Aυτοκτονίες: “Έντεκα άνθρωποι αυτοκτονούν κάθε μέρα στην Ισπανία, ο αριθμός αυξάνεται και δεν λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα”, δήλωσε η Victoria de la Serna, 63 ετών, της οποίας ο γιος αυτοκτόνησε πριν από μια δεκαετία. Και είναι εξοργισμένη με την έλλειψη προληπτικών μέτρων για την αυτοκτονία, η οποία παραμένει θέμα ταμπού στη χώρα. Στο πλευρό της ήταν η 31χρονη κόρη της Μαρία Φερνάντες-Καβάντα, η οποία επισήμανε τις εκστρατείες κατά των θανάτων στους δρόμους από καρκίνο ή έμφυλη βία, οι οποίες έχουν μειώσει τους αριθμούς τα τελευταία χρόνια.
“Ο θάνατος από μόνος του είναι ένα θέμα ταμπού”, είπε – αλλά το να μιλάμε για την αυτοκτονία “είναι ακόμη πιο δύσκολο”. “Είναι σαν μια ατομική βόμβα που καταστρέφει εντελώς την οικογένειά σου”, είπε, καθώς κοίταζε φωτογραφίες του αδελφού της. Με τα τελευταία στοιχεία να δείχνουν οκτώ αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους κάθε χρόνο, η Ισπανία βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ο οποίος, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, από το 2019 ήταν 11,3. Αλλά παρόλο που οι ευρωπαϊκοί αριθμοί μειώνονται τα τελευταία 20 χρόνια, στην Ισπανία ο αριθμός αυξάνεται με τρόπο που δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις επιπτώσεις της πανδημίας ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ούτε από τα αυξανόμενα επίπεδα άγχους ή φτώχειας. Πέρυσι, σημειώθηκε νέο ρεκόρ 4.097 αυτοκτονιών, από 3.371 δύο δεκαετίες νωρίτερα. Και οι αριθμοί αυτοί “είναι σαφώς υποτιμημένοι”, δήλωσε ο κλινικός ψυχολόγος Javier Jimenez, επίτιμος πρόεδρος της RedAIPIS-FAeDS, μιας φιλανθρωπικής οργάνωσης που ειδικεύεται στην έρευνα και την πρόληψη των αυτοκτονιών. Υποστηρίζει, επίσης, τις οικογένειες και τους φίλους των θυμάτων. Ο επίσημος αριθμός, είπε, δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι πολλοί από τους 8.000 τυχαίους θανάτους που σημειώνονται κάθε χρόνο είναι αυτοκτονίες, ελλείψει οποιασδήποτε μορφής “ψυχολογικής νεκροψίας”. “Άλλες χώρες έχουν πιο αξιόπιστες στατιστικές, επειδή δεν υπάρχει τόσο ταμπού ή τόσο μεγάλο στίγμα” γύρω από την αυτοκτονία, δήλωσε ο Χιμένεθ, επισημαίνοντας τη βαθιά καθολική κληρονομιά της Ισπανίας, στην οποία η αυτοκτονία χαρακτηρίζεται ως βαρύ αμάρτημα. Κατήγγειλε, επίσης, τη σχεδόν συστηματική συνταγογράφηση φαρμάκων για την κατάθλιψη, καθώς και το δυσπρόσιτο της ψυχολογικής βοήθειας, τόσο λόγω απαγορευτικού κόστους όσο και λόγω έλλειψης θεραπευτών.
Μια αυξανόμενη ευαισθητοποίηση Η πανδημία του κορωνοϊού χρησίμευσε όντως για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την αυτοκτονία στην Ισπανία, η οποία επλήγη σοβαρά κατά την έναρξη της επιδημίας την άνοιξη του 2020 και βίωσε ένα από τα αυστηρότερα λουκέτα στον κόσμο. Την επόμενη χρονιά, η κυβέρνηση απελευθέρωσε 100 εκατομμύρια ευρώ σε χρηματοδότηση για το σχέδιό της 2022-2024 για την αντιμετώπιση ζητημάτων ψυχικής υγείας που συνήθως διαχειρίζονται οι υγειονομικές αρχές στις 17 περιφέρειές της. Την άνοιξη του 2022 εγκαινίασε, επίσης, μια τηλεφωνική γραμμή που δέχτηκε 15.000 κλήσεις τον πρώτο μήνα λειτουργίας της και έκτοτε δέχεται κατά μέσον όρο περίπου 335 κλήσεις την ημέρα. Τον Φεβρουάριο, οι νομοθέτες ενέκριναν ομόφωνα νομοσχέδιο για τη χορήγηση 15 ημερών άδειας μετ’ αποδοχών για την οικογένεια και τους φίλους ατόμων με αυτοκτονικές σκέψεις που θεωρούνται ιατρικά ως υψηλού κινδύνου όσον αφορά την αυτοκτονία. Οι λεπτομέρειες του καθεστώτος εξακολουθούν να συζητούνται. “Είναι το απολύτως ελάχιστο που μπορούν να κάνουν”, δήλωσε η De la Serna, υπενθυμίζοντας το βάθος του δικού της “τεράστιου πόνου” και της “συντριπτικής απελπισίας” μετά την αυτοκτονία του γιου της, που η δυσκολία επιδεινώθηκε από το προσωπικό των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης που δεν είχε την κατάρτιση για να βοηθήσει. Η περιφέρεια της Μαδρίτης, η οποία έχει σχεδόν επτά εκατομμύρια κατοίκους, ανέλαβε το 2019 την πρωτοπορία δημιουργώντας μια μονάδα ψυχολόγων στις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Σήμερα, υπάρχουν έξι από αυτούς εκπαιδευμένοι σε όλα, από τα τροχαία ατυχήματα μέχρι τις αυτοκτονίες και την έμφυλη βία, οι οποίοι αποστέλλονται με τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης για να βοηθήσουν σε περιπτώσεις που αφορούν ψυχολογική ανάγκη. Παρέχοντας υποστήριξη όλο το εικοσιτετράωρο, παρευρίσκονται σε περισσότερα από 500 περιστατικά ετησίως.
Αναζητώντας παρηγοριά
“Χθες είχαμε μια περίπτωση στην οποία ένας ασθενής είχε αυτοκτονικές σκέψεις, ενώ η σύζυγός του είχε πεθάνει πρόσφατα”, δήλωσε η Marta Alvarez Calderon, κλινική ψυχολόγος της ομάδας. Αξιολογώντας τον ως άτομο με χαμηλό κίνδυνο πραγματικής απόπειρας αυτοκτονίας, δεν συνέστησε νοσηλεία, αλλά εξακολουθούσε να ανησυχεί, ελπίζοντας ότι θα δεχόταν την προσφορά να επικοινωνήσει ξανά μαζί του. Υπενθύμισε, επίσης, την περίπτωση ενός άνδρα που αυτοκτόνησε μπροστά στα μάτια των τεσσάρων παιδιών του. “Η δουλειά μας σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να ακούμε και κυρίως να προσπαθούμε να βοηθήσουμε αυτά τα μέλη της οικογένειας να μην κατηγορούν τον εαυτό τους”, δήλωσε στο AFP. Τους πρώτους τρεις μήνες του τρέχοντος έτους, η υπηρεσία δέχθηκε 3.429 κλήσεις για περιπτώσεις που σχετίζονται με αυτοκτονίες. Είναι ανάγκη να αυξηθεί ο αριθμός των εκπαιδευμένων θεραπευτών, είπε, αλλά και “να τερματιστεί το ταμπού” της αυτοκτονίας, μιλώντας γι’ αυτήν στα σχολεία με τους εφήβους, “γιατί μιλώντας γι’ αυτήν, μειώνουμε το στίγμα”. “Οι αυτοκτονίες μπορούν να αποφευχθούν”, δήλωσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, επισημαίνοντας τη σημασία των μέτρων πρόληψης. Για την De la Serna, η βοήθεια ήρθε με τη μορφή μιας ομάδας υποστήριξης που λειτούργησε ως “ένας τόπος παρηγοριάς, ένας προστατευμένος χώρος όπου κανείς δεν μας έκρινε”. Σήμερα εργάζεται για να βοηθήσει άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το τραύμα που έζησε η ίδια. Και η κόρη της Μαρία βρίσκεται, επίσης, σε ένα μακρύ ταξίδι αποδοχής της αυτοκτονίας του αδελφού της. “Για χρόνια έλεγα ψέματα για το πώς πέθανε, ώστε να μην έχω να αντιμετωπίσω τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων”, δήλωσε στο AFP. “Αλλά αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε εδώ σήμερα είναι να αποτρέψουμε τις αυτοκτονίες… και αν η ιστορία μου μπορεί να βοηθήσει έστω και έναν άλλο άνθρωπο να νιώσει καλύτερα, αυτό είναι αρκετό”.