Διπολική Διαταραχή: Οι αυτοκτονίες σπάνια συμβαίνουν χωρίς σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας. Οι έρευνες δείχνουν ότι οι ψυχιατρικές διαταραχές είναι διαδεδομένες έως και στο 90% των εφήβων που πεθαίνουν από αυτοκτονία. Συγκεκριμένα, οι λεγόμενες συναισθηματικές διαταραχές, όπως η μείζων καταθλιπτική διαταραχή και η διπολική διαταραχή, είναι παρούσες στο 44%-76% των περιπτώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η σοβαρή ψυχική ασθένεια είναι ο πιο σημαντικός και προληπτικός παράγοντας πρόβλεψης του θανάτου από αυτοκτονία. Η διπολική διαταραχή είναι μια σοβαρή κατάσταση ψυχικής υγείας που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα, εναλλασσόμενα επεισόδια αυξημένης (μανιακής) και καταθλιπτικής διάθεσης.
Βρίσκεται πίσω από το 5% περίπου του συνόλου των αυτοκτονιών μεταξύ των νέων. Η πλειονότητα των ενηλίκων με διπολική διαταραχή αρχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα διάθεσης στα νεανικά τους χρόνια. Συχνά όμως υπάρχει μεγάλη καθυστέρηση μεταξύ της εμφάνισης των συμπτωμάτων και της σωστής διάγνωσης και θεραπείας. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν αυτό το κενό θέτει τους ευάλωτους νέους σε κίνδυνο αυτοκτονίας. Η νέα μας έρευνα, που δημοσιεύθηκε στο JAMA Psychiatry, υποδηλώνει ότι αυτό μπορεί να συμβαίνει. Βρήκαμε λιγότερες αυτοκτονίες μεταξύ των αγοριών σε σουηδικές περιοχές με περισσότερες διαγνώσεις διπολικής διαταραχής. Τα δεδομένα των εθνικών μητρώων υποδηλώνουν ότι οι σοβαρές ψυχικές διαταραχές στους Σουηδούς εφήβους αναγνωρίζονται και αντιμετωπίζονται άνισα γενικά. Και παρά τις εθνικές κατευθυντήριες γραμμές θεραπείας που υποστηρίζουν τη χρήση τους, η έρευνά μας φαίνεται να υποδηλώνει ότι τα μεγάλα ακαδημαϊκά νοσοκομεία δεν δίνουν με συνέπεια προτεραιότητα σε θεραπείες βασισμένες σε αποδείξεις, όπως το σταθεροποιητικό της διάθεσης λίθιο ή η ηλεκτροσπασμοθεραπεία για τους εφήβους. Αντίθετα, μικρότεροι νομοί με νοσοκομεία που δεν είναι συνδεδεμένα με πανεπιστήμια φαίνεται να είναι κορυφαίοι πάροχοι τέτοιων θεραπειών. Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι υπάρχει πιθανό κενό γνώσης όσον αφορά τη διάγνωση και τη θεραπεία σοβαρών ψυχικών ασθενειών σε νέους στα σουηδικά πανεπιστήμια. Και μια τέτοια άνιση πρόσβαση είναι πιθανό να υπάρχει σε πολλά μέρη πέραν της Σουηδίας. Είναι σημαντικό ότι πρόσφατα αποδείξαμε ότι οι σουηδικές περιφέρειες με υψηλότερα ποσοστά εφαρμογής τεκμηριωμένων ψυχιατρικών θεραπειών σε Σουηδούς άνδρες ηλικίας 15-19 ετών είχαν επίσης σημαντική μείωση των υπερβολικών θανάτων από αυτοκτονίες σε εφήβους. Αυτό δείχνει ότι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία για σοβαρές ψυχικές ασθένειες μπορεί να είναι το κλειδί για την επιτυχή πρόληψη των αυτοκτονιών σε άνδρες εφήβους σε όλον τον κόσμο.
Διπολική διάγνωση
Γνωρίζουμε ότι η εμφάνιση διπολικής διαταραχής στους νέους συνδέεται με περισσότερες υποτροπές, μεγαλύτερα ποσοστά κατάχρησης ουσιών και μεγαλύτερη πιθανότητα απόπειρας αυτοκτονίας και βίας. Υπάρχουν όμως καλές θεραπείες, με το λίθιο να είναι το πιο αποτελεσματικό στη μείωση των αυτοκτονιών στους ενήλικες. Οι θεραπείες για τους εφήβους έχουν ερευνηθεί λιγότερο. Υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία ότι το λίθιο σχετίζεται με μειωμένες απόπειρες αυτοκτονίας, λιγότερη κατάθλιψη και καλύτερη ψυχολογική και κοινωνική λειτουργικότητα, σε σύγκριση με άλλα φάρμακα σταθεροποίησης της διάθεσης. Ωστόσο, η συγκεκριμένη δυνατότητα της θεραπείας με λίθιο να αποτρέψει τους θανάτους από αυτοκτονίες σε εφήβους με διπολική διαταραχή δεν έχει διερευνηθεί εκτενώς. Παρά τις αναδρομικές μελέτες που δείχνουν ότι περισσότεροι από τους μισούς ενήλικες με διπολική διαταραχή εμφανίζουν τα πρώτα συμπτώματα διαταραχής της διάθεσης πριν από τα 18 τους χρόνια, οι πρακτικές διάγνωσης της διαταραχής στους νέους είναι αμφιλεγόμενες. Οι γιατροί μπορεί να διστάζουν να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν τους νέους σε περίπτωση που κάνουν λάθος. Υπάρχουν, επίσης, ενδείξεις για την ευρέως διαδεδομένη κλινική λανθασμένη απόδοση σοβαρών συμπτωμάτων ψυχικής νόσου σε εναλλακτικές αιτίες, όπως ο αυτισμός, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή το παιδιατρικό νευροψυχιατρικό σύνδρομο οξείας έναρξης (Pans). Συνεπώς, οι διεθνείς κλινικές κατευθυντήριες γραμμές έχουν διαφορετικές συστάσεις για τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής. Για παράδειγμα, οι κατευθυντήριες γραμμές του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας και Υγειονομικής Αριστείας του Ηνωμένου Βασιλείου θέτουν σημαντικά αυστηρότερα κριτήρια για τη διάγνωση της διπολικής διαταραχής στους εφήβους απ’ ό,τι στους ενήλικες. Απαιτείται η παρουσία μανίας για τη διάγνωση, η οποία δεν αποτελεί πάντα σύμπτωμα στην αρχή. Αυτό δεν ισχύει για την Αμερικανική Ακαδημία Παιδικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής. Συνιστά να επιμείνουμε στο καθιερωμένο σύστημα ταξινόμησης, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM), τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες. Γνωρίζουμε ότι οι πρώιμες φαρμακολογικές και μη φαρμακολογικές θεραπείες για τη διπολική διαταραχή έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές στη βελτίωση των μακροπρόθεσμων αποτελεσμάτων. Όμως, η αποτελεσματική θεραπεία βασίζεται στη σωστή διάγνωση. Και αυτή συχνά καθυστερεί για τη διπολική διαταραχή. Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι ο μέσος χρόνος διάγνωσης είναι περίπου 6,7 χρόνια από την έναρξη της νόσου.
Νέα έρευνα
Η πιο πρόσφατη έρευνά μας βασίστηκε σε διατομεακά δεδομένα εθνικού μητρώου της Σουηδίας που κάλυπταν τα έτη 2008-2021. Αυτό περιελάμβανε 585 επιβεβαιωμένους θανάτους από αυτοκτονία. Υπήρχαν σημαντικές περιφερειακές διαφορές. Ορισμένες περιφέρειες ανέφεραν ποσοστά έως και έξι φορές υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο, ενώ άλλες δεν ανέφεραν καθόλου περιπτώσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 87,5% των περιφερειών με τα υψηλότερα ποσοστά διάγνωσης δεν ήταν συνδεδεμένες με πανεπιστήμια ιατρικής έρευνας. Μεταξύ των περιφερειών που συνδέονται με πανεπιστήμια, η Ουψάλα ξεχώρισε, καθώς διέγνωσε περίπου πέντε φορές περισσότερους εφήβους με διπολική διαταραχή σε σύγκριση με άλλες μεγάλες περιφέρειες της Σουηδίας, όπως η Στοκχόλμη, το Γκέτεμποργκ και η Σκόνε. Αποδείξαμε ότι τα περιφερειακά ποσοστά διάγνωσης της διπολικής διαταραχής σε έφηβους άνδρες συνδέονται στενά με χαμηλότερα ποσοστά θανάτου από αυτοκτονία – περίπου 4,7% χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο. Από την άλλη πλευρά, η ψυχιατρική περίθαλψη και ο επιπολασμός των ποσοστών κατάθλιψης και σχιζοφρένειας δεν είχαν καμία επίδραση στις αυτοκτονίες. Η συσχέτιση αυτή δεν μπόρεσε να επιβεβαιωθεί στα κορίτσια. Αυτό θα μπορούσε να οφείλεται σε στατιστικά προβλήματα ή στην πιθανή ευρέως διαδεδομένη λανθασμένη διάγνωση της διπολικής διαταραχής στις γυναίκες. Οι γυναίκες έφηβοι διαγιγνώσκονταν περίπου τρεις φορές συχνότερα με διπολική διαταραχή σε σύγκριση με τους άνδρες. Και οι άνδρες είχαν επίσης σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να πεθάνουν από αυτοκτονία. Η εικόνα του τρόπου πρόληψης των αυτοκτονιών στους νέους γίνεται όλο και πιο σαφής. Όχι μόνον έχουμε δείξει ότι η τεκμηριωμένη θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των αυτοκτονιών των νέων, αλλά τώρα και ότι η έγκαιρη διάγνωση της διπολικής διαταραχής μπορεί να διαδραματίσει ρόλο. Πρόκειται μάλλον για δεδομένα που οι υγειονομικές αρχές σε όλο τον κόσμο πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους. Μπορεί να υπάρξουν σύντομα περισσότερες γνώσεις. Η ερευνητική μας ομάδα παραμένει προσηλωμένη στη διερεύνηση της πλήρους έκτασης και των συνεπειών των υγειονομικών ανισοτήτων στη διάγνωση και τη θεραπεία των νέων με σοβαρές ψυχικές ασθένειες.