Ως ενσυναίσθηση ορίζουμε την δεξιότητα να κατανοούμε τα συναισθήματα του άλλου: μπορούμε δηλαδή να δούμε τον κόσμο με τα μάτια του και σταματάμε να τον κρίνουμε σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας.
Δεδομένου ότι η Δανία είναι μια από τις τρεις «πιο χαρούμενες» χώρες στον κόσμο, ίσως έχουμε κάτι να κερδίσουμε με το να μιμηθούμε τους βόρειους γείτονές μας.
Από πολύ μικρή ηλικία, αυτό που διδάσκονται οι μαθητές στα δανέζικα σχολεία είναι η προτεραιότητα στην συνεργασία και όχι στον ανταγωνισμό. Για μια ώρα την εβδομάδα τα παιδιά παρακολουθούν μαθήματα ενσυναίσθησης, τα οποία τα ενθαρρύνουν να ασχοληθούν με το ευ ζην των άλλων, να ακούν τον πλησίον με στόχο να τον κατανοήσουν καλύτερα και να ξεπεράσουν τα στεγανά που γίνονται προκαταλήψεις όσο μεγαλώνουμε.
Διαβάζω, αντιλαμβάνομαι και ακούω τα συναισθήματα των άλλων
Σύμφωνα με την Selon Brené Brown, Αμερικανίδα συγγραφέα, η δεξιότητα της ενσυναίσθησης απαιτεί την ικανότητα να μπούμε κάτω από το «πετσί» του άλλου, να μην τον κρίνουμε, να αναγνωρίζουμε τα συναισθήματά του και να του τα επικοινωνούμε. Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινίσουμε την διαφορά ανάμεσα στην ενσυναίσθηση και στην συμπόνια. Πρόκειται για την συναισθηματική στάση που μας κάνει να «μπαίνουμε στη θέση του άλλου», που επιτρέπει να βρίσκουμε τις κατάλληλες λέξεις για να βοηθήσουμε ένα άτομο ή για να κατανοήσουμε ακόμη και τις πιο αλλόκοτες για εμάς πράξεις του.
Στη Δανία, κατά τη διάρκεια του μαθήματος της ενσυναίσθησης, τα παιδιά μαθαίνουν να διαβάζουν, να κατανοούν και να ακούνε τα συναισθήματα των άλλων. Με τη βοήθεια εικόνων αναπαριστούν διαφορετικά συναισθήματα όπως η θλίψη, ο φόβος, η χαρά, η απογοήτευση, καλούνται να περιγράψουν τα συναισθήματα των άλλων με δικά τους λόγια και να εκφράσουν και τα δικά τους. Αυτά τα μαθήματα είναι η ευκαιρία να εκφράσουν τα συναισθήματά τους δημόσια και να ακούσουν κι εκείνα των άλλων.
Μια κουλτούρα που προάγει την συνεργασία
«Αυτή η άσκηση γίνεται με τον εξής στόχο: να εξηγήσουν αυτό που αισθάνεται ο άλλος, και να μην κρίνουν ποτέ τα συναισθήματά του» σχολιάζει η Jessica Joelle Alexander, συνεργάτης στη συγγραφή του βιβλίου «Ο δανέζικος τρόπος να είσαι γονιός». Όπως υποστηρίζει, είναι ένας τρόπος να ενδιαφερόμαστε για τους άλλους αντί να επικεντρωνόμαστε στην προσωπική μας επιτυχία. Ένας τρόπος για να ενισχύσουμε αξίες όπως την αλληλοβοήθεια και την αλληλεγγύη. Κοινωνίες υπερβολικά επικεντρωμένες στο άτομο και στην οικονομική επιτυχία, μήπως θα έπρεπε να εμπνευστούν από αυτό το παράδειγμα;
Θα ήταν ίσως παρακινδυνευμένο να συνδέσουμε την κατάταξη της Δανίας στη λίστα των πιο ευτυχισμένων χωρών του κόσμου (3η θέση το 2017) με τα μαθήματα ενσυναίσθησης που παραδίδονται στα σχολεία. Πρέπει να λάβουμε υπόψιν και άλλους κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, κυρίως τις ελάχιστες ανισότητες ανάμεσα στους πιο πλούσιους και στους πιο φτωχούς. Εξάλλου, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας διακρίνεται και για άλλα χαρακτηριστικά: οι μαθητές δεν παίρνουν βαθμούς πριν την ηλικία των δεκατριών ετών, ώστε να μην ωθούνται στο να συγκρίνονται συνεχώς με τους άλλους.
Η διδασκαλία της ενσυναίσθησης είναι λοιπόν περισσότερο μια ένδειξη ενός γενικότερου πνεύματος που επικρατεί στην χώρα το οποίο καλλιεργεί μια νοοτροπία συνεργασίας ανάμεσα στα άτομα πολύ περισσότερο από την προσωπική επιτυχία. Το σχολείο και ο τρόπος με τον οποίο είναι οργανωμένο είναι ένα βασικό όχημα για την διάδοση αυτής της αξίας. Αδιαμφισβήτητα, κανένα σύστημα δεν είναι αλάνθαστο, γιατί όμως να μην εμπνευστούμε από κάτι που δείχνει να λειτουργεί;