Ο όρος ανηδονία χρησιμοποιείται για να περιγράψει την αδυναμία να αισθανόμαστε ευχαρίστηση και την αδιαφορία για δραστηριότητες που προηγουμένως προκαλούσαν θετικά συναισθήματα. Αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης είναι ένα πολύ κοινό σύμπτωμα της κατάθλιψης, καθώς και άλλων ευρέως διαδεδομένων διαταραχών ψυχικής υγείας.
Τι γνωρίζουμε για την ανηδονία
Οι υπάρχουσες φαρμακολογικές θεραπείες για την κατάθλιψη, όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) και άλλα αντικαταθλιπτικά, δεν είναι πάντα αποτελεσματικές για τη θεραπεία της ανηδονίας. Με άλλα λόγια, ενώ οι άνθρωποι που τα παίρνουν συχνά αισθάνονται μια βελτίωση στη συνολική τους διάθεση, δεν ανακτούν πάντα το κίνητρο να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που ανταμείβουν. Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο Queen’s πραγματοποίησαν πρόσφατα μια μελέτη σε αρουραίους, διερευνώντας την πιθανότητα τα φάρμακα που στοχεύουν τους υποδοχείς ντοπαμίνης να είναι καλύτερα κατάλληλα για τη θεραπεία της ανηδονίας από εκείνα που στοχεύουν στους υποδοχείς σεροτονίνης.
Τα ευρήματά τους υποδηλώνουν ότι η ρύθμιση της ντοπαμίνης θα μπορούσε να βοηθήσει στην αναστροφή της ανηδονίας που προκαλείται από το στρες και στις δυσλειτουργίες ανταμοιβής. “Υπάρχουν πολύ λίγες αποτελεσματικές θεραπείες για την ανηδονία, η οποία είναι μια εξουθενωτική κατάσταση που περιλαμβάνει ελλιπή κίνητρα για επιβράβευση δραστηριοτήτων”, είπε ο Steven J. Lamontagne, Ph.D., ένας από τους ερευνητές που πραγματοποίησαν τη μελέτη. “Οι τρέχουσες φαρμακευτικές θεραπείες πρώτης γραμμής για την κατάθλιψη στοχεύουν το σύστημα σεροτονίνης, αλλά αυτές είναι σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικές στη θεραπεία της ανηδονίας”. Ο κύριος στόχος της πρόσφατης εργασίας του Lamontagne και των συνεργατών του ήταν να εξετάσει τα αποτελέσματα της διαμόρφωσης ντοπαμίνης στα ελλείμματα κινήτρων που προκαλούνται από το στρες σε ένα ζωικό μοντέλο, ειδικά σε τρωκτικά.
Η νέα τους μελέτη την εμπνεύστηκαν από μια από τις προηγούμενες εργασίες τους, όπου δοκίμασαν τρωκτικά σε μια πιθανολογική ανταμοιβή και διαπίστωσαν ότι το χρόνιο στρες βλάπτει τη μάθηση ανταμοιβής τους, ενώ η αμφεταμίνη, που ενισχύει τη μετάδοση της ντοπαμίνης, τη βελτίωσε. Στα πειράματά τους, ο Lamontagne και οι συνεργάτες του εξέθεσαν 48 αρσενικούς αρουραίους σε αγχωτικά ερεθίσματα για μια περίοδο τριών εβδομάδων. Στη συνέχεια, αντιμετώπισαν τα μισά από αυτά χρησιμοποιώντας συστηματικές ενέσεις χαμηλής δόσης του φαρμάκου Amisulpride, το οποίο είναι γνωστό ότι αυξάνει τη μετάδοση της ντοπαμίνης. Το άλλο μισό υποβλήθηκε σε θεραπεία με μικρο-εγχύσεις Quinpirole, μιας χημικής ουσίας που δρα ως εκλεκτικός αγωνιστής υποδοχέα τύπου D2, είτε στον επικλινή πυρήνα είτε στον έσω προμετωπιαίο φλοιό, δύο περιοχές του εγκεφάλου που είναι γνωστό ότι σχετίζονται με κίνητρα και στοχευμένη συμπεριφορά .
“Για να προσδιορίσουμε εάν η ρύθμιση της ντοπαμίνης επηρεάζει διαφορετικά τη μάθηση ανταμοιβής με βάση την ευαισθησία στο στρες, μετρήσαμε το βάρος των επινεφριδίων ως δείκτη για την αντιδραστικότητα στο στρες”, είπε ο Lamontagne. “Χρησιμοποιώντας ανοσοϊστοχημεία, μετρήσαμε την έκφραση του υποδοχέα D2 στα μεσομεμβριανά και μεσοφλοιώδη μονοπάτια για να ρίξουμε φως στις αλλαγές που σχετίζονται με το στρες σε επίπεδο υποδοχέα”. Στα πειράματά τους, οι ερευνητές συγκέντρωσαν ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Πιο συγκεκριμένα, ανακάλυψαν ότι η ρύθμιση της ντοπαμίνης επιδιόρθωνε τα ελλείμματα κινήτρων που προκαλούνται από το άγχος.
Επιπλέον, οι αρουραίοι που αντιδρούν περισσότερο στο στρες είχαν την καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία. “Βρήκαμε υψηλότερη έκφραση του μεσολυμβικού υποδοχέα D2 σε αρουραίους με υψηλή αντιδραστικότητα στο στρες, υποδηλώνοντας ότι οι διαφορές στην ευαισθησία των υποδοχέων D2 θα μπορούσαν να αποτελούν τη βάση αυτών των επιπτώσεων”, είπε ο Lamontagne. “Συνολικά, τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι το ντοπαμινεργικό σύστημα, ιδιαίτερα οι μεσολιμβικοί υποδοχείς τύπου D2, θα μπορούσαν να είναι κρίσιμοι στόχοι για φαρμακευτικές παρεμβάσεις στη θεραπεία της δυσλειτουργίας που σχετίζεται με την ανταμοιβή”.
Συνολικά, τα αποτελέσματα που συγκέντρωσε αυτή η ομάδα ερευνητών υποδηλώνουν ότι οι ασθενείς με ανηδονία που έχουν ιστορικό χρόνιου έκθεσης στο στρες θα μπορούσαν να ωφεληθούν περισσότερο από φάρμακα που δρουν στο μεσολυβιακό σύστημα ντοπαμίνης παρά από θεραπείες που δρουν στους υποδοχείς σεροτονίνης. Για να επιβεβαιωθεί αυτό και να καθοριστεί εάν τα ευρήματά τους για τα τρωκτικά μπορούν να εφαρμοστούν και σε ανθρώπους, ωστόσο, θα χρειαστεί να πραγματοποιήσουν περαιτέρω μελέτες σε ανθρώπους ασθενείς. “Τα ευρήματα που συλλέξαμε προσφέρουν νέες συναρπαστικές κατευθύνσεις για την αναζήτηση εναλλακτικών φαρμακολογικών θεραπειών για την ανηδονία”, πρόσθεσε ο Lamontagne. “Τα επόμενα βήματά μας θα περιλαμβάνουν κλινικές εφαρμογές, όπου στοχεύουμε να αναπαράγουμε αυτές τις μεθόδους σε έναν ανθρώπινο πληθυσμό με ανηδονία”.