Γονείς Στερεότυπα: Αναμφισβήτητη πραγματικότητα αποτελεί το γεγονός ότι οι περισσότεροι γονείς τείνουν να «χαρτογραφούν» ασυναίσθητα την ζωή του παιδιού τους, ανάλογα με τα προσωπικά αλλά και κοινωνικά στερεότυπα.
Κοινωνικά στερεότυπα
Για παράδειγμα «ο προορισμός του ανθρώπου είναι να δημιουργήσει οικογένεια» «ο προορισμός της γυναίκας είναι να γίνει μάνα» «οι άνδρες πρέπει να είναι δυνατοί» «οι άνδρες πρέπει να έχουν μια καλή δουλειά για να ζούνε την οικογένειά τους» κλπ. Οραματίζονται και πολλές φορές προγραμματίζουν το μέλλον του παιδιού τους. Ένα μέλλον, ωστόσο, το οποίο καθορίζουν οι δικές τους αξίες και οι δικές τους επιλογές. Και αν τελικά η πραγματικότητα τούς διαψεύσει τότε έρχεται η «τρικυμία». Μια τέτοια τρικυμία έρχεται όταν οι γονείς πληροφορούνται ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός του παιδιού τους είτε δεν ταυτίζεται με το φύλο που γεννήθηκε είτε στρέφεται σε άτομα του ιδίου φύλου. Στην Ελλάδα του 2021 παρότι έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα εντούτοις οικογένεια και κοινωνία αντιμετωπίζουν ακόμη το θέμα αυτό ως ένα από τα μεγαλύτερα ταμπού.
Η γονική αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού
Τι μπορεί να συμβεί όταν οι γονείς ακούσουν τελικά δύο πολύ μικρές λέξεις από το στόμα του παιδιού τους, τις λέξεις « είμαι γκέι»; Πώς αντιδρούν, πώς το επεξεργάζονται και πώς το χωνεύουν; Με λίγα λόγια πώς αντιμετωπίζουν μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα; Τι κάνουν και εντέλει τι οφείλουν ως γονείς να πράξουν;
Από πολλαπλές μελέτες D’Amico & Julien (2012), D’Augelli (2002), Rothman , Sullivan, Keyes, & Boehmer (2012), Ryan, Huebner, Diaz, & Sanchez, (2009), Savin-Williams (1989), Feinstein, Wadsworth, Davila, & Goldfried, (2014) διαπιστώθηκε ότι η μεγαλύτερη γονική αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού και κατά συνέπεια η λιγότερη απόρριψη των παιδιών από τους γονείς, σχετίζονται με καλύτερα αποτελέσματα ψυχικής υγείας και ανάπτυξης ταυτότητας τόσο για εφήβους όσο και για ενήλικες ΛΟΑΤ (Λεσβίες, Ομοφυλόφιλοι, Αμφιφυλόφιλοι, Τρανς), με λιγότερη δυσφορία, λιγότερη ψυχολογική αγωνία και λιγότερες αυτοκτονικές ιδέες. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι οι λεσβίες ήταν πιο άνετες με τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό όταν οι γονείς αποδέχτηκαν τη σεξουαλικότητά τους. Μια ακόμα μελέτη διαπίστωσε ότι η έλλειψη γονικής αποδοχής σχετίζεται με το συναίσθημα της απόρριψης και η απόρριψη, με τη σειρά της, σχετίζεται με καταθλιπτικά συμπτώματα.
Η γονική υποστήριξη θωρακίζει την ψυχική υγεία
Οι Needham & Austin, (2010) αναδεικνύουν ότι (εκτός από την αποδοχή του σεξουαλικού προσανατολισμού από τους γονείς), η γενική γονική υποστήριξη των γονέων καθορίζει τη σχέση μεταξύ σεξουαλικού προσανατολισμού και καταθλιπτικών συμπτωμάτων, χρήσης ναρκωτικών και αυτοκτονικών σκέψεων ιδιαίτερα για νεαρές γυναίκες και κατά συνέπεια αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα διασφάλισης της ψυχικής υγείας και της ταυτότητας των ΛΟΑΤ.
Πέραν από την υποστήριξη των γονέων η μελέτη των Sheets & Mohr, (2009) διαπίστωσε πως η γενική υποστήριξη από φίλους και συγγενείς διασφαλίζει χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και αυξημένη ικανοποίηση ζωής. Επιπλέον, οι Rosario, Schrimshaw και Hunter (2005) διαπίστωσαν ότι τα υψηλά επίπεδα οικογενειακής συναισθηματικής υποστήριξης επέφεραν μειωμένα προβλήματα συμπεριφοράς μεταξύ των εφήβων ΛΟΑΤ που εκδήλωσαν υψηλά επίπεδα αρνητικών διαπροσωπικών σχέσεων.
Ο φόβος της απόρριψης
Και βέβαια παρά το γεγονός ότι οι νόμοι που αφορούν τη ΛΟΑΤ κοινότητα και στη χώρα μας έχουν εξελιχθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, τα άτομα αυτά στην Ελλάδα υπόκεινται ακόμα σε νομικές και κοινωνικές προκλήσεις, τις οποίες τα μη ΛΟΑΤ άτομα δεν υφίστανται. Άλλωστε οι Rosario et al. (2014), Russell, Seif, & Truong (2001) δείχνουν ότι κοινωνία και γονείς φαίνεται να παρέχουν λιγότερη υποστήριξη στα ΛΟΑΤ άτομα- παιδιά τους, σε σύγκριση με την υποστήριξη που παρέχουν στα ετεροφυλόφιλα άτομα, και παράλληλα η απόρριψη μερική ή ολική αναδεικνύεται ως κυρίαρχος παράγοντας ψυχοσωματικών διαταραχών. Οι περισσότεροι νέοι γνωρίζουν τον σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή την ταυτότητα του φύλου τους από την αρχή της εφηβείας. Όμως, ο πραγματικός και αντιληπτός φόβος της απόρριψης εξακολουθεί να αποτρέπει πολλούς να μιλήσουν, να το μοιραστούν.
Με αυτόν τον φόβο να τους ακολουθεί πολλές φορές ενηλικιώνονται άλλοι αναγκασμένοι να κρύβονται λέγοντας ψέματα και άλλοι να οδηγούνται σε αναγκαστικές καταστροφικές επιλογές, να υφίστανται τις συνέπειες του σεξισμού, του κοινωνικού αποκλεισμού, να ταπεινώνονται, να δέχονται λεκτική και πολλές φορές σωματική κακοποίηση και να στιγματίζονται. Στην κριτική Chrisler (2017) που προτείνει ένα νέο θεωρητικό πλαίσιο για την κατανόηση των αντιδράσεων των γονέων στην αποκάλυψη, αναδεικνύεται ότι αυτή η αποκάλυψη συνοδεύεται από πολύ δύσκολες διαδικασίες τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Οι γονικές αντιδράσεις αλλάζουν συνήθως με την πάροδο του χρόνου και συχνά αποτελούν συνδυασμό θετικών και αρνητικών σκέψεων ή συναισθημάτων. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορεί να νοιώθουν έως και «ανακούφιση» για την αποκάλυψη, ενώ φοβούνται ταυτόχρονα για το μέλλον του παιδιού τους.
Αντιφατικά μηνύματα υποστήριξης και απόρριψης
Οι γονείς πιθανότατα επιδιώκουν να γίνουν δεκτικοί και μπορεί πράγματι να είναι υποστηρικτικοί σε κάποιο βαθμό, ωστόσο, μπορεί ταυτόχρονα να διατηρούν σοβαρές επιφυλάξεις ή φόβους που επικοινωνούν άμεσα ή έμμεσα στα παιδιά τους. Αυτό συνήθως έχει ως αποτέλεσμα τα παιδιά να εισπράττουν αμφίσημα ή μικτά μηνύματα από τους γονείς τους σχετικά με τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, αφού αυτά τα μηνύματα περιλαμβάνουν στοιχεία αποδοχής αλλά και απόρριψης π.χ., «Αποδέχομαι την απόφασή σου να είσαι γκέι.., αλλά ανησυχώ για το πώς θα αντιδράσουν άλλοι στην οικογένεια», ή « καλύτερα να το γνωρίζουμε μόνο εμείς…» ή «μη δίνεις δικαιώματα στο σχολείο ή τη δουλειά σου». Κατά συνέπεια, ενώ τα παιδιά μπορεί να ερμηνεύσουν αυτά τα μηνύματα ως απόρριψη εάν επικεντρωθούν στην αρνητική πτυχή (ανησυχώ για το πώς θα αντιδράσουν άλλοι στην οικογένεια κλπ.), οι γονείς το ερμηνεύουν ως υποστήριξη διότι επικεντρώνονται στη θετική πτυχή (Αποδέχομαι την απόφασή σου να είσαι γκέι). Μέχρι σήμερα, ωστόσο, καμία μελέτη δεν έχει εξετάσει εμπεριστατωμένα την αμφιθυμία των γονέων και τις επιπτώσεις των αμφιλεγόμενων μηνυμάτων που εισπράττουν οι ΛΟΑΤ από τους γονείς τους.
Το «καλό» του παιδιού
Είναι περισσότερο βέβαιο πως όνειρο και ευχή κάθε γονέα είναι το καλύτερο για το παιδί του. Ποιο όμως είναι αυτό το «καλό»; Πώς προσδιορίζεται; Πώς μετριέται; Πώς αποτιμάται; Είναι «καλό» κάτι που δεν περιλαμβάνει τη γνώμη, την επιθυμία, την προσωπικότητα και την κλίση ενός ανθρώπου; Είναι για το καλό ενός παιδιού, ο γονέας του να το εμποδίζει να ασχοληθεί με κάτι το οποίο πραγματικά αγαπά και να το ωθεί να ασχοληθεί με κάτι «πιο σοβαρό»; Για παράδειγμα: Ένα παιδί έχει κλίση, αγαπά και ονειρεύεται να γίνει μουσικός ενώ ο γονέας το ωθεί να γίνει πολιτικός μηχανικός ή δικηγόρος ή γιατρός. Μπορεί να είναι ευτυχισμένος ή τουλάχιστον ισορροπημένος ένας άνθρωπος που αναγκάζεται να θυσιάσει το δικό του «όνειρο» για το «όνειρο» των γονέων του; Η πραγματικότητα μας αποδεικνύει καθημερινά πως όχι.
Η φυσική πραγματικότητα της ομοφυλοφιλίας
Κάτι αντίστοιχο, λοιπόν, συμβαίνει και στην περίπτωση της σεξουαλικότητας ενός παιδιού – ατόμου. Ένας γονέας, δηλαδή, που διαπιστώνει τη διαφορετικότητα του παιδιού του μπορεί να πιστεύει ότι ξέρει πως το «καλό» του είναι να μην είναι ομοφυλόφιλο, και να προσπαθεί με κάθε τρόπο να το «θεραπεύσει».
Από αυτή και μόνο την οπτική προκύπτει και η προσέγγιση σημαντικής μερίδας γονέων αλλά και κοινής γνώμης, πως η ομοφυλοφιλία είναι ασθένεια, ψυχική και σωματική ανωμαλία, ελάττωμα, σεξουαλική διαστροφή ή ακόμα και μόδα.
Οι επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει, ωστόσο, πως η ομοφυλοφιλία είναι μια φυσική πραγματικότητα, που σε καμία περίπτωση δεν καθιστά το άτομο λιγότερο αξιοπρεπές, λιγότερο έντιμο, λιγότερο ικανό, λιγότερο ευφυές, λιγότερο παραγωγικό, λιγότερο αποτελεσματικό, λιγότερο κοινωνικό κλπ. από τον οποιαδήποτε άλλον.
Κάτι που θα πρέπει να προβληματίσει κάθε γονέα ενός παιδιού-ατόμου ΛΟΑΤ είναι η εξής προβληματική: αν αυτό το παιδί – άτομο αντιμετωπίσει αποκλεισμό, ταπείνωση, απαξιωτικά σχόλια, στιγματισμό, με λίγα λόγια απόρριψη από την ίδια του την οικογένεια, από πού θα αντλήσει τους πόρους για να σταθεί με ισορροπία απέναντι σε μια κοινωνία με αντίστοιχες συμπεριφορές;
Αντιμετώπιση των γονέων και διαχείριση στερεοτύπων
Αυτό, λοιπόν, που πρέπει να πράξουν οι γονείς αυτοί, δεν διαφέρει σε τίποτα από αυτό που πρέπει να πράττει κάθε γονέας. Να ακούσουν καταρχάς τα παιδιά τους με ανοικτή καρδιά και καθαρό μυαλό. Να μη «θρηνήσουν» ένα άτομο που δεν υπήρχε ποτέ ή ένα πεπρωμένο που δεν είναι δικό τους για να αποφασίσουν. Να επικεντρωθούν με ευγνωμοσύνη στο παιδί που τους έχει χαρίσει το σύμπαν. Να ενημερωθούν και να αναζητήσουν τη βοήθεια ενός ειδικού, ώστε να εκπαιδευτούν στους τρόπους διαχείρισης των δικών τους συναισθημάτων, φόβων, στερεοτύπων αλλά και στους τρόπους υγιούς προσέγγισης και επικοινωνίας με τα παιδιά τους. Η αλήθεια, η αποδοχή, η κατανόηση και πάνω από όλα η αγάπη είναι οι αξίες που πρέπει να καθορίζουν τις επιλογές τους και να ορίζουν τις αποφάσεις τους και αυτό είναι πραγματικά το καλό του παιδιού τους.