Η θλίψη μπορεί να έχει εξελιχθεί για να βοηθήσει τους ανθρώπους να απεμπλακούν από επικίνδυνες ή άκαρπες καταστάσεις. Στη σύγχρονη εποχή, η θλίψη μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της συμπεριφοράς, να ενισχύσει την προσωπική ανάπτυξη, να ενισχύσει τις σχέσεις και να βοηθήσει τα άτομα να αναγνωρίσουν τις αξίες τους. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε το πλαίσιο των επώδυνων συναισθημάτων. Η θλίψη, η θλίψη και τα οδυνηρά συναισθήματα είναι ζωτικά συστατικά της ανθρώπινης κατάστασης. Για απόδειξη, μην κοιτάξετε πέρα από τα έργα τέχνης και λογοτεχνίας της ανθρωπότητας.
«Αν διαβάζεις παλιά κείμενα από έπη στα σανσκριτικά μέχρι την «Ιλιάδα» τα ίδια συναισθήματα περιγράφονται με ζωηρές λεπτομέρειες», είπε ο Jerome C. Wakefield, Ph.D. , καθηγητής ψυχιατρικής και κοινωνικής εργασίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. “Είναι καθολικά σε όλους τους πολιτισμούς. Τα βλέπεις ακόμη και σε άλλα θηλαστικά.” Οι άνθρωποι δεν εξελίχθηκαν για να είναι σταθερά ευτυχισμένοι. Αντίθετα, οι εξελικτικοί ψυχολόγοι προτείνουν ότι το είδος μας ανέπτυξε μια σειρά συναισθημάτων —πολλά που είναι επώδυνα— για να μας βοηθήσουν να προσαρμοστούμε και να ανταποκριθούμε στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα. «Υπάρχει ευρεία συμφωνία μεταξύ των ερευνητών ότι τα συναισθήματα εξυπηρετούν σημαντικές λειτουργίες», δήλωσε ο Peter Koval, Ph.D. , αναπληρωτής καθηγητής ψυχολογίας στη Σχολή Ψυχολογικών Επιστημών της Μελβούρνης στην Αυστραλία. “Τα συναισθήματα βοηθούν στην καθοδήγηση των σκέψεων και των πράξεών μας με χρήσιμους τρόπους. Μπορεί να επηρεάσουν τις αντιλήψεις μας για το περιβάλλον, με αποτέλεσμα να δίνουμε προσοχή σε ορισμένα χαρακτηριστικά έναντι άλλων, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες και αυξάνοντας τελικά την πιθανότητα να συμπεριφερόμαστε με κάποιους τρόπους αντί για άλλους .” Τελικά, τα συναισθήματα αύξησαν τις πιθανότητες των εξελικτικών προγόνων μας να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν, πρόσθεσε.
Γιατί λοιπόν οι άνθρωποι εξελίχθηκαν για να νιώθουν θλίψη;
Οι εξελικτικοί ψυχολόγοι εξακολουθούν να σκέφτονται τον εξελικτικό σκοπό της λύπης, σύμφωνα με τον Wakefield αλλά έχουν πολλές θεωρίες. Το συναίσθημα μπορεί να έχει εξελιχθεί για να βοηθήσει τους ανθρώπους να απεμπλακούν από επικίνδυνες ή άκαρπες καταστάσεις, πιστεύουν ορισμένοι ερευνητές. «Αν αγνοείτε όταν τα πράγματα πάνε άσχημα και παραμένετε στη μάχη με τον συνήθη τρόπο σας, είναι πιθανό να στριμωχτείτε από μια νέα πραγματικότητα στην οποία δεν έχετε προσαρμοστεί», είπε. Ο Koval σημείωσε ότι η λύπη μπορεί επίσης να μας βοηθήσει να μάθουμε από τα λάθη μας.
«Η θλίψη φαίνεται να προωθεί την πιο αργή, πιο προσεκτική, επεξεργασία πληροφοριών που μπορεί να βοηθήσει να κατανοήσουμε γιατί έχει συμβεί μια απώλεια ή αποτυχία και να μας βοηθήσει να αποφύγουμε μια παρόμοια κατάσταση στο μέλλον», είπε ο Koval. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η λύπη μπορεί να βοηθήσει στη διευκόλυνση της κοινωνικής υποστήριξης. Τα δάκρυα και άλλες σωματικές εκφράσεις θλίψης γνωστοποιούν στους άλλους ότι μπορεί να χρειαστούμε βοήθεια. «Σκεφτείτε πώς θα απαντούσατε σε ένα παιδί που κάθεται μόνο του στην είσοδο ενός καταστήματος, αν το αντιλαμβάνεστε ότι αισθάνεται λυπημένος έναντι χαρούμενος», είπε.
Ποια είναι τα ψυχολογικά οφέλη της θλίψης;
Η λύπη δεν είναι απλώς ένα εξελικτικό λείψανο, υπάρχουν επίσης σύγχρονα οφέλη από το να νιώθεις λύπη. “Η θλίψη βοηθά στη ρύθμιση της συμπεριφοράς μειώνοντας το κίνητρό μας να ξοδεύουμε ενέργεια ή προσπάθεια μπροστά σε απώλεια ή αποτυχία. Αυτό είναι χρήσιμο σε περιβάλλοντα που δεν ευνοούν την επίτευξη των στόχων μας”, είπε ο Koval. “Για παράδειγμα, μετά από μια μακρά, ανεπιτυχή αναζήτηση κάποιου πολύτιμου αντικειμένου, κάποιος μπορεί να αισθάνεται λυπημένος, γεγονός που προωθεί τη διακοπή αυτής της συμπεριφοράς για εξοικονόμηση ενέργειας. Δεν έχει νόημα να επιμείνουμε ατελείωτα σε μια ενέργεια που μέχρι στιγμής ήταν άκαρπη. Είναι χρήσιμο να σταματήστε και επαναξιολογήστε, και το να νιώθουμε λύπη μπορεί να μας βοηθήσει να διασφαλίσουμε ότι κάνουμε ακριβώς αυτό».
Bertrina Olivia West Al-Mahdi, Ph.D. , ψυχολόγος στο Μπέρκλεϊ Λέικ της Τζόρτζια, είπε ότι η λύπη παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο να μας βοηθά να αναπτυχθούμε ως άτομο ή στις σχέσεις μας. Σημείωσε ότι η θεωρία της μετατραυματικής ανάπτυξης (PTG) αναφέρεται σε θετικές αλλαγές – όπως μια νέα εκτίμηση για τη ζωή, μια αίσθηση προσωπικής δύναμης ή εστίαση στη βοήθεια άλλων – που μπορεί να ακολουθήσουν αντιξοότητες, τραύματα ή προκλήσεις. Επιπλέον, εξήγησε πώς η λύπη μπορεί να ωφελήσει τη σχέση μας με τους άλλους. «Η εμπειρία της θλίψης μαζί μπορεί να φέρει εγγύτητα και ανάπτυξη σε μια σχέση με ένα άλλο άτομο», είπε. «Μπορείτε να στηριχτείτε ο ένας στον άλλο και να ανακαλύψετε ότι δεν είστε απομονωμένοι ή μόνοι». Ο Koval πρόσθεσε ότι πιστεύει ότι η λύπη μπορεί να μας διδάξει για το τι εκτιμούμε. «Το να βιώνουμε τη θλίψη μπροστά στην απώλεια μας βοηθά να προσδιορίσουμε ποιος και τι είναι πιο σημαντικό για εμάς στη ζωή μας», είπε. «Είναι λίγο σαν το παλιό ρητό: «Δεν ξέρεις τι έχεις μέχρι να φύγει».
Θλίψη vs κατάθλιψη
«Οι άνθρωποι συνήθως βιώνουν θλίψη όταν αξιολογούν μια κατάσταση ως απώλεια κάτι ή κάποιου σημαντικού, και συνήθως όταν αυτή η απώλεια εκλαμβάνεται ως μόνιμη ή μη αναστρέψιμη», είπε ο Koval. Όπως η λύπη, η κατάθλιψη μπορεί να προκύψει ως απάντηση στην απώλεια. Ωστόσο, σε αντίθεση με τη συνηθισμένη θλίψη, η κατάθλιψη μπορεί να επιμείνει πολύ μετά το συμβάν πυροδότησης και παρά τις βελτιωμένες συνθήκες. «Όταν η επίμονη λύπη συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα -για παράδειγμα, παρατηρείτε αλλαγές στην όρεξη, προβλήματα συγκέντρωσης ή μείωση της ικανότητας να βιώνεις ευχαρίστηση- χαρακτηρίζουμε αυτή την «κατάθλιψη»», είπε ο Koval. Σε σύγκριση με τη θλίψη, η κατάθλιψη μπορεί να έχει πιο έντονο και διαρκή αντίκτυπο στη σεξουαλική σας ζωή και τη σεξουαλική επιθυμία σας. Η μειωμένη λίμπιντο είναι ένα από τα πιο κοινά συμπτώματα της κατάθλιψης , όπως και οι δυσκολίες διέγερσης και ο καθυστερημένος ή απουσία οργασμού.