Από νεαρή ηλικία, οι άνθρωποι μαθαίνουν τη σημασία του να δίνουν προσοχή στο περιβάλλον γύρω τους. Λιγότερο τονίζεται η αξία του να δίνουν προσοχή στο εσωτερικό τους περιβάλλον. Οι νευροεπιστήμονες μελετούν όλο και περισσότερο πώς το να κοιτάξουμε προς τα μέσα μέσω της εκπαίδευσης επίγνωσης μπορεί να επηρεάσει τα πάντα, από την κατάθλιψη και τη μνήμη μέχρι τα επίπεδα στρες και τη γήρανση. Καθώς οι ερευνητές εργάζονται για να αποκαλύψουν τους νευρικούς μηχανισμούς που κρύβονται πίσω από αυτές τις εγκεφαλικές αλλαγές, ελπίζουν να αποσαφηνίσουν τις βέλτιστες πρακτικές για άτομα που θέλουν να ενσωματώσουν την προσοχή στη ζωή τους.
«Η προπόνηση προσοχής είναι ένας μηχανισμός με τον οποίο μπορείτε να εκπαιδεύσετε τον εγκέφαλό σας», λέει η Erika Nyhus από το Bowdoin College, η οποία προεδρεύει μιας συνεδρίας με νέα έρευνα σχετικά με την ενσυνειδητότητα στην ετήσια συνάντηση της Γνωσιακής Νευροεπιστήμης (CNS) στο Τορόντο. “Η εργασία για να κατανοήσει τους νευρικούς μηχανισμούς που παίζουν σε αυτήν την εκπαίδευση ενσυνειδητότητας δείχνει πιθανές οδούς προς βελτιωμένη γνώση, αλλά δεν υπάρχουν συντομεύσεις. Χρειάζεται εξάσκηση.”
Οι γνωστικοί νευροεπιστήμονες που παρουσιάζουν τα πιο πρόσφατα ευρήματά τους στο CNS 2024 είναι ενθουσιασμένοι με τα πιθανά οφέλη της εκπαίδευσης ενσυνειδητότητας όχι μόνο σε άτομα αλλά και σε ερευνητές που εξερευνούν τις ρίζες της γνώσης στον εγκέφαλο. Μαζί, η έρευνά τους προτείνει ότι οι ατομικές διαφορές στην αισθητηριακή και γνωστική επεξεργασία στον εγκέφαλό μας μπορούν να προβλέψουν την ψυχική υγεία και να είναι επιδεκτικές εκπαίδευσης μέσω νέων τεχνολογικών εφαρμογών.
Αγγίζοντας τις εσωτερικές αισθήσεις
Ο συντονισμός στη διασύνδεση, το πώς κάποιος αισθάνεται την εσωτερική κατάσταση του σώματός του, είναι ένα σημαντικό συστατικό της εκπαίδευσης επίγνωσης που θα μπορούσε να βοηθήσει στη διαχείριση διαταραχών της διάθεσης όπως η κατάθλιψη.
«Η ενδοσύλληψη έχει σημασία στην κατάθλιψη επειδή τα συναισθήματά μας αποτελούνται τόσο από τις σπλαχνικές σωματικές αισθήσεις όσο και από τις γνωστικές μας αξιολογήσεις αυτών των αισθήσεων που μας βοηθούν να κατανοήσουμε αυτά τα συναισθήματα και να τα βάλουμε στο πλαίσιο», λέει ο Norman Farb από το Πανεπιστήμιο του Τορόντο Mississauga. «Για παράδειγμα, ένα φτερούγισμα στην κοιλιά μας θα μπορούσε να κριθεί ως ενθουσιασμός ή άγχος ανάλογα με το πλαίσιο και τις συνήθειες αξιολόγησης».
Ο Farb και οι συνάδελφοί του εργάζονται για να ξεμπερδέψουν τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος επεξεργάζεται αυτά τα διακοπτικά σήματα. Διαπιστώνουν ότι η εκπαίδευση που εστιάζει στην εσωτερική προσοχή είναι επαρκής για να τραβήξει τους πόρους μακριά από «βαθιά εδραιωμένες συνήθειες αξιολόγησης, ενισχύοντας την ενσωμάτωση νέων αισθήσεων και συναισθημάτων, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν ένα άτομο να «ξεκολλήσει» στον τρόπο με τον οποίο σχετίζονται με τον εαυτό του και το κόσμο γύρω τους», λέει.
Σε μια μεγάλη νευροαπεικόνιση της ευπάθειας στην υποτροπή της κατάθλιψης, που δημοσιεύτηκε στο NeuroImage Clinical, ο Farb και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι ένας από τους μεγαλύτερους δείκτες της κατάθλιψης στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον ήταν το πόσο τα άτομα ανέστειλαν την αισθητηριακή και κινητική επεξεργασία.
Εκείνοι που διατήρησαν αντί να ανέστειλαν αυτήν την επεξεργασία, υποτροπίασαν σε κατάθλιψη με πολύ χαμηλότερα ποσοστά, παρά το γεγονός ότι είχαν ιστορικό κατάθλιψης που έδειχνε υψηλό κίνδυνο υποτροπής. «Αυτό το αποτέλεσμα έρχεται σε αντίθεση με άλλους νευρικούς δείκτες της κατάθλιψης, καθώς οφείλονται σε υπερβολική δραστηριότητα σε περιοχές που υποστηρίζουν την κρίση και την αξιολόγηση», λέει ο Farb, «Και υποδεικνύει τη σημασία της διατήρησης της αίσθησης σε περιόδους στρες ως σημάδι ψυχικής ανθεκτικότητας».
Σε ένα άλλο σύνολο μελετών που δημοσιεύθηκε στο ENeuro, ο Farb και οι συνεργάτες του εξέτασαν ειδικά την προσοχή στην αναπνοή, μια κεντρική πρακτική στην εκπαίδευση της επίγνωσης. Βρήκαν ότι ενώ η προσοχή στις εξωτερικές αισθήσεις όπως η όραση ενεργοποιεί τον αντίστοιχο οπτικό φλοιό, η προσοχή στην αναπνοή τείνει να απενεργοποιεί τον εγκεφαλικό φλοιό, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών όπου λαμβάνει χώρα η αξιολόγηση και ο γνωστικός έλεγχος.
“Αυτό υποδηλώνει ότι οι ασκήσεις επίγνωσης μπορεί πρώτα να βοηθήσουν τους ανθρώπους να χρησιμοποιήσουν την προσοχή τους για να σταματήσουν να κάνουν τόσα πολλά με τον εγκέφαλό τους, παρέχοντας ανακούφιση από τον μηρυκασμό και την κρίση”, λέει ο Farb. “Έχει επίσης μια συναρπαστική επίπτωση για το πώς διαφέρει η αλληλοσύλληψη από τις εξωτερικές αισθήσεις: η ενδοσυλληπτική επεξεργασία μπορεί να αναπαρίσταται συνεχώς στον εγκέφαλο για τη ρύθμιση βιολογικών διεργασιών όπως η αναπνοή ή ο καρδιακός παλμός. Για να την ανιχνεύσουμε, χρειάζεται απλώς να ηρεμήσουμε.”