«Ήταν εκπληκτικό. Απλά στεκόμουν εκεί και μπορούσα να κατανοήσω τον πόνο που έχω νιώσει», είπε μετά την ολοκλήρωση της συνεδρίας διαλογισμού. «Του επέτρεψα να με καταλάβει, χωρίς ωστόσο να προσπαθήσω να τον αναλύσω». Ο θεραπευτής κούνησε συγκαταβατικά το κεφάλι του. «Ακριβώς, αυτός είναι ο στόχος. Απλά να υπάρχει, να καταλαβαίνεις τον πόνο, χωρίς να προσπαθείς να αλλάξεις τίποτα».
Αυτή η άσκηση στην επικεντρωμένη επίγνωση και τη διανοητική σύλληψη και απελευθέρωση έχει γίνει σήμερα η πιο δημοφιλής ψυχοθεραπευτική τεχνική της τελευταίας δεκαετίας και βασίζεται στις διδασκαλίες του Βούδα. Η νέα αυτή τεχνική του «συνειδητού διαλογισμού» αρχίζει να ελκύει την προσοχή και να κερδίζει το ενδιαφέρον επιστημόνων και ψυχοθεραπευτών, οπαδών της φροϋδικής ψυχανάλυσης, αλλά και όλων όσων αρχικώς πίστεψαν ότι δεν πρόκειται για τίποτα παραπάνω από μία ακόμα «παλαβή μόδα».
Επί χρόνια, οι ψυχοθεραπευτές προσπαθούν να ανακουφίσουν τους ασθενείς τους από τον πόνο, επαναπροσδιορίζοντας το πλαίσιο των σκέψεών τους, μεταβάλλοντας άμεσα τη συμπεριφορά τους ή απλά βοηθώντας τους να αποκτήσουν μία νέα οπτική στις υποσυνείδητες αιτίες της απελπισίας και του άγχους τους. Αυτή η τεχνική διαλογισμού υπόσχεται ότι μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αντέξουν την πλημμυρίδα συναισθημάτων κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών συνεδριών και τελικά να καταφέρουν να μεταβάλλουν τις αντιδράσεις τους στα καθημερινά ερεθίσματα, σε ένα επίπεδο που δεν είναι δυνατόν να περιγραφεί με λέξεις.
Σε συνέδρια που πραγματοποιούνται σε ολόκληρη την αμερικανική επικράτεια, ψυχοθεραπευτές κάνουν ομιλίες με αντικείμενο αυτήν την τεχνική. Τα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ χρηματοδοτούν τουλάχιστον 50 μελέτες σε διάφορες μεθόδους εφαρμογής της συγκεκριμένης μορφής διαλογισμού που φιλοδοξεί να ανακουφίσει τους πάσχοντες από το έντονο άγχος, ορισμένες μορφές εθισμού, να βελτιώσει την ικανότητα συγκέντρωσης, να περιορίσει την κατάθλιψη και την απελπισία και να μειώσει τα φαινόμενα διέγερσης. Πολλοί υπερασπιστές του διαλογισμού υποστηρίζουν ότι η άφιξη του Βούδα στο ψυχοθεραπευτικό οπλοστάσιο σηματοδοτεί γενικότερα τον ερχομό του στον πολιτισμό μας ως τρόπου που θα μας βοηθήσει να προσεγγίσουμε τη θεραπεία των πιο εσωτερικών, των βαθύτερων προβλημάτων που μας απασχολούν. Είναι ακριβώς σαν να μας αποκαλύπτεται ένα κρυφό μονοπάτι.
Μέχρι στιγμής, ωστόσο, δεν αποδεικνύεται ότι ο διαλογισμός είναι δυνατόν να ανακουφίσει και να αμβλύνει τα ψυχιατρικής φύσης συμπτώματα, ενώ κάποιες μελέτες υποδεικνύουν ότι είναι πιθανό να τα επιδεινώσει. Ο Στίβεν Χέινς, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Νεβάδα δημιούργησε μία τεχνική θεραπείας την οποία ονόμασε «Θεραπεία Δέσμευσης Αποδοχής» που βασίζεται και αυτή στη διδασκαλία του Βούδα.
«Είναι μία μεταβολή από το να καθορίζουμε την ψυχική μας υγεία με βάση το περιεχόμενο των σκέψεών μας στο να την καθορίζουμε από τη σχέση μας προς αυτό το περιεχόμενο. Η αλλαγή της σχέσης είναι εφικτή, εφόσον παρατηρήσουμε τα συναισθήματά μας και απεμπλακούμε από τον ορισμό που έχουμε δώσει οι ίδιοι στους εαυτούς μας».