Instagram Facebook TikTok: Όλοι το κάνουμε. Σαν ρομπότ, περνάμε ώρες χαζεύοντας τα προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σε κάποιο βαθμό, χάνουμε ουσιαστικά ένα μέρος της καθημερινής μας ζωής κοιτώντας οθόνες, αγνοώντας τον κόσμο γύρω μας. Στην πραγματικότητα, τα στοιχεία δείχνουν ότι το ένα πέμπτο των εφήβων ξοδεύει πέντε ή περισσότερες ώρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την ημέρα. Κάποιοι μάλιστα συνδέονται και μετά τα μεσάνυχτα.
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης όπως το Instagram, το Facebook και το TikTok αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ζωής των νέων – ιδίως των εφήβων γυναικών. Όμως, όπως δείχνουν πρόσφατες έρευνες, η ψυχολογική ευημερία αυτών των νεαρών γυναικών μπορεί να διακυβεύεται ως αποτέλεσμα αυτής της συνήθειας. Και μια νέα επιστημονική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Personality and Individual Differences, εντόπισε μια ομάδα που μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτη.
Οι ροές των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι γεμάτες με όμορφα μοντέλα, ανθρώπους που ζουν τέλειες ζωές και ανέφικτα ιδανικά σώματος. Οι φωτογραφίες αλλοιώνονται με τη χρήση φίλτρων – και εμφανίζονται μόνο τα highlights ενός ατόμου. Κυριευόμαστε από τη γοητεία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και ενώ υπάρχουν οφέλη από τη χρήση τους, συχνά έχει συναισθηματικό αντίκτυπο.
Οι έφηβες γυναίκες είναι ιδιαίτερα ευάλωτες στα αυστηρά πρότυπα ομορφιάς που προβάλλονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά εντείνουν τις ανασφάλειες και τα άγχη τους. Και, μπροστά στην επεξεργασμένη, τέλεια ζωή των άλλων, πολλοί νιώθουν ανεπαρκείς.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν στις έφηβες γυναίκες μια πλατφόρμα για να συγκρίνουν την εμφάνισή τους με άλλες. Δυστυχώς, η έρευνα δείχνει ότι οι γυναίκες συχνά αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους αρνητικά σε τέτοιες συγκρίσεις. Έχει αποδειχθεί ότι εντείνουν τις ανησυχίες των γυναικών για την εικόνα του σώματός τους, μειώνουν την ευτυχία και αυξάνουν τα αισθήματα κοινωνικής αποξένωσης.
Αύξηση των επιπέδων τελειομανίας
Το αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι επιβλαβή ή όχι εξαρτάται τελικά από το ποιος τα χρησιμοποιεί, όμως. Η νέα αυτή μελέτη δείχνει ότι η «αυτοκριτική τελειομανία» είναι ένα χαρακτηριστικό που μπορεί να κάνει τις νεαρές γυναίκες ευάλωτες στις βλαβερές συνέπειες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που αποτελείται από παράλογα πρότυπα και σκληρή αυτοκριτική. Οι άνθρωποι που έχουν υψηλή αυτοκριτική τελειομανία είναι πιθανό να θέτουν ασυμβίβαστα πρότυπα για την εμφάνισή τους και να συγκρίνουν τον εαυτό τους αρνητικά με τους άλλους. Μπορεί επίσης να έχουν την τάση να αισθάνονται ότι οι άλλοι άνθρωποι ή η κοινωνία γενικότερα απαιτούν τελειότητα. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες ανησυχίες για την κριτική και τις προσδοκίες των άλλων.
Πρόσφατες έρευνες διαπίστωσαν ότι η τελειομανία αυξάνεται στους νέους. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό, καθώς η τελειομανία έχει συνδεθεί με πλήθος αρνητικών αποτελεσμάτων, όπως κατάθλιψη, συμπτώματα διατροφικών διαταραχών, ακόμη και σκέψεις και ιδέες για αυτοκτονία.
Για να εξετάσουν αν οι τελειομανείς είναι όντως πιο ευάλωτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μέτρησαν το επίπεδο τελειομανίας 135 εφήβων γυναικών, την εκτίμηση του σώματος, τα καταθλιπτικά συμπτώματα και τις συγκρίσεις με βάση την εμφάνιση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αυτό το έκαναν μία φορά την εβδομάδα για τέσσερις εβδομάδες.
Σε συμφωνία και με προηγούμενες έρευνες, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι τα κορίτσια που ήταν αυτοκριτικά τελειομανή είχαν περισσότερες πιθανότητες να έχουν περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα και χαμηλότερη εκτίμηση του σώματος. Ωστόσο, ανακάλυψαν επίσης ότι τα κορίτσια ανέφεραν ακόμη περισσότερα καταθλιπτικά συμπτώματα και αρνητική εικόνα του σώματος όταν συνέκριναν αρνητικά την εμφάνισή τους με άλλα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τα άτομα με υψηλότερο ποσοστό αυτοκριτικής τελειομανίας θεωρείται επομένως ότι είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις αρνητικές κοινωνικές συγκρίσεις. Αυτό συμβαίνει επειδή αντλούν την αυτοεκτίμησή τους από το να θεωρούνται από τους άλλους άψογα.
Ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν φαινομενικά να προσφέρουν στα άτομα με υψηλά ποσοστά αυτοκριτικής τελειομανίας μια φευγαλέα φτιάξη αυτοεκτίμησης και επικύρωσης, τα ατελείωτα like, σχόλια και follow μπορούν επίσης να προκαλέσουν συναισθήματα ανεπάρκειας. Οι αρνητικές συγκρίσεις πιθανότατα θα επιδεινώσουν την υποβόσκουσα αίσθηση κατωτερότητας των τελειομανών.
Προχωρώντας προς τα εμπρός
Παρόλο που τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόφευκτο μέρος της σύγχρονης κοινωνίας, οι ειδικοί προτείνουν οι έφηβοι που είναι πιο ευάλωτοι στις αρνητικές επιπτώσεις να περνούν περισσότερο χρόνο εκτός σύνδεσης. Χρειάζεται επίσης να ελέγχεται έως ένα βαθμό τι εμφανίζεται στις ροές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – με το να μην ακολουθούν ή να σβήνουν λογαριασμούς που τους προκαλούν άγχος. Τέλος, χρειάζεται να αποφεύγουν ή να επανεκτιμούν τις συγκρίσεις που κάνουν με άλλους.
Ειδικότερα, οι έφηβες θα ωφεληθούν από την αμφισβήτηση των μη ρεαλιστικών προτύπων ομορφιάς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και από το να είναι πιο επιφυλακτικές απέναντι στις τέλειες εικόνες που απεικονίζονται στο διαδίκτυο.
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν συζητώντας με τα έφηβα παιδιά τους για το γεγονός ότι η αξία τους ως άτομα δεν εξαρτάται από την επίτευξη μιας τέλειας εμφάνισης. Χρειάζεται να βοηθήσουν στην ενθάρρυνση των παιδιών να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να κερδίσουν επιβεβαίωση και αυτοεκτίμηση. Πράγματι, η αμφισβήτηση αυτής της πεποίθησης και η υιοθέτηση μεγαλύτερης αυτοσυμπόνιας και αυτοαποδοχής είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση αυτών των επιβλαβών επιπτώσεων.