Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Ποιος δεν έχει κάνει μια σκέψη που δεν μπορεί να βγάλει από το μυαλό του; Ή είχε μια τυχαία ή ακατάλληλη ιδέα στο μυαλό του; Ή νιώσατε την ανάγκη να ελέγξετε διπλά και τριπλά ότι η μπροστινή πόρτα είναι κλειδωμένη; Τέτοιες ενοχλητικές σκέψεις είναι φυσιολογικές. Συνήθως φεύγουν και συνεχίζουμε τη ζωή μας. Αλλά, για μερικούς ανθρώπους, οι ενοχλητικές σκέψεις μπορεί να γίνουν ανεξέλεγκτες, επίμονες και παρεμβατικές, και έτσι μπορεί να προσπαθήσουν να τις ανακουφίσουν μέσω καταναγκαστικών τελετουργιών: πλένουν επανειλημμένα τα χέρια τους, για παράδειγμα, αν φοβούνται ότι μολύνονται από το άγγιγμα επιφανειών όπως οι πόρτες και οι πάγκοι. Σε αυτό το σημείο λέμε ότι το άτομο πάσχει από ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή ΙΨΔ. Αλλά πώς ακριβώς διαφέρουν οι εμμονικές σκέψεις των ατόμων με ΙΨΔ από τις πιο συνηθισμένες ενοχλητικές σκέψεις που όλοι βιώνουμε κατά καιρούς; Αυτό είναι το ερώτημα που ο Jean-Sébastien Audet θέλησε να απαντήσει στο διδακτορικό του υπό την επίβλεψη του Frederick Aardema, καθηγητή στο Τμήμα Ψυχιατρικής και Εθισμού στο Πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ. Ο Audet διεξήγαγε μια συστηματική ανασκόπηση για να προσδιορίσει ποια χαρακτηριστικά είναι ειδικά για την ΙΨΔ σε σύγκριση με τις παρεμβατικές σκέψεις στον γενικό πληθυσμό και σε άτομα που πάσχουν από άγχος και κατάθλιψη.
Πιο συχνές και μακροχρόνιες
Η ανάλυση του Audet, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Clinical Psychology and Psychotherapy, έδειξε ότι οι ενοχλητικές σκέψεις των ατόμων με ΙΨΔ είναι πιο συχνές, διαρκούν περισσότερο και δημιουργούν την ανάγκη να ενεργήσουν βάσει του καταναγκασμού προκειμένου να εξουδετερώσουν τις σκέψεις τους. Τα ευρήματά του υπογραμμίζουν το σημαντικό άγχος που προκαλούν οι ενοχλητικές σκέψεις που συνδέονται με την ΙΨΔ. Οι σκέψεις αυτές προκαλούν υψηλότερα επίπεδα ενοχής από ό,τι σε άλλες διαταραχές που σχετίζονται με το άγχος”, δήλωσε ο Audet. “Βιώνονται επίσης ως πιο δυσάρεστες, απαράδεκτες και ανεξέλεγκτες και συνδέονται με υψηλότερο βαθμό φόβου ότι η σκέψη θα γίνει πραγματικότητα”. Αυτή η αγωνία προκαλείται από τη σύγκρουση μεταξύ του περιεχομένου των παρεμβατικών σκέψεων και της αυτοαντίληψης του ατόμου. Η ασυμφωνία είναι ιδιαίτερα έντονη όταν το άτομο έχει ενοχλητικές, απαγορευμένες σκέψεις όπως “ίσως είμαι παιδόφιλος”, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει τέτοιες ορμές. “Τα άτομα με ΙΨΔ πιστεύουν ότι οι πράξεις τους θα μπορούσαν να τους βάλουν σε κίνδυνο – για παράδειγμα, η απροσεξία τους θα μπορούσε να προκαλέσει ληστεία ή να αρρωστήσουν”, εξήγησε ο Audet. “Αντίθετα, οι καταθλιπτικοί άνθρωποι δεν πιστεύουν ότι αποτελούν κίνδυνο για τον εαυτό τους, αλλά καταλαμβάνονται από αισθήματα αναξιότητας, ενώ οι άνθρωποι με άγχος αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως θύμα εξωτερικού κινδύνου”.
Βοηθώντας τους πάσχοντες να κατανοήσουν
Ο Audet πιστεύει ότι η σκιαγράφηση των χαρακτηριστικών που χαρακτηρίζουν μόνο την ΙΨΔ μπορεί να βοηθήσει τους πάσχοντες και τους οικείους τους να κατανοήσουν τη διαταραχή και να συνειδητοποιήσουν ότι οι σκέψεις που κάνουν δεν έχουν καμία βάση στην πραγματικότητα. Ο προσδιορισμός αυτών των χαρακτηριστικών διευκολύνει επίσης την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανταποκρίνεται καλά στη φαρμακευτική αγωγή και σε ένα είδος θεραπείας γνωστό ως “έκθεση και πρόληψη της αντίδρασης”. Αυτή η προσέγγιση περιλαμβάνει την έκθεση των ατόμων σε καταστάσεις που προκαλούν ή πυροδοτούν τις εμμονικές σκέψεις τους και στη συνέχεια τους βοηθά να μάθουν νέους τρόπους αντιμετώπισης του άγχους τους αντί να επιδίδονται στις συνήθεις τελετουργίες τους. Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τον Aardema συνιστά επίσης ένα είδος θεραπείας γνωστό ως θεραπεία με βάση το συμπέρασμα. “Πιστεύουμε ότι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι το αποτέλεσμα μιας ελαττωματικής αφήγησης – μιας ιστορίας που δικαιολογεί τους φόβους του ατόμου, παρόλο που οι φόβοι αυτοί δεν έχουν καμία βάση στην πραγματικότητα”, εξήγησε ο Audet. “Η θεραπεία με βάση το συμπέρασμα βοηθά το άτομο να δει αυτά τα λανθασμένα συμπεράσματα και τελικά να σταματήσει την ψυχαναγκαστική του συμπεριφορά, επειδή δεν έχει πλέον νόημα γι’ αυτό”.