Η σχέση κοινωνικής απομόνωσης και μεγαλύτερης δημιουργικότητας δεν ισχύει όμως εξίσου για άλλες κατηγορίες ανθρώπων που, επίσης, αποφεύγουν τους άλλους αλλά για ψυχολογικούς λόγους, κυρίως επειδή τους φοβούνται, όπως όσοι είναι πολύ ντροπαλοί, έχουν κοινωνική φοβία (κοινωνική αγχώδη διαταραχή) ή πάσχουν από αποφευκτική διαταραχή προσωπικότητας.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια Τζούλι Μπάουκερ του Τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό ψυχολογίας “Personality and Individual Differences”, μελέτησαν περίπου 300 νεαρά άτομα με μέση ηλικία 19,5 ετών.
Οι συμμετέχοντες εξετάστηκαν αναφορικά με το πόσο δημιουργικοί είναι και πόση τάση έχουν να μείνουν μόνοι, καθώς επίσης κατά πόσο έχουν τάση για άγχος, κατάθλιψη, επιθετικότητα, ανηδονία κ.α.
Διαπιστώθηκε ότι οι πιο ακοινώνητοι ήταν -κατά μέσο όρο- και οι πιο δημιουργικοί. Αντίθετα, η ντροπαλότητα και η αποφευκτικότητα σχετίζονταν αρνητικά με τη δημιουργικότητα. Τα άτομα με αυτά τα χαρακτηριστικά είχαν δημιουργικότητα κάτω του μέσου όρου.
Η Μπάουκερ δήλωσε ότι «τα ντροπαλά και αποφευκτικά άτομα συχνά έχουν μεγαλύτερη ανικανότητα να χρησιμοποιήσουν το χρόνο της μοναχικότητάς τους με ευχάριστο και παραγωγικό τρόπο, ίσως επειδή τους απασχολούν συνεχώς αρνητικές σκέψεις και φόβοι».
Ερευνητές επεσήμαναν ότι οι ακοινώνητοι άνθρωποι μπορεί να περνούν περισσότερο χρόνο μόνοι τους από ό,τι με άλλους, αλλά δεν είναι αντικοινωνικοί. Συνήθως δεν παίρνουν οι ίδιοι την πρωτοβουλία για μια κοινωνική επαφή, αλλά συχνά δεν απορρίπτουν τις προσκλήσεις από άλλους.
Σύμφωνα με την Μπάουκερ, «οι ακοινώνητοι έχουν αρκετές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, έτσι ώστε όταν μένουν μόνοι τους, μπορούν να χαρούν τη μοναξιά τους. Επιπλέον, είναι πιο ικανοί να σκέφτονται δημιουργικά και να αναπτύσσουν νέες ιδέες, όπως ένας καλλιτέχνης στο στούντιό του ή ένας διανοούμενος στο γραφείο του».
Όπως είπε, «το βασικό που μετράει, είναι το κίνητρο. Πρέπει να κατανοήσουμε για ποιον λόγο κάποιος αποσύρεται κοινωνικά, για να καταλάβουμε τους κινδύνους και τα οφέλη από κάτι τέτοιο».
Ανάμεσα στα οφέλη είναι η καλύτερη επαφή με τον εαυτό, τη φύση και την πνευματικότητα (ή το Θεό για τους πιστούς), ενώ ανάμεσα στους κινδύνους η απώλεια των φίλων και της ευρύτερης κοινωνικής υποστήριξης, η απώλεια των κοινωνικών δεξιοτήτων, ο αυτοοικτιρμός κ.α.
Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά και οι έφηβοι που αποφεύγουν τους συνομηλίκους τους, κινδυνεύουν περισσότερο από άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, προβληματικές διαπροσωπικές σχέσεις, κακές σχολικές επιδόσεις κ.α. Επίσης άλλες μελέτες έχουν συσχετίσει τη μοναξιά στη μέση και τρίτη ηλικία με μεγαλύτερη πιθανότητα άνοιας, κατάθλιψης και πρόωρου θανάτου.
Οι ερευνητές πάντως επεσήμαναν ότι συχνά είναι ασαφή τα όρια ανάμεσα στις διάφορες μορφής κοινωνικής απόσυρσης, που οφείλονται στην εσωστρέφεια, στη ντροπαλότητα, στην κοινωνική φοβία, στην αντικοινωνικότητα κ.α.