής από μνήμης, και αυτό φαίνεται να μεταφράζεται στη γνωστική απόδοση των ανθρώπων. Ομοίως, απαιτείται εκτελεστική λειτουργία όταν παίζετε ένα όργανο, και αυτό μεταφράζεται επίσης σε βελτιωμένη γνωστική απόδοση. Αυτό το εύρημα ήταν παρόμοιο, ανεξάρτητα από το όργανο που έπαιζαν οι άνθρωποι ή το επίπεδο μουσικής επάρκειας που απέκτησαν οι άνθρωποι – αν και οι περισσότεροι άνθρωποι στη μελέτη έπαιζαν ένα όργανο μόνο για λίγα χρόνια της ζωής τους.
Αυτό που έκανε τη διαφορά, ωστόσο, ήταν αν οι άνθρωποι έπαιζαν ακόμα ένα όργανο ή έπαιζαν μόνο στο παρελθόν, με τους σημερινούς ερασιτέχνες μουσικούς να παρουσιάζουν την υψηλότερη γνωστική απόδοση των συμμετεχόντων. Αυτό είναι λογικό καθώς η συνεχής ενασχόληση με γνωστικά διεγερτικές δραστηριότητες, όπως το παίξιμο ενός οργάνου, θα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα συνεχή οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου, ενώ το να παίζεις μαγνητόφωνο για τρία χρόνια στο δημοτικό σχολείο μπορεί να μην έχει τόσο μεγάλο αντίκτυπο στη γνωστική μας απόδοση αργότερα στη ζωή . Τι θα έλεγες όμως να είσαι μουσικός χωρίς να παίζεις κάποιο όργανο;
Το τραγούδι είναι μια πολύ δημοφιλής μουσική δραστηριότητα καθώς επιτρέπει τη συμμετοχή σε μουσικά σχήματα, όπως χορωδίες, χωρίς την ανάγκη εκμάθησης μουσικού οργάνου. Παρέχει όμως το τραγούδι το ίδιο γνωστικό όφελος με το να παίζεις ένα όργανο; Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, το τραγούδι μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερη εκτελεστική λειτουργία αλλά όχι στη μνήμη, γεγονός που υποδηλώνει ότι το να παίζεις ένα όργανο έχει επιπλέον οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου.
Το «φαινόμενο Μότσαρτ»
Τι θα λέγατε να ακούτε μόνο μουσική; Βελτιώνει επίσης τη γνωστικότητά μας και ενδεχομένως την υγεία του εγκεφάλου μας; Πολλοί άνθρωποι μπορεί να θυμούνται το περίφημο «φαινόμενο Μότσαρτ», το οποίο βασίστηκε σε μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nature το 1993 και έδειχνε ότι όταν οι μαθητές έπαιζαν Μότσαρτ, είχαν υψηλότερη βαθμολογία στα τεστ νοημοσύνης. Αυτό οδήγησε μια ολόκληρη βιομηχανία να μας υπόσχεται ότι το να παίζουμε τέτοια μουσική στον εαυτό μας ή ακόμα και στα μωρά μας θα μπορούσε να οδηγήσει σε γνωστικά οφέλη, παρόλο που τα στοιχεία για την αρχική μελέτη εξακολουθούν να συζητούνται αμφιλεγόμενα μέχρι σήμερα.
Δυστυχώς, η τρέχουσα μελέτη δεν βρήκε καμία σχέση μεταξύ της ακρόασης μουσικής και της γνωστικής απόδοσης. Η γνωστική διέγερση εξαρτάται από το ότι συμμετέχουμε ενεργά σε δραστηριότητες, επομένως η παθητική ακρόαση μουσικής δεν φαίνεται να παρέχει κανένα γνωστικό όφελος. Το να παίζεις ένα όργανο ή το τραγούδι φαίνεται να έχει οφέλη για την υγεία του εγκεφάλου μας κατά τη γήρανση, σύμφωνα με τη μελέτη. Αυτό που δεν έχει ακόμη καθοριστεί είναι εάν αυτό θα βοηθούσε επίσης στην πρόληψη της μελλοντικής γνωστικής έκπτωσης ή άνοιας.
Η μελέτη δεν παρέχει ακόμη στοιχεία για αυτό και επίσης δεν είναι σαφές πώς ισχύουν τα ευρήματα για τον γενικό πληθυσμό, καθώς τα περισσότερα άτομα στη μελέτη ήταν γυναίκες, μορφωμένα και ευκατάστατα. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα συνολικά γνωστικά και κοινωνικά οφέλη της εκμάθησης ενός οργάνου ή του τραγουδιού σε μια χορωδία, ίσως αξίζει να εμπλακούμε σε τέτοια γνωστικά ερεθίσματα καθώς μεγαλώνουμε. Οι γονείς μας θα ήταν περήφανοι για εμάς.