Η σημερινή θέση της γυναίκας στην κοινωνία μας είναι τέτοια που καθορίζεται γενικά ως «καταπιεσμένη» , γεγονός που επιβεβαιώνει ερευνητική καταγραφή του 2010 με τυχαίο δείγμα 100 περιστατικών στην χώρα μας . Παρατηρήθηκε ότι το 83% έχει υποστεί ψυχολογική και σωματική κακοποίηση, το 75% βιώνει συζυγική βία και το 16% έχει υποστεί και τις τρείς μορφές κακοποίησης-ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική.
Για τον ψυχικό κόσμο των καταπιεσμένων και κακοποιημένων γυναικών αλλά και την ζωή τους μιλάει στο www.Life2day.gr o Δημήτρης Μπούκουρας Κλινικός Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπευτής, Μέλος Συλλόγου Ελλήνων Ψυχολόγων.
Σύμφωνα λοιπόν με την Dr Lenore E. Walker την πιο επιφανή Αμερικανίδα ειδικό για τις κακοποιημένες γυναίκες «μια γυναίκα για να χαρακτηρισθεί κακοποιημένη πρέπει να περάσει τουλάχιστον δυο ολοκληρωμένους κύκλους κακοποίησης». Ο κάθε κύκλος έχει τρία διαφορετικά στάδια: 1ο)της έντασης 2ο)της έκρηξης ή την έντονη κακοποίηση και 3ο) την ήρεμη ανάπαυλα συχνά αποκαλούμενη «μήνα του μέλιτος».
Οι γυναίκες συνεπώς που ζουν σε καθεστώς κακοποίησης αναπτύσσουν ένα τύπο συμπεριφορών και ψυχολογικών συμπτωμάτων που το ονομάζουμε «σύνδρομο κακοποιημένης γυναίκας». Τέσσερα είναι τα γενικά χαρακτηριστικά αυτού του συνδρόμου: 1ον) η γυναίκα πιστεύει ότι η βία προκαλείται από εκείνη 2ον) παρουσιάζει ανικανότητα να αποδώσει την ευθύνη για την βία άλλου 3ον) νοιώθει συνεχή φόβο για την ζωή της και την ζωή των παιδιών της 4ον) έχει μια παράλογη αντίληψη ότι ο εχθρός είναι παντού και ότι είναι πανέξυπνος και σοφός δηλ. ακατανίκητος.
Κακοποιημένη γυναίκα
«Μετατραυματική Αγχώδης Διαταραχή»
Το σύνδρομο της κακοποιημένης γυναίκας είναι περισσότερο αποδεκτό ως ένα παρακλάδι συγκεκριμένης ψυχικής κατάστασης που ονομάζεται «Μετατραυματική Αγχώδης Διαταραχή» και δεν είναι διανοητική πάθηση.
Βέβαια δεν μπορούμε ν’ αρνηθούμε ότι η θέση της γυναίκας τις τελευταίες δεκαετίες στην κοινωνία έχει εξελιχθεί καθώς μαζί με την φροντίδα των παιδιών και του σπιτιού ασχολήθηκε και μ’ άλλες κοινωνικές λειτουργίες . Η εξέλιξη της γυναίκας όμως σκόνταψε και σκοντάφτει στον «γυναικείο ρόλο» που της επιβάλλεται με κάθε τρόπο από την κοινωνία ώστε να μένει παθητική.
Βία…
Η γυναίκα από τις πρώτες σκέψεις που κάνει νοιώθοντας αδυναμία απέναντι στον άντρα (μυϊκή σύγκριση) είναι να δίνει την προσοχή και το ενδιαφέρον της στο ντύσιμο και την αισθητική μέχρι τον διαφοροποιό προσανατολισμό των παιχνιδιών και δραστηριοτήτων. Ακόμη και σε γυναίκες που είναι συνειδητή αυτή η διάκριση προστίθεται η εντύπωση μεγαλύτερης αδυναμίας ή η ανάγκη προστασίας. Η γυναίκα πιστεύει ότι δεν μπορεί να εξωτερικεύει ότι νιώθει, δεν μπορεί να έχει πρωτοβουλίες ούτε να κάνει σχέδια για το μέλλον όπως ο άνδρας.
Κακοποιημένη γυναίκα
Στην γυναικεία ψυχολογία ενδιαφέρον παρουσιάζει η μείωση των επιλογών που της προσφέρονται και η εσωτερίκευση ως φυσικό γεγονός αλλά και η υποταγή στην αδυναμία εκτέλεσης οποιασδήποτε άλλης λειτουργίας η οποία δεν θα είναι καθαρά γυναικεία. Αυτό σημαίνει ότι η εκπαίδευση με την πλατειά έννοια παίρνει ιδιαίτερες μορφές καταπίεσης για την γυναίκα. Μολονότι κάθε μορφή εκπαίδευσης ασκείται στην πρακτική καταπιεστικά με σκοπό να ενσωματώσει τον εκπαιδευόμενο στην κοινωνική ομάδα όπου ανήκουν οι ενήλικες, η εκπαίδευση της γυναίκας παίρνει πιο έντονες και ποιοτικά διαφορετικές καταπιεστικές μορφές.
Ως αντίσταση και στάση ζωής στις καταπιεστικές μορφές διαπαιδαγώγησης που δέχεται η κακοποιημένη γυναίκα διαλέγει την παθητικότητα. Είναι η άρνηση στη συμμετοχή που κάποτε της ζητιέται. Η παθητικότητα είναι αντίσταση, άρνηση, αντίδραση, επιθετικότητα προς τον άνδρα. Επιθετικότητα γιατί δεν μπορεί να εκτοξευσεί το αντίθετο φύλλο που την καθηλώνει με αποτέλεσμα να στρέφεται προς τον ίδιο της τον εαυτό ο οποίος την εγκλωβίζει, την κάνει ανίκανη για οποιοδήποτε καινούργιο καθήκον και την κάνει ακριβώς εκείνο που επιθυμεί ο άνδρας για να ικανοποιεί το ναρκισσισμό του. Εξαρτημένη από αυτόν και υποταγμένη σ’ αυτόν, ανίκανη να εξυπηρετεί τον εαυτό της αλλά αρκετά ικανή να εξυπηρετεί τον ίδιο. Είναι αξιοπρόσεχτο πόσοι πολλοί άντρες έξυπνοι και ευαίσθητοι πέφτουν στην παγίδα την ώρα της επιλογής της ερωτικής συντρόφου ή συντρόφου της ζωής τους να προτιμούν τη γυναίκα, που θα αντιπροσωπεύει τον παραδοσιακό ρόλο της αδύναμης και ανώριμης συντρόφου.
Σέξ…
Στις σεξουαλικές σχέσεις η παθητικότητα και η άρνηση της γυναίκας μεταφράζεται σε ψυχρότητα. Η σχέση που δημιουργείται παρά την έλλειψη επιθυμίας της γυναίκας γίνεται ένας μηχανισμός μονόπλευρης ερωτικής ικανοποίησης.
Σεξουαλικές σχέσεις-ψυχρότητα
Το ανικανοποίητο της γυναίκας είναι μια ισχυρή έκφραση επιθετικότητας σαν απάντηση στο «εγώ» του άντρα και παρόλο που η γυναίκα αρνείται στον άντρα και στον εαυτό της την ικανοποίηση,δεν αντιστέκεται στο να παίξει το ρόλο του ερωτικού αντικειμένου, αποκαλύπτοντας το δικό της ναρκισσισμό. Ο γυναικείος ναρκισσισμός είναι το σταμάτημα της ανάπτυξης της προσωπικότητας σ’ ένα νηπιακό, πρώιμο επίπεδο, που για την ίδια σημαίνει η διατήρηση των νεανικών της χαρακτηριστικών και ακόμα περισσότερο της παιδικότητας της.
Η καταπιεσμένη γυναίκα…
Η αλλοτριωμένη και καταπιεσμένη γυναίκα…μόνο το διττό ρόλο του καταπιεσμένου και του καταπιεστή μπορεί να παίξει. Στερημένη, αδικημένη και ανικανοποίητη… μόνο αντίστοιχα συναισθήματα μπορεί να δώσει.
Αλλοτριωμένη γυναίκα
Εγκλωβισμένη στο ρόλο της μάνας και της ερωτικής συντρόφου θα αρνηθεί να δώσει ανεξαρτησία στα παιδιά της και θα ζηλέψει τον άντρα της για την ελευθερία του. Θα τον θελήσει κτήμα και ιδιοκτησία της, όπως και ο ίδιος την θέλησε κάποτε και δεν θα του αφήνει περιθώρια να αναπνεύσει όσο η ίδια θα αισθάνεται ότι πνίγεται.
Όπως η βία γεννάει βία έτσι και η στέρηση ελευθερίας δημιουργεί δέσμιους και δεσμώτες. Απογοητευμένη η κακοποιημένη γυναίκα έχοντας το ρόλο της νοικοκυράς-μητέρας θα αντιδράσει διεκδικώντας έναν διαφορετικό ρόλο, αυτό της εργαζόμενης, ανεξάρτητης, συνειδητοποιημένης γυναίκας που αναγνωρίζει ότι για να ανήκουμε ο ένας στον άλλο χρειάζεται ο άντρας και η γυναίκα να είναι ελεύθεροι από κάθε είδους εξωτερικό δεσμό στην αληθινή και πραγματική διαπροσωπική σχέση. Μιλάμε τότε για έναν ορισμένο βαθμό αμοιβαίας ιδιοποίησης. Θέλει να επικοινωνεί με το σύντροφό της, αλλά και να είναι κοινωνική. Τροφοδοτεί το ”εγώ” της με τις διανοητικές και πνευματικές της ικανότητες, τις οποίες πλέον αναπτύσσει και με τις παρέες από τον εργασιακό και κοινωνικό χώρο, οι οποίες τονώνουν την αυτοπεποίθηση της και τη φέρνουν ισχυρή και χαμογελαστή μέσα στο σπίτι, κοντά στον άντρα της και τα παιδιά της.
Μαζοχισμός
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα βίας μεγαλώνει, και αναπτύσσεται το κορίτσι .
Κτίζεται ο μαζοχισμός
Την ύπαρξη μαζοχιστών τάσεων στην γυναίκα την υποθέτουμε με βάσιμες σκέψεις όταν: 1ον) υπάρχει μια μεγάλη συχνότητα λειτουργικών διαταραχών των εμμήνων όπως δυσμηνόρροια και εμμηνορραγία. 2ον) όταν υπάρχει μεγάλη συχνότητα ψυχολογικών διαταραχών στην εγκυμοσύνη, στον τοκετό, όπως φόβος του τοκετού, φασαρία γύρο από αυτόν, πόνοι ή περίπλοκοι τρόποι αποφυγής του πόνου και καταθλίψεως μετά τον τοκετό. 3ον) όταν υπάρχει μια συχνότητα τέτοιων στάσεων απέναντι στις σεξουαλικές σχέσεις ώστε να εννοούνται σαν ταπεινωτικές ή εκμεταλλευτικές για την γυναίκα. Μαζί μ’ αυτές τις ενδείξεις ακολουθούν δύο περιοριστικές προϋποθέσεις: α) ν’ αποδεικνύεται ότι ο φόβος του πόνου ή ο πόνος προκαλούνται από μαζοχιστικές τάσεις β) να βεβαιώνεται ότι είναι εξατομικευμένος μαζοχισμός και όχι μαζική συνήθεια ή σκέψη. Η απομάκρυνση των κινδύνων απέναντι σ’ αυτές τις τάσεις αναπτύσσεται με μηχανισμούς για να καθησυχάζουν οι γυναίκες αυτές τους βαθύτερους φόβους .
Η ανάγκη αγάπης…
Ας σταθούμε λίγο στην ανάγκη αγάπης διότι η κακοποιημένη γυναίκα επιδιώκει την προσοχή και την τρυφερότητα με έναν παράλογο τρόπο ο οποίος μας οδηγεί να συνειδητοποιούμε πόσο έντονη είναι αυτή η επιθυμία της και πόσες θυσίες είναι διατεθειμένη να κάνει γι’ αυτή αλλά και να αναρωτηθούμε γιατί δεν βρίσκει αυτό που ζητά.
Ανάγκη αγάπης
Η αλήθεια είναι ότι δεν καταφέρνει ν’ αποκτήσει την εκτίμηση και την στοργή στον βαθμό που τα θέλει και αυτό συμβαίνει για δύο λόγους: 1ον) είναι η απληστία της ανάγκης για αγάπη και 2ον) είναι η ανικανότητα του ατόμου ν’ αγαπήσει.
Είναι δύσκολο να καθορίσουμε τι είναι αγάπη…
Γενικά όμως πρόκειται για την ικανότητα να δίνει κανείς τον εαυτό του, είτε στους ανθρώπους είτε σ’ ένα σκοπό ή μια ιδέα αντί να κρατά τα πάντα για εκείνον εγωκεντρικά. Στα κακοποιημένα άτομα υπάρχουν πολλά βιώματα μίσους και εχθρότητας. Δεν συνειδητοποιείται η ανικανότητα για αγάπη δεν ξέρει ότι δεν μπορεί να αγαπήσει και συνήθως ζει με την αυταπάτη ότι αγαπά υπερβολικά και μάλιστα μπορεί να λέει στον εαυτό της ότι «αγαπάει τους άλλους και όχι την ίδια ». Επιμένει σ’ αυτή την λειτουργία διότι έτσι δικαιολογεί την δική της απαίτηση για αγάπη.
Απόρριψη…
Μέχρι τώρα αναφέραμε δύο λόγους που εμποδίζουν μία κακοποιημένη γυναίκα να καλύψει τις συναισθηματικές της ανάγκες. Υπάρχει και τρίτος που είναι ο φόβος της απόρριψης: ο φόβος αυτός είναι πολλές φορές, τόσο ισχυρός ώστε να εμποδίζει την προσέγγιση των ανθρώπων και κάνει την γυναίκα εχθρική και παράξενη. Πολλές φορές φοβούνται να προσφέρουν και δώρα για να μην απορριφθούν.
Ο φόβος της απόρριψης
Ο φόβος της απόρριψης κάνει την γυναίκα να αποσύρεται όλο και περισσότερο και να απορρίπτει κάθε ανθρώπινη ζεστή συμπεριφορά και να πιστεύει ότι δεν την αγαπά κανείς. Κατά βάση τα άτομα αυτά προστατεύονται από το φόβο απέναντι στη ζωή ,με το να είναι τρομερά δύσπιστα για τα συναισθήματα των άλλων και να μένουν κλεισμένα στο εαύτο τους …για να διατηρούν το αίσθημα ασφάλειας.
Εξάρτηση…
Ένα μέρος του προβλήματος είναι η εξάρτηση.
Ο φόβος της εξάρτησης
Οι άνθρωποι αυτοί εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη συμπάθεια των άλλων την οποία έχουν ανάγκη όπως το οξυγόνο για την αναπνοή. Προσπαθούν να τραβήξουν την προσοχή του συντρόφου με την αγάπη τους: «Αφού σ’ αγαπώ πρέπει και εσύ να μ’ αγαπάς» είναι μια συνηθισμένη στάση σ’ ερωτική σχέση.
Προσπαθούν να κάνουν τους άλλους να τις λυπηθούν : Αυτό σημαίνει μια πλήρη έλλειψη πίστης στην αγάπη και ότι οι άλλοι είναι κατά κανόνα εχθρικοί. Έτσι λοιπόν πιστεύει ότι με το να τονίζει την αδυναμία της και την δυστυχία της μπορεί κάτι να καταφέρει.
Οι απειλές είναι ένας ακόμα τρόπος για να τραβήξει την προσοχή, είτε στρέφοντάς τες προς τον εαυτό της είτε προς τους άλλους : «Αγάπαμε γιατί θα κάνω κακό». Τι μπορεί να πει κανείς για να εξηγήσει αυτή την ανάγκη για αγάπη μ’ όλη την ένταση, την απληστία και τον ψυχαναγκασμό της; Υπάρχουν οι εξής ερμηνείες: εκ πρώτης όψεως φαίνεται σαν μια νοσταλγία για την αγάπη της μητέρας που δεν προσφέρθηκε άφθονη στην παιδική ζωή ή μια αναβίωση για προσκόλληση στην μητέρα, αλλά τα ερωτήματα δεν έχουν πειστική απάντηση. Μια πιο πειστική ερμηνεία είναι ίσως ο ναρκισσισμός στην αγάπη για τον εαυτό της, κοινή διαπίστωση: έχουν ανάγκη να τις αγαπούν για να νοιώσουν κάπως ασφαλείς και να τονώσουν την αυτοεκτίμηση τους.
Η απώλεια της αγάπης
Ο Φρόυντ πίστευε ότι ο φόβος της απώλειας της αγάπης είναι ειδικό γνώρισμα του Γυναικείου Ψυχισμού. Πέρα από την αλήθεια ή την εγκυρότητα αυτής της άποψης αποτελεί κοινή διαπίστωση και πλέον είναι αποδεκτό ότι τ’ άτομα αυτά υποφέρουν πραγματικά από ένα αυξημένο βασικό άγχος. Η ατέρμονη αναζήτηση αγάπης σ’ ολόκληρη τη ζωή τους δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προσπάθεια να κυριαρχήσουν πάνω σ’ αυτό.
Ο φόβος απώλειας της αγάπης
Το Άγχος μπορεί να προκαλείται από ένα θυμό…«Αν μ’ αγαπάς δεν θα μου κάνεις κακό» …εξασφάλιση και προστασία από το άγχος…η ανάγκη καθησυχασμού.
Τελικά η σχέση ανάμεσα στο άγχος και στην ανάγκη για αγάπη συνδέεται, με πολύ γενικό τρόπο…με το άγχος που γεννιέται στο παιδί όταν νοιώθει πως τα εχθρικά του συναισθήματα και οι παρορμήσεις προς τον γονέα απειλούν ολοκληρωτικά την ασφάλεια της ύπαρξης του. Συνοπτικά, το άγχος είναι ένα ανθρώπινο φαινόμενο αλλά σε κάποιους είναι πιο έντονο. Είναι ένα συναίσθημα αδυναμίας μέσα σ’ ένα εχθρικό και πανίσχυρο κόσμο.