Φοράτε τα ακουστικά σας, χάνεστε σε ένα τραγούδι, όταν ένα ιδιαίτερα δυνατό ρεφρέν ή διάλειμμα οργάνων προκαλεί μυρμήγκιασμα στα χέρια και στα πόδια σας. Ή ίσως τα μαλλιά στο πίσω μέρος του λαιμού σας σηκώνονται. Εάν είστε εξοικειωμένοι με κάποια εκδοχή αυτού του συναισθήματος, εντάσσεστε στο 55% έως 90% των ανθρώπων που βιώνουν τη σωματική αίσθηση της μουσικής ρίγη. Είναι ένα φαινόμενο που μπορεί να συμβεί κατά τη διάρκεια ζωντανής ή ηχογραφημένης μουσικής, νέας ή γνωστής, και έχει τεκμηριωθεί εδώ και χρόνια.
Αλλά ένα ερώτημα παραμένει: Γιατί συμβαίνει; Οι ερευνητές έχουν βάλει σκοπό να βρουν την απάντηση και μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Neuroscience επικεντρώθηκε στη χαρτογράφηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας του εγκεφάλου κατά τη διάρκεια μουσικών ρίγων ρίχνει περαιτέρω φως στο πώς η μουσική μπορεί να ενεργοποιήσει τα κέντρα ευχαρίστησης και ανταμοιβής του εγκεφάλου.
Λεπτομέρειες για την μελέτη
Νευροεπιστήμονες με έδρα τη Γαλλία χρησιμοποίησαν ηλεκτροεγκεφαλογραφία υψηλής πυκνότητας (HD-EEG) για να απεικονίσουν μοτίβα εγκεφαλικής δραστηριότητας όταν οι άνθρωποι υποβάλλονται σε ευχάριστα μουσικά ρίγη. Συμμετείχαν δεκαοκτώ εθελοντές, 11 γυναίκες και επτά άνδρες. Όλοι ανέφεραν ότι βίωσαν ρίγη κατά τη διάρκεια ευχάριστης μουσικής πριν από τη μελέτη. Χρησιμοποιώντας HD-EEG, τοποθετήθηκαν ηλεκτρόδια σε μια μεγάλη περιοχή του τριχωτού της κεφαλής των συμμετεχόντων για σάρωση και μέτρηση της ηλεκτρικής δραστηριότητας στον εγκέφαλο.
Μόλις συνδέθηκε, κάθε συμμετέχων άκουσε πέντε μουσικά αποσπάσματα που προκαλούσαν ανατριχίλα, καθώς και τρία επιπλέον ουδέτερα αποσπάσματα που επιλέχθηκαν από ερευνητές και κλήθηκαν να αναφέρουν τη συναισθηματική του ευχαρίστηση. Αυτό το έκαναν πατώντας συνεχώς ένα από τα τέσσερα κουμπιά που αντιστοιχούν στην ένταση της εμπειρίας (ουδέτερη, χαμηλή ευχαρίστηση, υψηλή ευχαρίστηση, ρίγη). Ως «γεγονός κρύου» ορίστηκε η υψηλή συναισθηματική ευχαρίστηση σε συνδυασμό με μια σωματική αίσθηση ανατριχίλας, μυρμηκίασης, τρίχας που σηκώνεται ή ρίγη στη σπονδυλική στήλη.
Οι σαρώσεις αποκάλυψαν την παρουσία δραστηριότητας θήτα, η οποία σχετίζεται με τη μνήμη, την προσμονή για ανταμοιβή και την προσοχή. Όλες αυτές οι ικανότητες είναι βασικές για τη μουσική συναισθηματική επεξεργασία. Αυτά τα αποτελέσματα συμπίπτουν με προηγούμενες έρευνες με μαγνητική τομογραφία και PET και ανοίγουν μια νέα πόρτα για την κατανόηση της προγονικής μας σχέσης με τη μουσική.
Νευροεπιστήμη και Εξέλιξη
Τα ευρήματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι η απόλαυση της μουσικής μπορεί κάποτε να εξυπηρετούσε έναν εξελικτικό σκοπό. “Παλιά κυκλώματα εγκεφάλου απαραίτητα για την επιβίωση και εμπλέκονται σε συμπεριφορές με κίνητρα – όπως το σεξ, το φαγητό, τα χρήματα – εμπλέκονται επίσης στην επεξεργασία της μουσικής ευχαρίστησης”, λέει ο επικεφαλής ερευνητής της μελέτης Thibault Chabin. «Λοιπόν, ξέρουμε πώς, τώρα πρέπει να καταλάβουμε γιατί η μουσική είναι ευχάριστη και ικανοποιητική». Οι ειδικοί έχουν υποστηρίξει εδώ και καιρό εάν η μουσική έχει βιολογική λειτουργία. Ενώ μερικοί θεωρούν τη μουσική υποπροϊόν της ανθρώπινης ύπαρξης, άλλοι θεωρούν ότι έδωσε ένα πόδι στο είδος μας.
Σκεφτείτε το γεγονός ότι η μουσική είναι γνωστό ότι προκαλεί την απελευθέρωση της ωκυτοκίνης, της «ορμόνης αγκαλιάς» που προωθεί το δέσιμο, στον εγκέφαλο. Από εξελικτική άποψη, η έλευση της μουσικής θα μπορούσε να έχει αυξήσει την αλληλεξάρτηση και την κοινωνική συνοχή. Οι δεμένες ομάδες που συνεργάζονταν είχαν περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν. Τα παλαιότερα γνωστά μουσικά όργανα στον κόσμο ανακαλύφθηκαν μέσα σε μια γερμανική σπηλιά: ένα σετ φλάουτων 43.000 ετών φτιαγμένα από κόκαλο πουλιού και ελεφαντόδοντο μαμούθ. Τα όργανα πιστεύεται ότι ήταν τα πρώτα που χρησιμοποιήθηκαν στην αναψυχή και την τελετουργία.