Η κοινωνική φοβία, εντασσόμενη στο φάσμα των αγχωδών διαταραχών, είναι ένα έντονο και επίμονο άγχος που το άτομο βιώνει όταν εκτίθεται σε κοινωνικές καταστάσεις ή σε καταστάσεις που απαιτούν αξιολόγηση ή εξέταση από άγνωστους ανθρώπους.
Το άτομο φοβάται ότι η συμπεριφορά του ή τα συμπτώματα του άγχους του θα γίνουν αντιληπτά από τους άλλους και θα τον φέρουν σε κατάσταση αμηχανίας, ντροπής ή ταπείνωσης. Ως ψυχιατρικός όρος καταχωρήθηκε από τον Pierre Janet το 1903 και η κλινική της εικόνα περιγράφηκε πληρέστερα από τους Marks και Gelder το 1966.
Τι είναι η κοινωνική φοβία;
Η κοινωνική φοβία είναι μια σχετικώς συχνή διαταραχή. Μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία και φαίνεται να ξεκινάει νωρίτερα σε σχέση με άλλες αγχώδεις διαταραχές. Η μέση ηλικία έναρξης είναι τα 16-18 έτη και ίσως και νωρίτερα. Το κυριότερο χαρακτηριστικό της κοινωνικής φοβίας είναι το άγχος που οφείλεται στην ανησυχία που το άτομο μπορεί να έχει για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εκείνο. Συνήθως το σενάριο που επικρατεί είναι πως οι άλλοι θα σκεφτούν άσχημα για εκείνο και συσχετίζεται με το φόβο ότι οι άνθρωποι γύρω του θα αντιληφθούν τα συμπτώματα του κοινωνικού άγχους και κυρίως το κοκκίνισμα ή το τρέμουλο και θα γίνουν επικριτικοί μαζί του.
Πώς προκαλείται;
Σημαντικό ρόλο στην εκδήλωση της διαταραχής φαίνεται να παίζει ο γενετικός παράγοντας αλλά και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης των παιδιών. Ο υπερβολικός έλεγχος και η άνευ λόγου εμπλοκή των γονέων στη ζωή του παιδιού κάνει το παιδί να πιστεύει πως δεν είναι ικανό να ανταποκριθεί στις εκάστοτε περιστάσεις με επακόλουθο να είναι προκατειλημμένο ως προς το πως αξιολογείται από τους άλλους. Επιπροσθέτως, καθώς οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά τους, όταν εμφανίζουν αβεβαιότητα και δισταγμό μπροστά στο καινούργιο, αγχώνονται για τη δημόσια εικόνα τους και επικεντρώνονται στο πώς θα τους αξιολογήσει ο κοινωνικός τους περίγυρος, είναι πιθανό να συνδράμουν στο να εμφανίσουν τα παιδιά τους τη συγκεκριμένη διαταραχή.
Ποιες είναι οι επιπτώσεις;
Να σημειώσουμε εδώ πως η ντροπή (ή ντροπαλότητα) διαφέρει κατά πολύ από το κοινωνικό άγχος. Αν είστε ντροπαλοί μπορεί να μη νιώθετε άνετα ανάμεσα σε πολύ κόσμο, αλλά δεν αποφεύγετε κοινωνικές καταστάσεις, ακόμα κι αν γνωρίζετε πως υπάρχει περίπτωση να αισθανθείτε άσχημα. Τα άτομα με κοινωνική φοβία αποφεύγουν καταστάσεις που τους προκαλούν έντονο άγχος, ακόμα κι αν δεν είναι ντροπαλά στις προσωπικές τους σχέσεις. Τα άτομα με κοινωνική φοβία πιστεύουν πως όταν βρεθούν σε δύσκολη θέση θα κάνουν έμετο, θα κοκκινίσουν, θα τρέμουν, θα τραυλίσουν. Για αυτό και αποφεύγουν να μιλήσουν δημόσια, να εκφράσουν την άποψη του σε μια ομάδα ή σε άτομα κύρους, να προσεγγίσουν άτομα άλλου φύλου κλπ. Από την άλλη, η αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών προκειμένου να μειωθεί το άγχος και η δυσφορία είναι πιθανό να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην κοινωνική ζωή των ατόμων καθώς αποφεύγουν να κάνουν σχέση, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην εργασία τους, καταναλώνουν συχνά αλκοόλ, ενώ κάποιοι εξ αυτών λαμβάνουν αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά.
Πώς βελτιώνεται η κατάσταση;
Τα άτομα με κοινωνικό άγχος πρέπει να εντοπίσουν πιο συγκεκριμένα τις καταστάσεις που τους «τρομάζουν» και να τις «πολεμήσουν». Μπορούν με κάποιες τεχνικές χαλάρωσης να περιορίσουν το άγχος και να ξεκινήσουν τις κοινωνικές συναναστροφές από το κοντινό τους περιβάλλον. Να μιλήσουν με φίλους και να τολμήσουν να εκτεθούν, σταδιακά κάθε φορά. Στόχος είναι να έρθουν σε επικοινωνία χωρίς τον φόβο της κριτικής.