Η ενδομητρίωση δεν είναι απλώς μια πάθηση που επηρεάζει τη λεκάνη, αλλά μια συστηματική ασθένεια που αφορά ολόκληρο το σώμα. Τώρα, η μεγαλύτερη επιδημιολογική μελέτη μέχρι σήμερα για τους ψυχιατρικούς παράγοντες που μπορεί να συνοδεύουν την ενδομητρίωση έχει δείξει ότι η κατάθλιψη, το άγχος και οι διατροφικές διαταραχές δεν είναι μόνο αποτέλεσμα του χρόνιου πόνου που προκαλεί η ενδομητρίωση, αλλά έχουν επίσης τους δικούς τους γενετικούς μηχανισμούς. Η ομάδα δημοσίευσε τα ευρήματά της στο JAMA Network Open.
«Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η γενετική προδιάθεση για ενδομητρίωση μπορεί να περιλαμβάνει γενετικές αλλοιώσεις που επηρεάζουν και άλλες περιοχές του σώματος», λέει ο Hugh Taylor, MD, πρόεδρος και η Anita O’Keeffe Young Καθηγήτρια Μαιευτικής, Γυναικολογίας και Αναπαραγωγικών Επιστημών στο Yale School. Ιατρικής και συν-συγγραφέας στη μελέτη. «Η σχέση μεταξύ ενδομητρίωσης και ψυχικής υγείας είναι πιο περίπλοκη από όσο περιμέναμε», λέει ο Ρενάτο Πολιμάντι, Ph.D., αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής και κύριος ερευνητής της μελέτης. «Η βιολογική βάση δεν είναι μόνο ο χρόνιος πόνος, και υπάρχουν πολλά περισσότερα που πρέπει να καταλάβουμε».
Η ενδομητρίωση είναι μια εξαιρετικά επώδυνη κατάσταση κατά την οποία ιστός παρόμοιος με την επένδυση της μήτρας (ενδομήτριο) αναπτύσσεται έξω από τη μήτρα. Η ασθένεια εκδηλώνεται με ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων όπως πυελικός, κοιλιακός και οσφυαλγία, βαριά αιμορραγία, επώδυνη σεξουαλική επαφή, επώδυνη ούρηση και κενώσεις, δυσκοιλιότητα ή διάρροια, φούσκωμα, ναυτία, κόπωση και στειρότητα.
Μερικές γυναίκες μπορεί να εμφανίσουν εξάρσεις κατά την έμμηνο ρύση, ενώ άλλες ζουν με καθημερινά συμπτώματα. Μία στις 10 γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας σε όλο τον κόσμο πάσχει από τη διαταραχή, αλλά οι ευρέως διαδεδομένες παρανοήσεις -ακόμη και στην ιατρική κοινότητα- μπορεί να κάνουν δύσκολη τη λήψη θεραπείας.
«Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι ερευνητές πίστευαν ότι ήταν απλώς μια γυναικολογική ασθένεια – ότι δεν επηρέαζε τίποτα άλλο εκτός από τη γυναικεία αναπαραγωγή, και έτσι οι γυναίκες συχνά λάμβαναν θεραπεία μόνο όταν παρουσίαζαν υπογονιμότητα», λέει η Dora Koller, Ph.D. μεταδιδακτορικός ερευνητής στην υπολογιστική γονιδιωματική και πρώτος συγγραφέας. «Αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι επιπτώσεις της ενδομητρίωσης εκτείνονται πολύ πέρα από την αναπαραγωγή».
Οι γιατροί πρέπει να εκπαιδεύονται
Οι επιδημιολογικές μελέτες έχουν αποκαλύψει εδώ και καιρό μια συσχέτιση μεταξύ της ενδομητρίωσης και των διαταραχών ψυχικής υγείας, αλλά η προηγούμενη εξήγηση των ερευνητών για αυτή τη σχέση ήταν «συχνά ανεύθυνη» και έριχνε την ευθύνη στους ασθενείς, λέει ο Taylor. «Η συσχέτιση δεν αποδεικνύει την αιτία και το αποτέλεσμα», εξηγεί. «Η ακατάλληλη, λανθασμένη και βλαβερή ερμηνεία ήταν συχνά «αυτοί είναι ανήσυχοι άνθρωποι που παραπονιούνται για τον πόνο που έχουν όλες οι γυναίκες». Εκαναν λάθος.” Όταν ο Τέιλορ θεραπεύει ασθενείς, λέει, φροντίζει να μην βλέπει την ενδομητρίωση μεμονωμένα, ενώ παραμερίζει τις άλλες εκδηλώσεις της.
Η έρευνα του Taylor την τελευταία δεκαετία έχει επικεντρωθεί στις συστηματικές εκδηλώσεις της ενδομητρίωσης σε διάφορα συστήματα οργάνων, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου. Μέσω ζωικών μοντέλων, η δουλειά του έχει αποδείξει ότι οι διαταραχές της διάθεσης στην ενδομητρίωση αποτελούν συστατικό της υποκείμενης παθοφυσιολογίας της νόσου. «Δείχνουμε ξεκάθαρα ότι η ασθένεια προκαλεί αλλαγές στον εγκέφαλο που οδηγούν σε άγχος και κατάθλιψη», λέει ο Taylor.
Η ενδομητρίωση εκτείνεται σε όλο το σώμα
Σε αυτή τη νέα μελέτη, η ερευνητική ομάδα του Yale έλαβε δεδομένα από τη UK Biobank, η οποία περιελάμβανε περισσότερους από 8.200 ασθενείς με ενδομητρίωση και 194.000 υγιείς μάρτυρες. Πρώτον, διερεύνησαν εάν η κατάθλιψη, το άγχος και οι διατροφικές διαταραχές ήταν πιο διαδεδομένες σε άτομα με ενδομητρίωση, λόγω του χρόνιου πόνου, της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης, της ηλικίας, του δείκτη μάζας σώματος, των διαφόρων φαρμάκων και των συννοσηρών παθήσεων. Βρήκαν ότι η ύπαρξη ενδομητρίωσης αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες εμφάνισης αυτών των τριών ψυχιατρικών παθήσεων.
Στη συνέχεια, η ομάδα θέλησε να διερευνήσει τη γενετική αυτής της συσχέτισης. Μέσω μιας ανάλυσης γενετικής συσχέτισης, βρήκαν μια σημαντικά υψηλή γενετική συσχέτιση μεταξύ της ενδομητρίωσης και καθεμίας από τις τρεις διαταραχές. Διεξήγαγαν περαιτέρω ανάλυση πλειοτροπίας για να εντοπίσουν τις κοινές γενετικές παραλλαγές. Αυτή η ανάλυση αποκάλυψε μια παραλλαγή, που ονομάζεται DGKB rs12666606, που μοιράζεται μεταξύ της ενδομητρίωσης και της κατάθλιψης. «Αυτό είναι ένα γονίδιο που εκφράζεται σε μεγάλο βαθμό σε πολλές περιοχές του εγκεφάλου καθώς και σε γυναικείο αναπαραγωγικό ιστό, κάτι που είναι πολύ ενδιαφέρον», λέει ο Koller.