«Θα βγάλω καρκίνο» λένε πολλοί όταν θέλουν να πουν στον συνομιλητή τους ότι τους έχει στεναχωρήσει αρκετά. Αλλά αλήθεια, ποια είναι η σχέση του άγχους και της ψυχολογικής πίεσης με τον καρκίνο;
Διάφορες μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχει ένας θετικός συσχετισμός μεταξύ ανάπτυξης άγχους και καρκίνου, καθώς επίσης και της προόδου του. Οι ερευνητές έχουν συμπεράνει ότι όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κατάσταση άγχους, φυσικές αλλαγές εμφανίζονται μέσα στο σώμα του. Κατά τη διάρκεια μιας αγχωτικής κατάστασης, «ο υποθάλαμος ενεργοποιεί το βλεννογόνο αδένα, που ενεργοποιεί στη συνέχεια τους επινεφρίδιους αδένες για να παράγουν τις ορμόνες που προκαλούν τις χημικές αλλαγές στα διάφορους κύτταρα και τους ιστούς».
Αυτή η διαδικασία καλείται αντίδραση μάχης ή αποφυγής (fight or flight effect). Κατά τη διάρκεια αυτής της αντίδρασης μάχης ή αποφυγής, το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να κατασταλεί. Η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος οδηγεί στην ευαισθησία και ευαλωτότητα σε ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
Αντιθέτως, έχει καταδειχθεί ότι τα θετικά μηνύματα από τον εγκέφαλο μπορούν να ενισχύσουν τη δυνατότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να αντιταχθεί στην ασθένεια. Η σύνδεση μεταξύ σώματος και μυαλού αποκαλείται ως ψυχονευροανοσολογία (PNI). Οι σημερινοί ερευνητές έχουν γίνει σταδιακά περιπλοκότεροι. Οι ερευνητές PNI εξετάζουν πώς οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες όπως η αισιοδοξία και η κοινωνική υποστήριξη μετριάζουν τις αντιδράσεις του άγχους.
Στην προηγούμενη δεκαετία, o ψυχοβιολόγος Shamgar Ben-Eliyahu έχει εργαστεί στη σύνδεση μεταξύ του άγχους και της ανάπτυξης όγκων. Ο Ben-Eliyahu και οι συνάδελφοί του ανακάλυψαν ότι το άγχος όπως «το υποχρεωτικό κολύμπι, η χειρουργική επέμβαση και η κοινωνική αντιμετώπιση μειώνει τη δραστηριότητα των λεμφοκυττάρων στους αρουραίους για τόσο λίγο όπως μια ώρα και τόσο πολύ όπως μια ημέρα ή δύο». Αυτοί οι τύποι άγχους προκαλούν επίσης μια αύξηση των δύο έως πέντε πτυχών σε ορισμένους τύπους όγκων. Αυτές οι αγχώδεις καταστάσεις προωθούν επίσης την αύξηση των όγκων.
Μια άλλη μελέτη ερεύνησε τη δυνατότητα ότι το άγχος θα μπορούσε να αποδυναμώσει ένα μέρος της διαδικασίας αποκατάστασης του DNA. Σε 45 αρουραίους δόθηκε διμεθυλονιτροδοαμίνη (μια καρκινογόνος ουσία) και οι μισοί αρουραίοι ορίστηκε να βρίσκονται υπό καθεστώς άγχους. Η μεθυλοτρανσφεράση, ένα ένζυμο επισκευής DNA που δημιουργήθηκε ως αντίδραση στην καρκινογόνο ζημία, μειώθηκε δραστικά στα λεμφοκύτταρα των ιδιαίτερα αγχωμένων ζώων που βρίσκονταν υπό πίεση, συγκρινόμενη με τα λεμφοκύτταρα που λήφθηκαν από τους αρουραίους του γκρουπ ελέγχου του άγχους.
Πειράματα σχετικά με την καταστολή ανοσοποιητικών συστημάτων και το ψυχολογικό άγχος δεν περιορίζονται μόνο σε αρουραίους εργαστηρίων. Η Janice Κ. Kiecolt-Glaser και οι συνάδελφοί της πραγματοποίησαν μια σειρά πειραμάτων στους φοιτητές Ιατρικής το 1985. Η Glaser και οι συνάδελφοί της τεκμηρίωσαν ότι τα κοινά αγχωτικά γεγονότα οδήγησαν στην ανοσοκαταστολή όπως ανιχνεύτηκε στα δείγματα αίματος των σπουδαστών που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια των εξετάσεων σε σύγκριση με παρόμοια δείγματα που λήφθηκαν έναν μήνα πριν». Αυτά τα συμπεράσματα καταδεικνύουν ότι η ανησυχία (όπως η ανησυχία που περιλαμβάνεται στην διαδικασία της δοκιμής) θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις στον ανοσοποιητικό σύστημα.
Οι χήρες σύζυγοι είναι ένα άλλο παράδειγμα του άγχους και της ανοσοκαταστολής του συστήματος. «Οι χήρες σύζυγοι, και ιδιαίτερα οι χήροι σύζυγοι, είναι σημαντικά πιο τρωτοί στην ασθένεια σε σχέση με αυτούς που δεν είναι χήροι».
Μια άλλη θεωρία της ανάπτυξης του καρκίνου κα της σχέσης του με το άγχος περιλαμβάνει κάτι που αποκαλείται προσωπικότητα τύπου Γ (type C personality). Ακριβώς όπως η προσωπικότητα τύπου Α, τείνει να αναπτύξει καρδιακά προβλήματα, ο τύπος προσωπικότητας Γ, τείνει να αναπτύξει καρκίνο.
Στη δεκαετία του ’60, ο Ronald Grossarth-Maticek άρχισε μια μακροπρόθεσμη ενδελεχή μελέτη 1.353 γιουγκοσλαβικών χωρικών. Έμαθε ότι οι χωρικοί που σημείωσαν ιδιαίτερα υψηλά αποτελέσματα σε μετρήσεις μη-συναισθηματικότητας και ορθολογικότητας διέτρεχαν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου. Ο Hans Eysenck εργάστηκε με τον Grossarth-Maticek και ανακάλυψε ότι οι μεταβλητές προσωπικότητας και το ψυχολογικό άγχος έχει μια σημαντική συσχέτιση με τον κίνδυνο να πεθάνεις από καρκίνο χρόνια μετά.
Σε μια άλλη μελέτη, ασθενείς με στάδιο ένα και δύο κακοήθους μελανώματος που δεν έλαβαν καμία παρέμβαση εκτός από τη χειρουργική επέμβαση, διαιρέθηκαν σε δύο ομάδες. Μια από τις ομάδες έλαβε ψυχολογική υποστήριξη, έμαθε πώς να χρησιμοποιεί τις τεχνικές χαλάρωσης, έμαθαν τεχνικές διαχείρισης του άγχους, και είχαν υγειονομική αγωγή σε μια περίοδο έξι εβδομάδων. Η δεύτερη ομάδα δεν έλαβε τέτοια υποστήριξη. Η ομάδα που έλαβε την υποστήριξη κατέδειξε λιγότερο άγχος και βελτιωμένη ανοσοποιητική λειτουργία. Έξι έτη αργότερα, μια μελέτη συνέχισης πραγματοποιήθηκε στις δύο ομάδες. Η ομάδα αυτή που έλαβε υποστήριξη, είχε έναν δείκτη θνησιμότητας εννέα τοις εκατό έναντι της άλλης ομάδας, η οποία είχε έναν δείκτη θνησιμότητας 17 τοις εκατό. Η ομάδα που έλαβε υποστήριξη είχε επίσης επανεμφάνιση όγκου 21% έναντι 38% στην ομάδα που δεν έλαβε την υποστήριξη.
Μια άλλη τρέχουσα θεωρία σχετικά με τις ψυχολογικές και γνωστικές συνθήκες και την ανάπτυξη καρκίνου, προτείνει ότι ορισμένες αρνητικές συναισθηματικές συνθήκες (όπως η κατάθλιψη) μπορεί να έχουν εξελιχθεί ως μέρος της αρρωστημένης αντίδρασης για να συντηρηθεί ενέργεια κατά τη διάρκεια των μολύνσεων.