«Σεξουαλικός εθισμός» είναι η «ασθένεια του μέλλοντος». Παρόλα αυτά η επιστημονική κοινότητα δυσκολεύεται ακόμη να τον εντάξει στους εθισμούς: «Πράγματι, υπάρχει ένας διχασμός όσον αφορά στη χρήση της ορολογίας του σεξουαλικού εθισμού, καθώς δεν αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως διαταραχή, βάσει των επίσημων διαγνωστικών εγχειριδίων. Ο σεξουαλικός εθισμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μιας ψυχικής νόσου. Η αύξηση ωστόσο του φαινομένου αυτού στοιχειοθετεί την ανάγκη να ενταχθεί σαν ξεχωριστή διαταραχή, με τον όρο ‘υπερσεξουαλική διαταραχή’» Συμπτώματα που θα σας βοηθήσουν να διακρίνετε εάν κάποιο άτομο είναι σεξουαλικά εθισμένο .
Πόσο συχνά σκέφτεστε το σεξ;
-Για να σκεφτώ την απάντηση πρέπει να βγάλω το σεξ από το μυαλό μου. Η παραπάνω στιχομυθία περιγράφει, με χιούμορ και υπερβολή, αυτό που συμβαίνει στο μυαλό ενός ατόμου εθισμένου στο σεξ. «Ο σεξουαλικά εξαρτημένος άνθρωπος είναι συνήθως άνδρας και αφιερώνει ένα μεγάλο κομμάτι της ημέρας του είτε κάνοντας σεξ είτε, πιο συχνά, αφιερώνοντας χρόνο ασχολούμενος με θέματα που σχετίζονται με το σεξ», εξηγεί το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας¹: «Οι εξαρτημένες συμπεριφορές περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων: αυνανισμό, πορνογραφία, χρήση ίντερνετ, τηλεφωνικό σεξ, συστηματικό ανώνυμο και περιστασιακό σεξ, κυρίως σε οίκους ανοχής, και πληθώρα παράλληλων σεξουαλικών σχέσεων».
Ο εθισμός στο σεξ δεν διαφέρει πολύ από τον εθισμό στο αλκοόλ, το τσιγάρο ή τα ναρκωτικά. Κι αν δύσκολα θα συναντήσετε έναν Ανώνυμο Εξαρτημένο Από Το Σεξ, αυτά που βιώνει και αισθάνεται όταν στερείται το αντικείμενο της εξάρτησής του δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα ενός Ανώνυμου Αλκοολικού. «Το σεξουαλικά εθισμένο άτομο διακατέχεται από την εμμονή του να εμπλέκεται σε πολύ συχνές σεξουαλικές συμπεριφορές χωρίς να μπορεί να χαλιναγωγήσει ή να καθυστερήσει τις επιθυμίες του. Πολλές φορές δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει ότι έχει εθισμό στο σεξ και ότι η εμμονή του προκαλεί δυσλειτουργία στην καθημερινή του ζωή. Τα συναισθήματα που έχει όταν αδυνατεί να ικανοποιήσει τη σεξουαλική του ανάγκη θα μπορούσαν να παρομοιαστούν με εκείνα ενός ατόμου που έχει εξαρτητικές συμπεριφορές, όπως το αλκοόλ και οι ναρκωτικές ουσίες. Αυτά μπορεί να είναι θυμός, ανησυχία, στεναχώρια και άγχος».
Για κάποιους ο «σεξουαλικός εθισμός» είναι η «ασθένεια του μέλλοντος». Παρόλα αυτά η επιστημονική κοινότητα δυσκολεύεται ακόμη να τον εντάξει στους εθισμούς:«Πράγματι, υπάρχει ένας διχασμός όσον αφορά στη χρήση της ορολογίας του σεξουαλικού εθισμού, καθώς δεν αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως διαταραχή, βάσει των επίσημων διαγνωστικών εγχειριδίων. Ο σεξουαλικός εθισμός μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μιας ψυχικής νόσου. Η αύξηση ωστόσο του φαινομένου αυτού στοιχειοθετεί την ανάγκη να ενταχθεί σαν ξεχωριστή διαταραχή, με τον όρο ‘υπερσεξουαλική διαταραχή’». Ο Ντέιβιντ Μπουκόβνι (ηθοποιός), ο Τάιγκερ Γουντς (αθλητής), ο Ράσελ Μπραντ (κωμικός) είναι μόνο μερικοί από τους διάσημους που έχουν περάσει το κατώφλι κάποιου κέντρου απεξάρτησης από το σεξ. Όμως και ο αριθμός των «άσημων» εξαρτημένων αυξάνει.
Όταν το σεξ παύει να είναι απόλαυση
«Πάντα έπινα αρκετά, ήταν μέρος της διασκέδασής μου. Μετά το χωρισμό όμως άρχισα να χάνω το μέτρο. Ούτε που κατάλαβα πώς άρχισα να πίνω με το που ξυπνούσα». Κάπως έτσι θα ξεκινούσε την αφήγησή του ένας αλκοολικός. Ένας εθισμένος στο σεξ άραγε τι θα έλεγε; «Το σεξ, για τα άτομα που είναι εθισμένα σε αυτό, γίνεται ο σημαντικότερος αμυντικός μηχανισμός ώστε να αγχολυθούν ή να αντιμετωπίσουν έντονα ψυχοπιεστικά γεγονότα. Η ανακάλυψη της δυνατότητας ‘προσωρινής απόδρασης’ από τα καθημερινά προβλήματα την οποία προσφέρει το σεξ, έχει για τα άτομα αυτά την ίδια δράση που έχει το ποτό για τους αλκοολικούς. Η σεξουαλική εξάρτηση όμως έχει και νευρολογικό υπόβαθρο. Οι χημικές ουσίες (ενδορφίνες και ντοπαμίνη) οι οποίες εκλύονται κατά τη σεξουαλική επαφή προσδίδουν στο άτομο ένα έντονο αίσθημα ικανοποίησης και ευφορίας».
Ένα αίσθημα όμως που, όπως παρατηρεί ο σεξολόγος Κώστας Ρωμανός², «κρατά ελάχιστα δευτερόλεπτα. Οι αιτίες που μπορεί να ωθήσουν κάποιον στον σεξουαλικό εθισμό είναι πολλές και διαφορετικές για τον καθένα. Αυτό όμως που προέχει είναι η αίσθηση ότι η σεξουαλική του επιθυμία είναι ηθικά ανεπίτρεπτη και είναι αυτό που δεν τον αφήνει να απολαύσει πραγματικά. Μόλις επιτυγχάνει τη σεξουαλική πράξη αμέσως κατακλύζεται από ενοχές. Χαρακτηριστικό της σεξουαλικής εξάρτησης είναι το επίπεδο συναίσθημα και η έλλειψη ουσιαστικής συναισθηματικής ανταπόκρισης σε αυτό που κάνει».
Όταν τα φαινόμενα… απατούν
Οι σύμβουλοι σχέσεων έχουν να διηγηθούν αρκετές ιστορίες «εθισμένων στο σεξ» συζύγων που τελικά αποδείχθηκαν απλώς… άπιστοι. Γι’ αυτό θα ήταν λανθασμένο να χαρακτηρίσουμε έναν άνθρωπο που κάνει πολύ αλλά απολαυστικό (για τον ίδιον τουλάχιστον!) σεξ ως άτομο εθισμένο από το σεξ. «Το χαρακτηριστικό του σεξουαλικά εθισμένου ατόμου είναι η εμμονή του να συμμετέχει σε συχνές σεξουαλικές επαφές, έχοντας ταυτόχρονα εξαιρετική αδυναμία στην χαλιναγώγηση ή καθυστέρηση αυτής της επιθυμίας, η οποία δεν ηρεμεί ποτέ, είναι ακόρεστη και την βιώνει ως εξαιρετικά δυσάρεστη. Οι σεξουαλικές του δραστηριότητες δεν αποτελούν ευχάριστες ερωτικές περιπέτειες. Η αναζήτηση του σεξ γίνεται σκοπός ζωής, σημαντικότερος από την οικογένεια και την επαγγελματική καταξίωση, μειώνοντας τη λειτουργικότητά του και παγιδεύοντάς το σε ένα ατέρμονο κυνήγι της ηδονής. Πολύ συχνά η διαταραχή αυτή οδηγεί στην οικονομική εξαθλίωση από τις σπατάλες σε ερωτικές ταινίες, ερωτικά βοηθήματα, κοινές γυναίκες κλπ. Άλλες φορές οδηγεί σε διαζύγιο και άλλες σε Σ.Μ.Ν.» λέει το Ινστιτούτο Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας και επισημαίνει: «Είναι πολύ εύκολο να παρερμηνεύσουμε το σεξουαλικά εξαρτημένο άτομο με αυτό που έχει υψηλή σεξουαλική επιθυμία (libido). Η βασική και ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι το άτομο με υψηλή επιθυμία είναι ικανοποιημένο με τη σεξουαλική του ζωή και είναι ικανό να λαμβάνει ευχαρίστηση και ηδονή από τη σεξουαλική συνεύρεση. Επίσης τα άτομα τα οποία έχουν υψηλή σεξουαλική επιθυμία, κάνουν σεξ με μεγάλη συχνότητα αλλά όταν για κάποιο λόγο αυτό δεν είναι εφικτό, μπορούν να το δεχτούν χωρίς συναισθηματικές επιπτώσεις και εντάσεις, όπως συμβαίνει με τους σεξουαλικά εξαρτημένους».
Υπάρχει θεραπεία;
Για να διαχειριστεί κάποιος ένα πρόβλημα, πρέπει πρώτα να το αναγνωρίσει. Η καθαρή ματιά απέναντι σε αυτό είναι και το πρώτο σημαντικό βήμα που χρειάζεται να κάνει ο άνδρας ή η γυναίκα που έχει εθιστεί στο σεξ, στο δύσκολο δρόμο για τη λύτρωση. «Ο σεξουαλικός εθισμός, όπως άλλες μορφές εθισμού, αποτελεί ένα ‘δρόμο διαφυγής’ από συναισθήματα άγχους, ψυχικής έντασης, χαμηλής αυτοεκτίμησης ή ακόμη έναν τρόπο αποφυγής μιας ουσιαστικής, συναισθηματικής δέσμευσης. Ουσιαστικά τα εθισμένα άτομα αναζητούν μια γρήγορη εναλλαγή της διάθεσης. Η αντιμετώπιση του σεξουαλικού εθισμού εναπόκειται αρχικά στην αναζήτηση και αναγνώριση της αιτίας αυτής της συμπεριφοράς, και η αναγνώριση αυτή έρχεται μέσα από τη διαδρομή της ψυχοθεραπείας. Σε ένα ασφαλές συναισθηματικά περιβάλλον, το εθισμένο άτομο θα έχει το χώρο και το χρόνο να κατανοήσει τον ίδιο του τον εαυτό, το σκοπό που εξυπηρετεί αυτή του η συμπεριφορά αλλά και να αντιληφθεί το κόστος που μπορεί να έχει για τον ίδιο. Το άτομο που έχει εθιστεί στο σεξ είναι απαραίτητο να επαναπροσδιορίσει το ρόλο που έχει και το χώρο που καταλαμβάνει η σεξουαλική επαφή στη ζωή του, μεγαλώνοντας και ωριμάζοντας συναισθηματικά ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει και να εκφραστεί μέσα από την ερωτική επαφή που δε θα είναι πια ιδωμένη σε ένα καταναγκαστικό πλαίσιο». Γιατί το σεξ μπήκε στη ζωή μας ως απόλαυση. Και είναι απαραίτητο να παραμείνει έτσι.
1. Για τις απαντήσεις του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας συνεργάστηκαν οι Αργύρης Θεοδωρόπουλος, Ψυχολόγος, Κυριάκος Κουρούσιας, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Ευφροσύνη Φωτεινάκη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος και Χριστίνα Χουσιάδα, ψυχολόγος
2. Ο Κώστας Ρωμανός είναι ψυχοθεραπευτής – σεξολόγος, πρόεδρος της Ελληνικής Σεξολογικής Εταιρείας
Τα συμπτώματα που θα σας βοηθήσουν να διακρίνετε ένα σεξουαλικά εθισμένο άτομο
– Συστηματική παρακολούθηση πορνογραφικού περιεχομένου και αυνανισμός όταν γίνεται με εμμονικό και καταναγκαστικό τρόπο και παράλληλη αδιαφορία να έχει σεξουαλικές επαφές.
– Επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες του ατόμου να αντισταθεί στην παρόρμησή του για κάποιου είδους εμπλοκή σε σεξουαλική συμπεριφορά
– Αδυναμία να σταματήσει ή να ελέγξει τη σεξουαλική του δραστηριότητα
– Υπερβολική ενασχόληση με δραστηριότητες που έχουν κεντρικό θέμα το σεξ
– Νοητική εμμονή με τη σεξουαλική πράξη
– Έντονο άγχος, νευρικότητα ή/ και επιθετικότητα όταν δεν ικανοποιείται η ανάγκη τους για σεξουαλική ενασχόληση
– Ανάγκη του ατόμου για περιγραφή σε «ανατριχιαστικό» βαθμό των ερωτικών του επιτυχιών, κατακτήσεων, αναγκών κλπ.