“Παιδί είναι, θα του περάσει”. Εύκολα ακούει κανείς αυτήν τη φράση όταν κάποιο παιδί ή έφηβος, κάπου ξεφεύγει, γίνεται λίγο πιο επιθετικό, λίγο πιο θλιμμένο, όταν κάτι φαίνεται να αλλάζει. Όμως και η πιο μικρή τέτοια συμπεριφορά ή αλλαγή μπορεί κάτι να έχει να μας πει για την ψυχική υγεία ενός παιδιού ή εφήβου, να χρειάζεται φροντίδα και διαχείριση από τους ειδικούς.
Σύμφωνα με έρευνα, πέντε είναι οι πιο συχνές ψυχικές καταστάσεις/διαταραχές ανάμεσα στα παιδιά και τους εφήβους: η ελλειμματική προσοχή/υπερκινητικότητα, το άγχος, η διαταραγμένη συμπεριφορά, η κατάθλιψη και ο εκφοβισμός (bullying). Αξιοσημείωτο είναι επίσης πως υπάρχει έλλειψη στοιχείων σε εθνικό επίπεδο για τις περισσότερες ψυχικές διαταραχές, με την έρευνα έτσι να στρέφεται προς τοπικά στοιχεία, κάτι που δείχνει πως εδώ υπάρχει ένα σημαντικό κενό.
Βέβαια, πριν κάποιος φτάσει να χτυπήσει την πόρτα του ειδικού, θα πρέπει πρώτα να έχει αντιληφθεί το πρόβλημα και να δεχθεί την ύπαρξή του χωρίς προκαταλήψεις. Η εν λόγω έρευνα επιβεβαιώνει πως ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα είναι το στίγμα που ακολουθεί την ψυχική υγεία, στην προκειμένη ανάμεσα στα ίδια τα παιδιά και τους εφήβους, αλλά και τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς, στην πραγματικότητα όμως σε ολόκληρη την κοινωνία.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, οι περισσότεροι ανήλικοι δίνουν μεγάλη βάση στα εξωγενή στοιχεία που αφορούν την ψυχική υγεία, μπορούν να αναγνωρίσουν κάποια ψυχικά προβλήματα, όπως είναι η κατάθλιψη και η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, αλλά και πως κάποια θέματα χρήζουν φροντίδας από ειδικούς. Παρ’ όλα αυτά, έχουν αμφιβολίες στο να αναγνωρίσουν αυτές τις διαταραχές όταν αφορούν τους ίδιους και δεν είναι τόσο σίγουροι αν η βοήθεια από ειδικούς θα τους κάνει να νιώσουν καλύτερα.
Ανάμεσα στους ανήλικους υπάρχουν και άλλες πεποιθήσεις που δείχνουν ένα στίγμα γύρω από την ψυχική υγεία, όπως ότι τα ψυχικά προβλήματα δεν είναι αληθινά και ότι το να ξεπεράσει κανείς τέτοια θέματα είναι ζήτημα προσωπικού αγώνα. Ακόμα πολλοί θα προτιμούσαν οι συμμαθητές τους να μην γνωρίζουν ότι βλέπουν κάποιον ειδικό. Με τη σειρά τους, οι γονείς συχνά δεν αναγνωρίζουν τις δικές τους προκαταλήψεις απέναντι στην ψυχική υγεία και παρουσιάζουν δυσκολία στο να ανοιχτούν για τα δικά τους ζητήματα.
Οι εκπαιδευτικοί, πάλι, δείχνουν ευαισθησία γύρω από το ζήτημα, μόνο που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έχουν το κατάλληλο υπόβαθρο ώστε να διαχειριστούν μία περίπτωση: από το να την εντοπίσουν, μέχρι να τη χειριστούν με το παιδί και τον γονιό και έπειτα να τους παραπέμψουν στον κατάλληλο επαγγελματία. Αναγνωρίζοντας πως ένας εκπαιδευτικός είναι ένας σημαντικός ενδιάμεσος κρίκος ανάμεσα στους γονείς και τους ειδικούς, η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων έχει στήσει και ένα πρόγραμμα πάνω στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών σε θέματα ψυχικής υγείας και προστασίας των παιδιών.
Δυστυχώς, το στίγμα έχει πολύ βαθιές ρίζες «και δεν είναι εύκολο να αλλάξεις πεποιθήσεις που βρίσκονται εκεί για χρόνια». Όμως, «όσο περισσότερο ασχολούμαστε και μιλάμε ανοιχτά για αυτά τα θέματα, κάνουμε τους ανθρώπους να το φοβούνται λιγότερο όλο αυτό και να μην ντρέπονται τόσο».