Του Δημήτρη Μπούκουρα- Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής
Η προσωπικότητα του εγκληματία είναι περίπλοκη και χαώδης. Θα πρέπει λοιπόν να δούμε ποια μπορεί να είναι αυτή.. και καταρχήν θα τονίσω ότι χαρακτηρίζεται από έλλειψη ψυχικής ισορροπίας και παρατηρούμε δύο πλευρές την θετική και την αρνητική.
Στην πρώτη διαπιστώνουμε ότι συνίσταται από την σημασία των διαταραχών της συμπεριφοράς, οι οποίες τοποθετούνται πάνω σε μια ιδιαίτερη χαρακτηριστική οργάνωση όπου κυριαρχούν η έλλειψη συναισθηματικής ισορροπίας και η παρορμητικότητα, πράγματα που συναντιούνται σε όλους του τομείς της προσωπικότητας, ενώ στην αρνητική πλευρά παρατηρεί κανείς μια ιδιαίτερη επαφή των ατόμων αυτών με τους άλλους, μια διαφυγή από την αρχή της πραγματικότητας καταφεύγοντας έτσι στη προβολή του εσωτερικού φαντασματικού κόσμου. Η ύπαρξη της (αρχή της πραγματικότητας) είναι δυνατά διαταραγμένη χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει παραληρηματική οργάνωση είναι ενδεικτικό εξάλλου ότι δε χαρακτηρίζονται από μια συγκεκριμένη και τυπική νευρωτική ή ψυχωτική συμπτωματολογία.
Δείχνουν ευερεθιστικότητα, καχυποψία, είναι υπερσυγκίνητοι, συναισθηματικά ανώριμοι με στοιχεία υστερικά και πολλές φορές παρανοϊκά. Η ανωριμότητα αυτή εκφράζεται και μέσα από το γεγονός ότι προσπαθούν να κάνουν τους άλλους να υποφέρουν είτε με λόγια είτε με πράξεις. Η παρορμητικότητα είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της προσωπικότητας τους γιατί περνά στη πράξη. Και συνοδεύεται και με δυσπροσαρμοστικότητα (παρόρμηση στην απόφαση χωρίς προμελέτη της εκτέλεσης). Εδώ βλέπει κανείς την αφετηρία του περάσματος στη πράξη. Βλέπουμε ακόμη τη σημασία της στιγμής μέσα στην έλλειψη των πρώτων σχέσεων λιγότερο πρώιμη στη ψυχωτική σκέψη περισσότερο πρώιμη στην νευρωτική.
Η δυσκοινωνική δομή της προσωπικότητας αυτής δε μπορεί να θεωρηθεί παρά σαν ένα συμβάν εξελικτικό της ανάπτυξης της ηθικής συνείδησης μέσα στον σχηματισμό του χαρακτήρα. Γιατί είναι γνωστό πως ο χαρακτήρας δε είναι μόνο δεδομένος αλλά και επίκτητος. Αυτό σημαίνει ότι δομείται από την ολοκλήρωση όλων των βασικών τάσεων και υποδομών της προσωπικότητας σε ένα σύστημα καθαρά προσωπικό και σταθερό που πραγματοποιεί την ισορροπία και την αυτονομία των πράξεων του ατόμου. Η ηθική, ωστόσο, ο προσωπικός ηθικός έλεγχος δεν είναι καθόλου θα λέγαμε η αφετηρία στο ένστικτο (θέση συνταγματική). Αυτή απορρέει από την επεξεργασία των πρωτόγονων συμπεριφορών μέσα στο παιχνίδι των γονέων που μεταφέρουν τα ήθη (την παιδεία) αλλά ακόμη και από τις καθαρά ατομικές νόρμες μέσων των επιθυμιών τους είτε τις εκφρασμένες είτε τις ασυνείδητες. Συγκεντρώνοντας τα στοιχεία αυτά διαπιστώνουμε άκρα αδυναμία του Εγώ και ένα Υπερεγώ αρχαϊκό κατά την Melanie Klein, η συνεχή προβολή της επιθετικότητας πάνω στον εξωτερικό κόσμο, η ανικανότητα διανοητικόποϊησης που οφείλεται στην απουσία της εσωτερικευμένης σύγκρουσης, η επανάληψη χωρίς τέλος ειδικών πράξεων σαν απάντηση στις ορμές. Έτσι μέσα από αυτή την συμβολική διαδικασία ανάμεσα στο έγκλημα και την τιμωρία, τα άτομα αυτά τοποθετούν τις προσωπικές τους αντιφάσεις και συγκρούσεις στη θέση του νομοθέτη, έτσι ώστε κρίνοντες και κρινόμενοι να αντιπροσωπεύουν το σύνολο της κοινωνίας.
Συνοψίζοντας όλα αυτά καταλήγουμε σε κάποιες διαπιστώσεις που αφορούν στις όψεις της ψυχοπαθολογίας της προσωπικότητας ενός ατόμου που είτε είναι γεννημένος δολοφόνος είτε γίνεται κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και περιστάσεις δηλαδή περιστασιακός και όπως λέει ο εγκληματολόγος R. Gassien έχουμε τεσσάρων ειδών εγκλήματα τα πρωτόγονα, τα οποία χαρακτηρίζονται από το γεγονός της ανικανότητας να ελέγξουν τις ορμές τους οι εγκληματίες. Δεύτερον τα ιδιοτελή που γίνονται για να απελευθερωθεί ο δράστης από μια δύσκολη κατά αυτόν κατάσταση. Τρίτον εγκλήματα πάθους, ιδεολογίας (πολιτικής, θρησκευτικής κ.α), ευθανασίας, εκδίκησης, αυτοτιμωρίας και τέταρτον εγκλήματα οργανωμένα (ληστείες, ναρκωτικά, οικονομικά κ.α).
Μπορούμε όμως να κατατάξουμε το έγκλημα στο σχολείο σαν έγκλημα πάθους που τραβούν την προσοχή και το ενδιαφέρον επειδή φαίνεται να έχει συναισθηματικό – παρορμητικό χαρακτήρα που κάνει τους ανθρώπους να φοβούνται ότι ο καθένας από εμάς θα μπορούσε να είναι ο δράστης. O M. Cusson ο οποίος μελέτησε και διερεύνησε τα κίνητρα και την συμπεριφορά των εγκλημάτων υποστηρίζει ότι ο δράστης μιας εγκληματικής πράξης ικανοποιεί με αυτό τον τρόπο, ζωτικές του ανάγκες, όπως ικανοποίηση, ασφάλεια, εξουσία, δόξα δηλαδή είναι ένας τρόπος, ένα μέσο για να καλύψει τις φυσιολογικές του ανάγκες. Πιο απλά μέσο της εγκληματικής πράξης πετυχαίνουν στόχους “κοινωνικά αποδεχτούς” αυτή η άποψη προφανώς ενισχύει τους φόβους των ανθρώπων πως ο κάθε ένας μπορεί να γίνει δολοφόνος έτσι λοιπόν τίθεται το ερώτημα κατά πόσο μπορεί να εγγυηθεί κανείς για τον εαυτό του, την ικανότητα του να ελέγχει την αυτονομία του χωρίς να βλάπτει τους άλλους; Εκείνο που μπορούμε να δώσουμε σαν απάντηση είναι ότι ο εγκληματίας έχει ανώριμη προσωπικότητα. Εν κατακλείδι είναι τα άτομα που θέλουν να τα αγαπούν και δε μπορούν να δώσουν αγάπη είναι οι άνθρωποι που πολλές φορές προσπαθούν να την αγοράσουν, είναι άνθρωποι που σκοτώνουν γιατί δεν ξέρουν τι σημαίνει οίκτος.
Ο κ. Δημήτρης Μπούκουρας είναι Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής. E mail : dmpoukouras@gmail.com . SITE: www.dimitrismpoukouras.gr/