Οι «λανθασμένες» πεποιθήσεις δημιουργούνται συχνά από γνωστικές διαστρεβλώσεις. Οι τελευταίες αποτελούν τρόπους με τους οποίους ο νους μας πείθει ότι κάτι είναι αληθινό ενώ δεν είναι. Πολλές φορές ονομάζεται και σφάλμα σκέψης και τείνει να κυριαρχεί σε άτομα που παλεύουν με το άγχος και την κατάθλιψη. Ποιες είναι όμως οι βασικότερες γνωστικές διαστρεβλώσεις που επηρεάζουν τον τρόπο που βιώνουμε τη ζωή μας;
Νομίζουμε ότι όλα όσα νιώθουμε είναι αληθινά
Η συναισθηματική συλλογιστική είναι το να πιστεύουμε ότι όλα όσα νιώθουμε είναι αληθινά. Με αυτό τον τρόπο βλέπουμε τα πάντα γύρω μας μέσα από το πρίσμα των συναισθημάτων. Δυσκολευόμαστε να ξεχωρίσουμε την πραγματικότητα από το πώς νιώθουμε για την πραγματικότητα. Τα συναισθήματα όμως πολλές φορές δεν ενημερώνονται πλήρως από την πραγματικότητα: δημιουργούνται από ένα συνονθύλευμα ερεθισμάτων, τόσο εξωτερικών, όσο και εσωτερικών. Μπορεί να είναι το αποτέλεσμα φόβων, προβολών και τραυμάτων. Τα συναισθήματα είναι πάντα αποδεκτά και έγκυρα, αλλά μπορεί να μην αποτελούν αντανάκλαση της πραγματικότητας.
Υποθέτουμε ότι οι προκλήσεις σημαίνουν πως κάποιος μας «τεστάρει»
Όταν οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν επαναλαμβανόμενες ή απρόβλεπτες δυσκολίες, κάποιοι πιστεύουν ότι «τεστάρονται», σαν κάποια εξωτερική συνειδητή δύναμη να δημιουργεί εμπόδια για να δει πώς θα αντιδράσουν. Αυτός αποτελεί έναν τρόπο με τον οποίο νοηματοδοτούμε το τι μας συμβαίνει, αλλά σημαίνει ότι προσπαθούμε να αποποιηθούμε των ευθυνών.
Ψευδής συσχέτιση ανάμεσα στην ευτυχία και στην αδυναμία
Πολλές φορές φοβόμαστε πως αν γίνουμε πολύ ευτυχισμένοι, όλα θα καταρρεύσουν ξαφνικά. Αυτό μας κάνει να πιστεύουμε ασυνείδητα ότι αν και όλα φαίνεται να πηγαίνουν καλά, τότε είναι που κάνει την εμφάνισή του το χειρότερο. Αρχικά, τέτοιες ιστορίες είναι προϊόν προβολής: όλα φαίνονταν τέλεια, όταν η δυσκολία δεν υπάρχει. Επίσης, οι δυσκολίες δεν έρχονται ξαφνικά από το πουθενά, μπορούμε αν το θέλουμε να κρατήσουμε μια ισορροπία.
Πιστεύουμε ότι τα προβλήματα μας κάνουν πιο συμπαθητικούς
Δεν έχουμε συνεχώς προβλήματα στη ζωή μας επειδή δεν μπορούμε να τα λύσουμε, αλλά επειδή το θέλουμε. Αν συνδέεστε με άλλους ανθρώπους, «κερδίζοντας» τη συμπάθειά τους επειδή συνεχώς μοιράζεστε τα προβλήματά σας, στο τέλος καταλήγετε να τα ενισχύετε.
Σκεπτόμαστε με όρους μαύρου – άσπρου ή βγάζουμε βιαστικά συμπεράσματα
Το όλα ή τίποτα σαν γενικότερη αντίληψη δεν μας κάνει καλό στις περισσότερες των περιπτώσεων. Αν κάποιος μας κάνει μια κριτική στη δουλειά μας και εμείς αποφασίσουμε γι’ αυτό ότι χρειάζεται να παραιτηθούμε, φτάνουμε στα άκρα και εμποδίζουμε την εξέλιξή μας. Το ίδιο συμβαίνει όταν κάνουμε βιαστικές γενικεύσεις ή υπεραπλουστεύσεις για τα πράγματα γύρω μας.
Προσδίδουμε ηθικές ιδιότητες σε ουδέτερα πράγματα
Κάποιοι άνθρωποι «ντύνουν» ακόμα και τη διατροφή με ηθικές ιδιότητες. Όταν τρώνε υγιεινά, λένε στον εαυτό τους «Ήμουν τόσο καλός τελευταία». Όμως, το είδος της διατροφής μας δεν επηρεάζει το αν είμαστε η όχι καλοί και αυτή η γνωστική διαστρέβλωση μπορεί να μας επιβαρύνει συναισθηματικά και ακόμα και η κατανάλωση μιας σοκολάτας να μας προκαλεί τρομερές τύψεις και άγχος.
Το χειρότερο είναι και αυτό που ισχύει
Η καταστροφολογία είναι όταν σε κάθε δοσμένη συνθήκη και κατάσταση, εμείς υποθέτουμε ότι αυτό που θα συμβεί είναι το χειρότερο σενάριο. Είναι αυτό που συμβαίνει όταν αρχίζουμε ασυνείδητα να υποθέτουμε ότι τα πιο έντονα συναισθήματα είναι και τα πιο αληθινά. Τυπικά, τα αρνητικά συναισθήματα είναι τα ισχυρότερα, γι’ αυτό, βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα για το πώς θα εξελιχθεί η ζωή μας.
Κάνουμε υποθέσεις για τον κόσμο βασισμένοι στις δικές μας και μόνο εμπειρίες
Αυτή η γνωστική διαστρέβλωση είναι και η πιο συχνή, σχεδόν όλοι πέφτουμε στην παγίδα της. Λαμβάνουμε υπόψη μόνο τις δικές μας εμπειρίες και πεποιθήσεις και θεωρούμε αυτονόητο ότι και οι άλλοι γύρω μας θα έχουν τις ίδιες. Και όταν απορρίπτουμε κάτι, θεωρούμε ότι εμείς και μόνο εμείς έχουμε δίκιο. Αυτό όμως δεν είναι απλά αυτο-περιοριστικό, αλλά μας δημιουργεί και άγχος όταν κάποιος ή κάτι απειλεί να το αποδομήσει.
Προσπαθούμε να προβλέψουμε το μέλλον μας
Είναι όταν προσπαθούμε να δούμε τα «σημάδια» για να κάνουμε μια επιλογή ή όχι στη ζωή μας, πιστεύοντας ότι η μία επιλογή θα μας οδηγήσει στην ευτυχία ενώ η άλλη στον πόνο. Αυτός ο τρόπος όμως προδίδει έλλειψη αυτοπεποίθησης και σιγουριάς για τις ικανότητές μας. Βασιζόμαστε σε κάποια εξωτερική δύναμη, σε κάτι «υπερφυσικό», για να πάρουμε αποφάσεις για τη ζωή μας. Όταν πιστεύουμε πως όλα όσα νιώθουμε είναι «διαισθητικά», αρχίζουμε να πράττουμε έτσι που τελικά καταλήγουμε σε λάθη, ακόμα και επικίνδυνα, αφού παύουν να περιλαμβάνουν λογική.
Θεωρούμε ότι ένα λάθος μας είναι και ελάττωμά μας
Αυτό συμβαίνει όταν παίρνουμε μια απόφαση που μετανιώνουμε και ύστερα θεωρούμε ότι αποτελεί ένα γενικό αρνητικό μας χαρακτηριστικό, το οποίο προσδιορίζει πόσο «ανίκανοι» είμαστε. Για παράδειγμα, αν δεν ήσαστε καλοί στα μαθηματικά στο σχολείο ως παιδιά, επειδή ο δάσκαλός σας δεν σας βοηθούσε, εσείς μπορεί να έχετε εσωτερικεύσει αυτή την αδυναμία και να νομίζετε ότι δεν είστε γενικά καλοί στα μαθηματικά και ότι το λάθος είναι αποκλειστικά και μόνο δικό σας.