Τοξική θετικότητα: «Θα το ξεπεράσεις», «Μην είσαι τόσο αρνητικός-ή», «Θετικές σκέψεις μόνο». Είναι πολύ πιθανό οι περισσότεροι από εμάς να έχουμε ακούσει από τους άλλους κάποια στιγμή στη ζωή μας αυτές τις φράσεις και πολλές παρόμοιες, ή ακόμα να τις έχουμε πει εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας. Ίσως έχουμε προσπαθήσει στο να παραμείνουμε σε μια ψυχολογική κατάσταση εστιασμένη σε ευχάριστα συναισθήματα, ακόμα και όταν οι συνθήκες της ζωής μας είναι αντίξοες και όταν κάτι τέτοιο μοιάζει ανέφικτο. Είναι πιθανό με αυτό τον τρόπο να πιστεύαμε ότι θα διαχειριστούμε καλύτερα τη ζωή μας, διώχνοντας κάποια συναισθήματα τα οποία μας έκαναν να νιώθουμε άβολα.
Πόσο ειλικρινής είναι όμως μια τέτοια συμπεριφορά;
Πόσο μας αποσυντονίζει από τα πραγματικά μας συναισθήματα και την επαφή με τον εαυτό μας;
Πόσο μπορεί να επηρεάσει τη ζωή μας αλλά και τη σχέση μας με τους άλλους;
Τι είναι η τοξική θετικότητα;
Το να προσπαθούμε να διατηρήσουμε μια υπερβολική και υπεργενικευμένη στάση θετικότητας, αισιοδοξίας και ευτυχίας σε όλες τις καταστάσεις της ζωής είναι μια στάση και μια νοοτροπία, γνωστή ως τοξική θετικότητα.
Η τοξική θετικότητα αρνείται τα θέματα που μας απασχολούν, αναστέλλει τα δυσάρεστα συναισθήματα, χωρίς κατά κάποιο τρόπο «να επιτρέπει» την ύπαρξή τους.
Υποδηλώνει ότι το να νιώθεις άσχημα είναι κάτι το δυσοίωνο και σε κάνει να αισθάνεσαι «υποχρεωμένος» να νιώθεις καλά, παρά τις δύσκολες καταστάσεις που ίσως βιώνεις.
Όταν όμως δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να βιώσει τα δύσκολα συναισθήματα, είναι σαν να στεκόμαστε εμπόδιο στην ψυχική μας υγεία. Παρά το γεγονός ότι γεγονότα, όπως η αποτυχία – αλλά και τα περισσότερα δυσάρεστα συναισθήματα- έχουν στιγματιστεί σαν εμπόδια, είναι αναπόφευκτα και απαραίτητα στοιχεία για την προσωπική μας ανάπτυξη.
Επιπλέον, είναι αρκετά σημαντικό να αναφερθεί ότι, ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Sigmund Freud έχει συνδέσει την απώθηση των συναισθημάτων μας με την εμφάνιση του άγχους. Το να καταπιέζουμε, δηλαδή, τα συναισθήματά μας, χωρίς να τα βιώνουμε, να τα επικοινωνούμε και να τα αποδεχόμαστε, μπορεί να οδηγήσει σε διαταραχές κατά τη διάρκεια της ζωής μας, όπως σε εχθρότητα και διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος.
Σημάδια τοξικής θετικότητας
Σύμφωνα με τις ψυχοθεραπεύτριες Quintero και Long (2019) τα σημάδια της τοξικής θετικότητας εμπεριέχονται σε στιγμές που:
- Συγκαλύπτουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα.
- Προσπαθούμε να προχωρήσουμε απορρίπτοντας ένα ή περισσότερα συναισθήματα.
- Νιώθουμε ενοχή για τα συναισθήματά μας.
- «Υποβαθμίζουμε» τις εμπειρίες των άλλων ανθρώπων, όταν μας μοιράζονται δύσκολα συναισθήματα και εμπειρίες απαντώντας με κάποιο θετικό ρητό. (π.χ. «όλα για κάποιο λόγο γίνονται»)
- Προσπαθούμε να δώσουμε στον άλλο μια προοπτική. Λέμε για παράδειγμα: «θα μπορούσε να ήταν χειρότερα», αντί να ακούσουμε και να επικυρώσουμε την συναισθηματική εμπειρία του συνομιλητή μας.
- Όταν δεν επιτρέπουμε στους άλλους ανθρώπους να μας μιλήσουν ελεύθερα για τις δύσκολές τους εμπειρίες, αλλά αντίθετα με τις αποκρίσεις μας τούς δημιουργούμε συναισθήματα ντροπής, ότι δεν θα «έπρεπε» να νιώθουν έτσι.
Πώς επηρεάζει η τοξική θετικότητα τη ζωή μας;
Αρχικά μια βασική επίπτωση της τοξικής θετικότητας στη ζωή μας είναι να νιώθουμε ντροπή και ενοχή. Ενοχή διότι νιώθουμε θλίψη, σύγχυση ή απόγνωση ή βιώνουμε μια δυσκολία.
Η ενοχή μάς οδηγεί στη σιωπή και τη μυστικοπάθεια.
Είναι πολύ δύσκολο να επικοινωνήσουμε, να συζητήσουμε ή να ζητήσουμε βοήθεια για συναισθήματα δύσκολα που δεν θα έπρεπε να νιώθουμε.
Τα καταπιεσμένα μας συναισθήματα είναι κατά κάποιο τρόπο θαμμένα μέσα μας και αυτό μπορεί να μας δημιουργήσει συναισθηματικές, ψυχολογικές ή και σωματικές δυσλειτουργίες.
Τέλος, η τοξική θετικότητα έχει ένα έντονο αντίκτυπο στις σχέσεις μας με τους άλλους, αφού μας οδηγεί στην απομόνωση.
Είναι πολύ δύσκολο να συνδεθώ με τους άλλους ανθρώπους και να συνδεθούν και εκείνοι μαζί μου, όταν δεν μου επιτρέπεται να εκφράσω τα δυσάρεστα συναισθήματά μου, ή δεν τα επιτρέπω και εγώ στους άλλους, αλλά, αντιθέτως εμμένω καθηλωμένος-η σε μια «τυρρανική» θετικότητα.
Αν δεν είμαι εγώ ο ίδιος-α ειλικρινής με τα συναισθήματα μου και υποκρίνομαι πώς όλα είναι καλά, πώς μπορούν να είναι οι άλλοι ειλικρινείς μαζί μου;
Ενσυναίσθηση και τοξική θετικότητα
Η ενσυναίσθηση μπορεί να μας προφυλάξει από την τοξική θετικότητα.
Το να μπορώ να καταλάβω τα συναισθήματά μου και τους επιτρέψω να υπάρξουν μέσα μου και να εκδηλωθούν σε όλες τους τις αποχρώσεις, με βοηθά να καταλάβω καλύτερα και τα συναισθήματα των άλλων και να μπω στη θέση τους.
Την επομένη φορά που κάποιος μοιραστεί μαζί μου μια δική του δύσκολη στιγμή, αντί να πω: «Mην το σκέφτεσαι, μείνε θετικός-ή», μπορώ να πω: «Πες μου πώς νιώθεις. Σε ακούω» ή αντί για «Όλα θα πάνε καλά στο τέλος», μπορώ να πω: «Είναι πολύ δύσκολο. Σε καταλαβαίνω».
Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι, όπως αναφέρει η υπαρξιακή ψυχοθεραπεύτρια Emmy van Deurzen, η εποικοδομητική ζωή απαιτεί από εμάς να αντιμετωπίσουμε εκ νέου τόσο τα αρνητικά όσο και τα θετικά. Μια μονόπλευρη αναζήτηση των θετικών μας μετατρέπει σε μονοδιάστατους χαρακτήρες. Αντίθετα, η αναγνώριση και των δυσάρεστων συναισθημάτων και βιωμάτων μάς εξελίσσει και εμπλουτίζει τη ζωή μας.